لخته شدن خون در پا یا لخته وریدی چیست؟
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان ,دارونامه ,تغذیه سالم
لخته شدن خون در پا یا همان لخته وریدی که به نام ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT شناخته می‌شود یکی از مشکلات وریدهای پا می‌باشد.
_ لخته شدن خون در پا نشانه چیست؟
DVT نوعی بیماری است که در اثر لخته شدن خون در پاها به وجود آمده و جریان خون در رگ‌های آسیب دیده را کند می‌کند. اغلب بیماران به دلیل ورم پا ناشی از لخته خون به دکتر واریس یا اورژانس بیمارستان مراجعه می‌نمایند. در نگاه اول علت لخته شدن خون در پا ممکن است مصرف قرص‌های ضدبارداری طی چند روز قبل یا شاید مسافرت طولانی هوایی یا ماشینی بیمار باشد.
گاهی بیماران پس از جراحی و یا سرطان نیز دچار لخته شدن خون در پا یا لخته وریدی می‌شوند. نکته مهم در بیماران مبتلا به لخته وریدی با ورم پا یک طرفه آن‌ست که هر چه سریع‌تر به متخصص واریس پا مراجعه نمایند.
_ لخته شدن خون در ریه
بیمار دچار لخته پا در اولین اقدام از حرکت روی پای مبتلا به لخته وریدی و دچار ورم اجتناب نمایید؛ زیرا خطر حرکت لخته شدن خون در پا و شانس وارد شدن آن به ریه در بیماران دچار لخته وریدهای عمقی چندین برابر می‌شود. این در واقع همان چیزی است که آمبولی ریوی و یا لخته ریوی نامیده می‌شود و تهدید کننده حیات است.
_ علل لخته شدن خون در پا
لخته خون برای جلوگیری از خونریزی در بدن تشکیل می‌شود اما اگر لخته در محل نامناسب و بی‌دلیل ایجاد شود باعث بروز مشکلات جدی می‌گردد.
لخته حالت ژلهای یا نیمه جامد دارد که می‌تواند منجر به انسداد در مسیر وریدها شود و جریان خون را با اختلال مواجه کند از طرفی ممکن است تکه‌ای از این جسم نیمه جامد جدا شود و همراه با جریان خون سفر در وریدهای بدن را شروع کند و به نقاطی مثل ریه و… برود و تهدیدی برای زندگی فرد باشد.
لازم است برای پیشگیری از بروز این عارضه علت بروز لخته خون را بشناسیم. شناخت علل، کمک می‌کند به شکل آگاهانه از ایجاد لخته خون بتوان جلوگیری کرد.
عوامل خطر و علل بروز لخته را می‌توان به موارد ذیل خلاصه کرد.
بستری شدن در بیمارستان به علت جراحی یا بیماری و نیز بی تحرکی برای مثل یک مسافرت طولانی، پشت میزنشینی بدون وقفه می‌تواند باعث بروز لخته شود.
جراحی‌های بزرگبه خصوص در ناحیه لگن، حفزه شکمی و زانو می تواند باعث برزو لخته شود.
تعویض مفصل زانو و لگن
شکستگی استخوان یا اسیب شدید به عضلات ممکن است با آسیب به وریدها و در نهایت لخته همراه باشد.
برخی انواع سرطان و درمان سرطان زمینه ساز بروز لخته‌اند.
در دوران بارداری و حتی تا ۳ ماه پس از زایمان خطر بروز لخته بالاتر از وضعیت معمول است.
مصرف قرص یا کپسول کاشت استروژن به منظور پیشگیری از بارداری خطر بروز لخته را افزایش می‌دهد.
هورمون درمانی با استروژن
داشتن تاریخچه مشکل ترومبوز ورید عمقی در گذشته
رگ‌های واریسی
تاریخچه خانوادگی از ترومبوز ورید عمقی یا مشکلات مربوط به لختگی خون در بدن
بیماری‌های قلبی
ورم مزمن در ناحیه پا
چاقی بیش از حد
بیماری التهاب روده‌ها
خشکی بدن
سپسیس
عدم جابجایی و تحرک فیزیکی برای مدت طولانی
انجام عمل جراحی
داشتن ۶۵ سال سن یا بیشتر
استفاده از هورمون‌ها به خصوص برای کنترل بارداری ( در این مورد با پزشک خود مشورت کنید)
داشتن سابقه سکته و یا فلج بودن
استفاده از یک ورودی مخصوص که پزشک برای دادن دارو تجویز کرده است.
