بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, بارداری و زایمان,تغذیه سالم , دارونامه ,بهداشت بانوان
یائسگی به معنای قطع دوره‌ی قاعدگی است. یک زن پس از یائسگی، توانایی باردارشدن را از دست می‌دهد و به‌دلیل نوسانات شدید هورمونی، علائم متوسط تا شدیدی را تجربه می‌کند. همه‌ی اینها ممکن است باعث افسردگی و تغییر روند عادی زندگی او شوند. اما همه‌ی خانم‌ها باید بدانند که یائسگی، یک بیماری محسوب نمی‌شود و به این معنا نیست که به پایان زندگی‌شان نزدیک شده‌اند. نکته‌ی جالب توجه اینجاست که یائسگی لزوما در میانسالی اتفاق نمی‌افتد و بعضی از خانم‌های جوان هم ممکن است یائسه شوند. پس لازم است خانم‌ها در هر سنی که هستند، اطلاعات‌شان را در این زمینه افزایش دهند.
_ نکات کلیدی
۱. یائسگی ۳ مرحله دارد. مرحله‌ی اول که پیش‌یائسگی نامیده می‌شود و بیشتر از همه طول می‌کشد.
۲. گُرگرفتگی که یک علامت شایع یائسگی است، می‌تواند چندین سال طول بکشد.
۳. خانم‌ها فقط به‌مدت یک سال در مرحله‌ی یائسگی هستند، اما ممکن است علائم پیش‌یائسگی را از چندین سال قبل از واردشدن به دوره‌ی یائسگی تجربه کنند.
یائسگی، یک بخش عادی و طبیعی از روند افزایش سن است. هنگامی‌که شما وارد دهه‌ی چهارم زندگی‌تان می‌شوید، بدن‌تان شروع به تولید استروژن کمتری خواهد کرد، تازمانی‌که شما دیگر قاعده نشوید. وقتی دوره‌ی قاعدگی‌تان متوقف شد، وارد دوره‌ی یائسگی می‌شوید.
یائسگیِ طبیعی که بدون مداخله‌ی پزشکی رخ می‌دهد، در سه مرحله اتفاق می‌افتد:
پیش یائسگی؛
یائسگی؛
پس از یائسگی.
بسیاری از مردم یائسگی را با پیش‌یائسگی اشتباه می‌گیرند. پیش‌یائسگی، مرحله‌ای است که یک زن گذار به دوره‌ی یائسگی را آغاز می‌کند. برخی از نشانه‌های رایج پیش‌یائسگی عبارتند از:
گُرگرفتگی؛
تعریق شبانه؛
خشکی واژن.
در دوره‌ی پیش‌یائسگی، بدن شما استروژن کمتری تولید می‌کند و این روند را تا یک یا دو سال قبل از آنکه سطوح هورمونی شما به‌سرعت اُفت کنند، ادامه می‌دهد. پیش‌یائسگی می‌تواند تا ۱۰ سال قبل از ورود شما به مرحله‌ی یائسگی اتفاق بیفتد و اغلب در دهه‌ی چهارم زندگی‌تان آغاز می‌شود. اما برخی خانم‌ها در دهه‌ی سوم عمرشان وارد دوره‌ی پیش‌یائسگی می‌شوند.
هنگامی‌که به‌مدت ۱۲ ماه متوالی پریود نشوید، پزشکان یائسگی شما را تأیید می‌کنند. بعد از ۱۲ ماه شما وارد مرحله‌ی پس از یائسگی خواهید شد. اگر تخمدان‌های خود را با عمل جراحی برداشته‌اید، یائسگی ناگهانی را تجربه خواهید کرد.
_ مدت بروز علائم
علائم پیش‌یائسگی به‌طور متوسط ۴ سال طول می‌کشند. علائم مربوط به این مرحله، به‌تدریج در طول یائسگی و سال‌های بعد از آن که «پس از یائسگی» نامیده می‌شود، سبک‌تر خواهند شد. خانم‌هایی که یک سال کامل را بدون دوره‌ی پریود سپری کرده‌اند، در مرحله‌ی پس از یائسگی قرار دارند.
گُرگرفتگی، یک علامت شایع پیش‌یائسگی است. نتایج یک مطالعه نشان داد، گرگرفتگی شدید تا متوسط می‌تواند بعد از پیش‌یائسگی نیز ادامه یابد و ممکن است به‌طور متوسط ۲ تا ۱۰ سال طول بکشد.