_ نشانه‌های وجود لخته خون در پا
۱- قرمزی پا
تغییر رنگ خفیف در پوست ناحیه لخته خون یکی از نخستین نشانه‌های ایجاد لخته خون در پا است. در صورت مشاهده وصله‌های قرمز رنگ پوست در پاهای خود، باید این مساله را با پزشک متخصص واریس در میان بگذارید.
۲- تورم پا
تورم دردناک ممکن است در محل لخته خون شکل بگیرد، مخصوصا اگر لخته در ناحیه قوزک یا ساق پا باشد. این نوع تورم ناشی از لخته خون به روش‌های درمانی مانند استفاده از کمپرس‌های گرم یا سرد واکنشی نشان نمی‌دهد.
۳- افزایش ضربان قلب
با بزرگ شدن اندازه لخته خون، بدن تلاش خود را برای از بین بردن لخته بیشتر می‌کند که نتیجه آن افزایش ضربان قلب است. افزایش ضربان قلب می‌تواند موجب نشانه‌های روانی از جمله اضطراب و هراس شود.
۴- سیاهرگ‌های متورم
گاهی اوقات، یک لخته خون سرسخت خود را از طریق تورم در سیاهرگ‌های سطحی نشان خواهد داد. اگر چنین پدیده‌ای را در دیگر قسمت‌های بدن مشاهده نکردید، حتما باید توجه ویژه‌ای به این نشانه داشته باشید.
_ تشخیص لخته خون در پا
پزشک متخصص واریس اغلب برای تشخیص لخته شدن خون در پا یا لخته وریدی ،از سونوگرافی داپلر برای بررسی ورید پای متورم استفاده می‌کند.
_ خطرات لخته شدن خون در پا
در صورت عدم درمان لخته وریدی یا همان ترومبوز سیاهرگی عمقی ( DVT ) خطرات بالقوه لخته شدن خون در پا عبارتند از: گسترش لخته، رها شدن لخته و ورود به ریه، مشکلات پس از لخته مانند احساس خستگی و سنگینی مداوم پا و ورم پا در اثر لختگی خون و زخم‌های مزمن روی پا
_ درمان قطعی dvt
۱- بستری کردن بیمار مبتلا به لخته وریدی و شروع داروهای تزریقی و همزمان خوراکی وارفارین. در مجموع مصرف وارفارین مشکلات خاص خور را دارد؛ اول این‌که میزان وارفارین در افراد گوناگون متفاوت است. مثلا: ممکن است بیمار دچار لخته خون در پا تنها با مصرف قرص به هدف درمانی برسد ولی بیماری دیگر با مصرف روزانه ١٠ میلی‌گرم به دوز درمانی لخته وریدی نرسد.
مشکل دیگر وارفارین آن‌ست که در هفته‌های اول بصورت هفتگی لازم است، بیمار مبتلا به لخته رگ‌های پا آزمایش دهد تا از تاثیر میزان دارو مطمئن شود. پس از رسیدن به دوز مناسب درمانی، تکرار ماهیانه آزمایش پی تی و ای ان آر ( PT ) و ( INR) لازم می‌باشد.
۲- به برکت معرفی داروهای جدید امروزه جایگزین مناسبی برای وارفارین بنام ریواروکسابان پیدا شده که برای شروع دارو نیاز به بستری بیمار دچار لخته شدن خون در پا یا همان بیماری لخته وریدی نیست. حتی لازم نیست طی دوره درمان آزمایش خاصی از بیمار گرفته شود.
در بیمارانی با لخته شدن خون در پا که بنا به دلایلی از قبل وارفارین مصرف می‌کنند نیز می‌توان به راحتی ریواروکسیبان را جایگزین نمود تا نیاز نباشد ماهیانه پی تی و ای ان آر آن‌ها بررسی شود.
حتی در بیمارانی که ریواروکسابان مصرف می‌کنند، آماده‌سازی ایشان برای جراحی نیز نسبت به مصرف وارفارین ساده‌تر است و فقط یک روز قطع دارو کافی است؛ در حالی‌که وارفارین حدود پنج روز باید کنار گذاشته شود.
بیمارانی که برای آریتمی قلبی و یا بدلیل آمبولی ریوی یا سابقه لخته شدن خون در پا مکرر تحت درمان با وارفارین هستند، می‌توانند با متخصص قلب و عروق جهت تغییر دارو به این داروی جدید مشورت نمایند.
_ احتیاط‌های لازم در صورت داشتن علائم لخته خون
همه این عوامل می‌توانند خطر بروز لخته را بالا ببرند و نیاز هست در صورت داشتن این شرایط برخی احتیاط‌های لازم صورت گیرد.
برای مثال در طی یک پرواز طولانی نرمش‌های لازم انجام شود. در بارداری تحرک کافی داشته باشید و اگر واریس طنابی دارید قبل از بارداری برای پیشگیری از بروز لخته واریس را درمان کنید.
اگر قرص ضدبارداری مصرف می‌شود مایعات بیشتری مصرف کنید و تحرک و پیاده‌روی داشته باشید و همیشه نظر پزشک‌تان را در خصوص روش مناسب برای پیشگیری از بارداری در سنین مختلف جویا شوید.
در زمان جراحی‌های وسیع فیزیوتراپی، نرمش‌های در بستر انجام شود شاید لازم باشد داروی رقیق‌کننده دریافت شود و حتی جوراب واریس یا جوراب بیمارستانی استفاده شود.
_ عوارض لخته شدن خون در پا
لخته خون در پا بسته به محل تشکیل لخته عوارض مختلفی می‌تواند به دنبال داشته باشد. لخته ممکن است در عروق سطحی بروز کند که با تورم و قرمزی و درد در محل بروز لخته توام است.
لخته ممکن است در عروق اصلی و در اصطلاح در عروق عمقی ایجاد شود. لخته های عروق عمقی معمولا خطر بیشتری دارند.
و از جمله عوارض آن‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد
آمبولی ریوی
جدی‌ترین عارضه شناخته شده برای لخته خون در عروق عمقی است که در نتیجه جداشدن قسمتی از لخته و طی طریق به سمت ریه بروز می‌کند. یک نفر در بین ۱۰ بیمار مبتلا به لخته خون در عروق عمقی (DVT ) درمان شده دچار آمبولی ریوی می‌گردد
علائم آمبولی ریوی که باید نسبت به آن هشدارهای لازم به بیمار داده شود تا در صورت بروز آن‌ها به موقع اقدام صورت گیرد
۱- تنگی‌نفس
۲- سرفه
۳- خلط خونی
۴- تپش قلب ( ضربان قلب بالا)
_ آمبولی چیست؟
به یک شریان مسدود شده در اثر عوامل غیربدنی نظیر لخته خون و یا حباب‌های هوا، آمبولی می‌گویند. بافت‌ها و ارگان‌های بدن به اکسیژن نیاز دارند که این اکسیژن به کمک جریان خون در بدن جابجا می‌گردد. اگر تامین خون به یک ارگان ( به عنوان مثال مغز، قلب یا ریه‌ها) مسدود شود، ارگان مربوطه بخشی از کارکردهای خود را از دست خواهد داد.
_ خطر مرگ در لخته‌های بزرگ
اگر لخته کوچک باشد می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد. لخته با سایز متوسط با درد قفسه سینه همراه است و لخته‌های بزرگ معمولا مشکل آفرین می‌شوند و حتی کشنده هستند.
_ سندرم پس از لخته
تقریبا نیمی از افراد با سابقه لخته خون عمقی سندرم پس از لخته را تجربه می‌کنند. درد، تورم و تغییر رنگ پوست از علایم سندرم پس از لخته است که برای طولانی مدت بجا می‌ماند و ممکن است حتی به زخم در پوست منجر شود.
_ چگونه لخته خون را از بین ببریم؟
پیشگیری و درمان لخته‌های خونی در حالت پایه شامل استفاده از داروهای ضدانعقاد خون می‌شود. البته این داروها در حالت واقعی منجر به انعقاد نمی‌شوند، اما می‌توانند در کاهش قابلیت خون برای ایجاد لخته تاثیرگذار باشند و از بزرگتر شدن لخته‌های موجود در رگ‌ها نیز جلوگیری می‌کنند.
_ درمان لخته خون سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:
۱- لخته بزرگ نشود
۲- تکه‌ای از لخته کنده نشود و باعث آمبولی ریوی نشود
۳- لخته جدید تشکیل نشود
_ داروهای ضدانعقاد خون
داروهای ضدانعقاد خون معمولا در بیمارستان‌ها، به خصوص در ۵ الی ۱۰ روز اول پس از انجام تشخیص پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرند.
البته احتمال تجویز این داروها برای استفاده در خانه جهت جلوگیری از بروز مشکلات خونی وجود دارد. برای بسیاری از بیماران، درمان خانگی به کمک داروهای ضد انعقاد خون ممکن است تا هفته‌ها، ماه ها یا سال‌ها پس از بستری شدن در بیمارستان ادامه داشته باشد تا از بازگشت لخته‌های خونی به بدن جلوگیری گردد.