اما برخی محققان می‌گویند که مدت آن از این بازه‌ی زمانی معمول، تجاوز می‌کند. محققان این مطالعه همچنین دریافتند که زنان سیاه‌پوست و آنهایی‌که وزن متوسطی دارند، به‌مدت طولانی‌تری نسبت به زنان سفیدپوست و آنهایی‌که دچار اضافه‌وزن هستند، گُرگرفتگی را تجربه می‌کنند.
این احتمال وجود دارد که یک خانم، یائسگی را قبل از ۵۵ سالگی تجربه کند. یائسگیِ زودهنگام در زنانی اتفاق می‌افتد که قبل از ۴۵ سالگی وارد مرحله‌ی یائسگی شوند. اگر یائسه شده‌اید، اما سن‌تان ۴۰ سال یا کمتر است، به این معناست که به یائسگی زودرس دچار شده‌اید.
یائسگی زودهنگام یا زودرس می‌تواند به دلایل بسیاری اتفاق بیفتد. برخی خانم‌ها به دلیل مداخلات جراحی مانند هیسترکتومی دچار یائسگی زودرس می‌شوند. همچنین یائسگی زوهنگام برای برخی دیگر ممکن است به‌دلیل آسیب‌دیدن تخمدان‌ها به‌وسیله‌ی شیمی‌درمانی یا سایر بیماریها و درمان‌ها اتفاق بیفتد.
_ علائم یائسگی
شما علائم مختلفی را درحین عبور از مرحله‌ی پیش‌یائسگی تجربه خواهید کرد. رایج‌ترین آنها عبارتند از:
گُرگرفتگی: گرگرفتگی باعث می‌شود که شما ناگهان یک گرمای شدید در صورت و بالاتنه‌تان احساس کنید. این حالت می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه یا بیشتر طول بکشد. گرگرفتگی ممکن است چندین‌بار در روز یا چندبار در ماه اتفاق بیفتد.
تعریق شبانه: گرگرفتگی درهنگام خواب می‌تواند به تعریق شبانه منجر شود. تعریق‌های شبانه می‌توانند شما را بیدار کنند و باعث شوند درطول روز، بیشتر احساس خستگی کنید.
احساس لرز: پس از آنکه بدن‌تان به‌دنبال یک گرگرفتگی خنک شد، شما ممکن است سرما، سردشدن پاها و لرز را تجربه کنید.
تغییرات واژن: خشکی واژن، احساس ناراحتی در طول رابطه‌ی جنسی، میل جنسی کم و نیاز فوری به ادرارکردن از علائم سندروم تناسلی ادراری یائسگی (GSM) هستند.
تغییرات احساسی: افسردگی خفیف، نوسانات خلقی و تحریک‌پذیری را شامل می‌شوند.
مشکلات خواب: به‌دلیل تعریق شبانه ممکن است برخی مشکلات مانند بی‌خوابی اتفاق بیفتند.
سایر علائم پیش‌یائسگی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
حساس‌شدن سینه‌ها؛
پریودهای سنگین‌تر یا سبک‌تر؛
بدترشدن سندروم قبل از قاعدگی یا PMS؛
خشکی پوست، چشم‌ها یا دهان.
برخی از خانم‌ها نیز ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
سردرد؛
تپش قلب؛
درد عضلانی و مفصلی؛
مشکلات حافظه و تمرکز؛
نازک‌شدن یا ریزش مو؛
افزایش وزن.
اگر هریک از این نشانه‌های اضافی را تجربه کردید، برای ردکردن احتمال سایر علل ممکن به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است شما تمام این علائم را در سراسر دوره‌ی پیش‌یائسگی تجربه کنید، اما گرگرفتگی معمولا در آغاز پیش‌یائسگی اتفاق میفتد.
_ مدیریت دوران یائسگی
سپری‌کردن دوران پیش‌یائسگی و یائسگی می‌تواند برای بسیاری از خانم‌ها ناخوشایند و گاهی‌اوقات دردناک باشد، اما یک بخش عادی و قابل‌کنترل از روند افزایش سن است. اینها برخی از نکاتی هستند که به شما کمک می‌کنند، علائم‌تان را مدیریت کنید:
گُرگرفتگی
برای جلوگیری از گرگرفتگی و کنترل آن:
چیزهایی را که باعث تحریک گرگرفتگی می‌شوند، شناسایی و از آنها اجتناب کنید، مانند غذاهای تند یا الکل؛
از یک پنکه در محل کار یا خانه‌تان استفاده کنید؛
اگر هنوز پریود می‌شوید، از قرص‌های ضدبارداری با دُز پایین یا LD استفاده کنید؛
هنگامی‌که گرگرفتگی شروع می‌شود، نفس‌های آرام و عمیق بکشید؛
هنگامی‌که حس می‌کنید به‌زودی دچار گرگرفتگی می‌شوید، لباس‌های خنک‌تر و کمتری بپوشید.