پیگیری روند درمانی به کمک این دسته از داروها بخشی کلیدی و مهم از پروسه درمان شماست. حتما داروهای تجویز شده را طبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید، در تمام وقت‌های معاینه شرکت کنید و رابطه مناسب و نزدیکی با پزشک خود داشته باشید.
همیشه در صورت تجربه کردن هرگونه علائم مربوط به لخته شدن خون در پا و یا عوارض جانبی داروهای مصرفی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین حتما تاریخچه‌ای از داروهای مصرفی در پروسه درمانی خود را داشته باشید تا در بلند مدت بهتر بتوان شرایط کلی و تاثیر داروها در روند درمانی را ارزیابی کرد. حتما در جلسات مشاوره و معاینه با پزشک تمامی سوالات خود را پرسیده و در صورت نگرانی پیرامون هر موضوعی، آن را به اطلاع وی برسانید.
در ادامه مروری بر دسته‌بندی‌های مختلف از داروهای ضدانعقاد خون و دیگر روش‌های درمانی که معمولا توسط پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند خواهیم داشت:
_ انواع داروهای ضدانعقاد خون
رایج ترین نوع از داروهای ضدانعقاد خون که توسط پزشکان تجویز می‌شوند، هپارین، وارفارین، هپارین با وزن ملکولی پایین و داروهای ضدانعقادی خوراکی هستند.
_ قرص هپارین برای جلوگیری از لخته خون در پا
داروی تزریقی یا خوراکی که با هدف جلوگیری از رشد لخته و یا تشکیل لخته جدید مصرف می‌شود. برخی از داروهای تزریقی زیر جلدی ( اناکساپارین) و یا وریدی ( هپارین) تجویز می‌شوند.
اقلام داروی خوراکی برای مدت ۳ ماه یا بیشتر لازم است مصرف شوند لازم است مدت زمان اشاره شده توسط پزشک معالج به دقت رعایت شود.
_ قرص وارفارین
مصرف داروی وارفارین همراه با انجام آزمایش خون به صورت ادواری صورت می‌گیرد. همه انواع داروهای رقیق‌کننده قابل استفاده در دوران بارداری و شیردهی نیستند.
_ درمان لخته شدن خون در پا
علاوه بر داروهای ضدانعقاد خون، ممکن است به پروسه‌های درمانی دیگری نیز نیاز پیدا کنید. از جمله آن‌ها می‌توان به جراحی، دستگاه‌های ایمپلنت و دیگر داروها و محصولات اشاره کرد.
جوراب واریس: معمولا برای پیشگیری از ورم و درد به بیماران با DVT تجویز می‌شود.
درمان ترومبولیتیک: تجویز داروهای ترومبولیتیک از دیگر اقدامات درمانی است که در صورت ضرورت برای بیمار انجام می‌شود.
فیلترهای ونا کاوا
_ برای رقیق شدن خون در پا چه بخوریم؟
با افزایش سن به یک رژیم غذایی سالم اتکا کنید و وزن خود را کنترل کنید. کنترل فشارخون و نگهداری یک سیستم قلبی عروقی سالم بسیار مهم است. غذاهایی که سرشار از ویتامین K، پتاسیم و منیزیم هستند برای تنظیم جریان خون بسیار مفیدند. سبزیجات برگ سبز، آوکادو، سیب‌زمینی شیرین و موز سرشار از این مواد مغذی هستند.
با این حال، در نظر داشته باشید که ویتامین K می‌تواند با داروهای رقیق‌کنند‌ی خون تداخل داشته باشد، بنابراین از تداخلات دارویی و غذایی اطمینان حاصل نمایید.
همچنین مطمئن شوید که آب کافی و مایعات دیگر می‌نوشید. فقط از نوشیدنی‌های حاوی قند اضافه شده و کافئین بیش از حد اجتناب کنید.