_ خشکی واژن
شما می‌توانید برای کنترل خشکی واژن درهنگام رابطه‌ی جنسی از روان‌کننده‌های بدون نسخه و برپایه‌ی آب استفاده کنید یا هرچند روز یک‌بار از یک مرطوب‌کننده‌ی واژینال بدون نسخه کمک بگیرید. پزشک شما نیز می‌تواند برای تسکین ناراحتی واژن از نوع شدیدتر آن، برای شما دارو تجویز کند. اما اگر تمایلی به برقراری رابطه‌ی جنسی با همسرتان ندارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات خواب و نوسانات خلقی
اگر مشکلات خواب دارید، بهتر است موارد زیر را امتحان کنید:
از خوردن وعده‌های غذایی سنگین، سیگارکشیدن، مصرف قهوه یا کافئین در بعدازظهر اجتناب کنید.
در طول روز، چُرت نزنید.
نزدیک زمان خواب‌تان ورزش نکنید.
قبل از خواب، شیر گرم یا چای گرم بدون کافئین بنوشید.
در یک اتاق تاریک، ساکت و خنک بخوابید.
برای بهترکردن کیفیت خواب‌تان، گرگرفتگی را درمان کنید.
کاهش استرس، درست غذاخوردن و داشتن فعالیت جسمی می‌تواند به هرگونه نوسانات خلقی و مشکلات خواب کمک کند. همچنین پزشک‌تان ممکن است برای کمک به‌برطرف‌کردن تغییرات خلقی برای شما دارو تجویز کند.
شما باید درمورد مدیریت علائم‌تان و برای ردکردن احتمال سایر بیماری‌هایی که ممکن است باعث علائم شما شوند (مانند افسردگی یا آسم) با پزشک‌تان صحبت کنید. همچنین مفید است که به یک گروه حمایتی مخصوص خانم‌های یائسه ملحق شوید تا محل امنی برای درمیان‌گذاشتن نگرانی‌ها و مشکلات‌تان داشته باشید.
_ درمان‌های تکمیلی
پزشک‌تان ممکن است برای کمک به درمان یائسگی شما، هورمون درمانی یائسگی (MHT) را نیز تجویز کند. MHT که به درمان جایگزینی هورمون معروف است، می‌تواند علائم زیر را کاهش دهد:
گرگرفتگی؛
تعریق‌های شبانه؛
مشکلات خواب؛
تحریک‌پذیری؛
خشکی واژن.
MHT می‌تواند به کندکردن روند از دست‌دادن استخوان و کاهش نوسانات خلقی و علائم افسردگی خفیف نیز کمک کند. عوارض جانبی MHT عبارتند از:
خونریزی واژینال؛
نفخ شکم؛
تورم یا حساس‌شدن سینه‌ها؛
سردرد؛
تغییرات خُلقی؛
تهوع.
مطالعات نشان می‌دهد زنانی که MHT مصرف می‌کنند، درمعرض خطر بالاتری برای ابتلا به حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی و لخته‌شدن خون قرار دارند. چنین خطر مشابهی برای زنانی‌که از قرص‌ها، چسب‌ها و حلقه‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند نیز وجود دارد.
سایر تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده‌ی مداوم از MHT – که شامل استروژن و پروژسترون است – به‌مدت ۵ سال یا بیشتر، می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه شود. زنانی که رحم‌شان را با جراحی خارج کرده‌اند، فقط از استروژن استفاده خواهند کرد. قبل از تصمیم‌گیری درمورد استفاده از درمان هورمونی، برای به‌دست‌آوردن اطلاعات بیشتر با پزشک‌تان صحبت کنید.
_ تغذیه در دوران یائسگی
مصرف میوه وسبزی را افرایش دهید
علاوه بر آن، میوه‌ها و سبزی‌ها دارای نوعی ترکیبات هورمونی بنام فیتواستروژن‌ها هستند که بسیار شبیه استروژن است و می‌تواند علائمی که دردوران یائسگی به دلیل کاهش سطح هورمون استروژن بروز می‌کند را کاهش دهد. در حقیقت فیتواستروژن‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها مانند یک هورمون استروژن ضعیف دربدن عمل می‌کنند. انواع میوه‌ها و سبزی‌ها مثل انواع آلو، توت‌فرنگی، انگور، گلابی، پرتقال، سیب، گریپ‌فروت، تمشک، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کلم، گل‌کلم، هویج، کاهو، پیاز، سویا، سیب‌زمینی، شلغم و چغندر دارای فیتواستروژن‌ها هستند و گنجانیدن آنها در برنامه غذایی روزانه می‌تواند درحفظ استروژن بدن و کاهش علائم یائسگی موثر باشد.
حبوبات بیشتر استفاده کنید
حبوبات در گروه‌بندی غذایی در گروه گوشت، تخم مرغ قراردارد . این دسته از موادغذایی تامین‌کننده پروتئین مورد نیاز بدن می‌باشند. با مصرف همزمان حبوبات وغلات تمام اسید آمینه‌های ضروری بدن تامین می‌شود و به این ترتیب پروتئینی با کیفیت پروتئین حیوانی در اختیار بدن قرار می‌گیرد. حبوبات هم مانند میوها و سبزی‌ها دارای فیتواستروژن یا همان هورمون گیاهی استروژن هستند. بنابراین اگر دردوران یائسگی مصرف آنها دربرنامه غذایی افزایش یابد در کاهش علائم موثر است. به این نکته هم توجه داشته باشید که فیبر موجود در حبوبات علاوه بر فوایدی که دربالا به آن اشاره شد باعث کندی جذب گلوکز در جریان خون شده و با کنترل اشتها از افزایش وزن هم جلوگیر می‌کند. حبوبات منبع خوبی از ویتامین‌ها و املاحی مانند آهن، کلسیم، اسیدفولیک، ویتامین B6 است.
مصرف چربی‌ها را کاهش دهید
اصولا مصرف غذاهای پرچرب بخصوص چربی‌های حیوانی و اشباع شده در هیچ یک از دوران‌های زندگی توصیه نمی‌شوند.
مصرف زیاد چربی‌ها بخصوص نوع اشباع شده آنها به‌عنوان یکی از عوامل خطر در بروز سرطان سینه در خانم‌ها و در سنین یائسگی به اثبات رسیده است. برای کاهش مصرف چربی‌ها می‌توانید:
غذاها را بیشتر به شکل آب پز، بخارپز، کبابی یا تنوری مصرف کنید و از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده پرهیز نمایید.
از شیر و لبنیات کم‌چربی و یا بدون چربی استفاده کنید.
_ چه‌زمانی به‌دنبال کمک بروید
تجربه‌کردن پریودهای نامنظم در دوره‌ی پیش‌یائسگی، عادی و طبیعی است. شرایط دیگری مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا سرطان دهانه‌ی رحم نیز می‌توانند باعث خونریزی نامنظم شوند. در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید تا احتمال سایر بیماریها را بررسی کند:
اگر پریودهایتان به‌طور ناگهانی بسیار سنگین شده‌اند یا حاوی لخته‌های خون هستند؛
اگر پریودهایتان بیشتر ازحدمعمول طول می‌کشند؛
لکه‌بینی یا خونریزی پس از رابطه‌ی جنسی؛
خونریزی یا لکه‌بینی بعد از پریودتان؛
کوتاه‌شدن فاصله‌ی بین دو دوره‌ی پریود.
پوکی استخوان و بیماری قلبی، خطرات سلامتی بلندمدت مربوط به یائسگی هستند. دلیلش این است که استروژن نقش مهمی در محافظت از استخوان‌ها و قلب شما ایفا می‌کند. بدون استروژن، شما درمعرض خطر بیشتری برای ابتلا به هر دو بیماری قرار می‌گیرید. بهتر است درمورد گزینه‌های درمانی موجود برای محافظت دربرابر این دو بیماری، با پزشک‌تان صحبت کنید.
شما همچنین درمعرض خطر بالاتری برای ابتلا به عفونت دستگاه ادراری قرار دارید، چون یائسگی می‌تواند باعث خشک، تحریک یا ملتهب‌شدن مجرای ادرار شما شود. همچنین ممکن است دفعات بیشتری دچار عفونت‌های واژینال شوید، چون واژن شما خشک‌تر و نازک‌تر شده است.
_ سخن پایانی
زندگی پس از یائسگی، تفاوت زیادی با زندگی درطول سال‌های باروریتان ندارد. یادتان باشد که درست غذا بخورید، ورزش کنید و چکاپ‌های منظم انجام دهید، ازجمله معاینات چشم و دندان. یک رژیم غذایی مغذی و ورزش منظم به حفظ استخوان‌های قوی کمک خواهد کرد و مراجعه‌ی منظم به پزشک باعث می‌شود که زودتر از مشکلات‌تان مطلع شوید.
منابع:
۱- chetor.com
۲- healthline.com
۳- nutr.mui.ac.ir