_ درمان خانگی لخته خون
بهتر است برخی از مواد و مکمل‌های گیاهی را برای درمان یا پیشگیری از ایجاد لخته در پا و افزایش بهبودی سلامت قلب‌تان در رژیم غذایی بگنجانید. مواد غذایی، گیاهی و مکمل‌هایی که می‌توانند اثرات ضدانعقادی و ضدالتهابی طبیعی داشته باشند عبارتند از:
– مواد غذایی با ویتامین E و ویتامین D موجود در میوه‌ها، سبزیجات، تخم‌مرغ و انواع خاصی از قارچ‌ها
– ادویه‌جات و گیاهانی مثل سیر، زردچوبه، پونه، فلفل و زنجبیل
– شکلات تلخ اصلی
– میوه‌هایی مانند پاپایا، انواع توت‌ها و آناناس
– عسل
– سرکه سیب
– چایسبز
– روغن ماهی و اسیدهای چرب امگا ۳
_ درمان گیاهی لخته‌ی خون در پا
۱- زنجبیل
زنجبیل نقش شگفت‌انگیزی در درمان لخته‌ی خون در پا ایفا می‌کند. فعالیت ضدپلاکتی آن برای افرادی که از ترومبوز ورید عمقی رنج می‌برند یک مزیت محسوب می‌شود. علاوه بر این، در شکستن فیبرین که موجب بیماری می‌شود موثر است. زنجبیل می‌تواند گردش خون در عروق را افزایش دهد. می‌توانید چای ریشه‌ی زنجبیل را ۳ الی ۴ بار در روز بنوشید، و یا از زنجبیل در وعده‌های غذایی‌تان به منظور پیشگیری و درمان لخته‌ی خون در پا استفاده کنید.
۲- سرکه‌ی سیب
سرکه‌ی سیب یک درمان سنتی است که فواید بسیاری در درمان ترومبوز ورید عمقی دارد. سرکه‌ی سیب می‌تواند جریان خون را افزایش دهد و گردش خون را بهبود دهد. بنابراین، می‌تواند لخته شدن، تورم و درد پا را کاهش دهد. ۱ الی ۲ قاشق غذاخوری سرکه‌ی سیب را در یک لیوان آب حل کنید و دو بار در روز از آن بنوشید.
۳- چای سبز
آنتاگونیست‌های قوی ویتامین K هستند، به این معنی که اثرات ضد انعقادی خود را با تداخل در نقش ویتامین K در تشکیل لخته می گذارند. آنتاگونیست های ویتامین K برای جلوگیری از لخته های وریدی و شریانی مناسب هستند.
۴- سیر
اگر مطالعه داشته باشید، حتما می دانید که سیر مزایای بسیاری دارد. سه ترکیب موجود در سیر (آدنوزین، سولفید پارافین، و آلیسین) خواص ضدپلاکتی قوی دارند. اما، اگر داروهای ضدانعقاد مصرف می کنید بهتر است مراقب باشید که باعث خونریزی نشود.
۵- فلفل قرمز
فلفل قرمز فشارخون را متعادل و هم چنین از گردش خون در بدن پشتیبانی می‌کند. کاپاساسین موجود در فلفل قرمز می‌تواند سطح تری‌گلیسیرید و کلسترول در خون را کاهش دهد. این ماده می‌تواند از تجمع پلاکت جلوگیری کند و در نتیجه به حل شدن فیبرین در بدن که در شکل گیری لخته‌ی خون بسیار مهم است کمک کند. فلفل قرمز همچنین می‌تواند سیستم عصبی مرکزی را تحریک کند و عملکرد قلب را بهبود بخشد.
۶- زردچوبه
یک ماده فعال در زردچوبه به نام کورکومین می‌تواند با تاثیر بر روی پلاکت‌های خون از لختگی جلوگیری کند. خواص دارویی زردچوبه نیز در کاهش درد ناشی از لخته شدن خون در بدن تاثیرگذار هستند.
زردچوبه به عنوان یک ماده یا داروی ضدترومبوز یا ضدانعقاد خون عمل می‌کند و همین خاصیت آن نیز در روند شکل گیری لخته خون در رگ ها خلل ایجاد می‌کند.
۷- ارجون کی چال
طبق نظر متخصصین تغذیه، مصرف میوه خاصی به نام ارجون کی چال ( Arjun Ki Chhaal) به‌عنوان یک رقیق‌کننده طبیعی خون به از بین بردن لخته‌های خونی کمک می‌کند.
کافی‌ست این میوه را تهیه کرده، آن را در آب گرم فرو کنید و آب را هر روز صبح مصرف نمایید. این میوه به انقباض قوی‌تر عضله قلب کمک می کند و در نتیجه کارکرد این ارگان بهبود خواهد یافت.
۸- دانه‌های کتان و دانه‌های چیا
این دانه‌های کوچک مملو از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که به جلوگیری از لخته شدن خون در پا و بهبود گردش آن در بدن کمک می‌کند. دانه‌های کتان و چیا از شدت چسبناک بودن پلاکت‌های موجود در خون می‌کاهند. در حقیقت این دانه‌ها می‌توانند ریسک سخت شدن شریان‌های خونی در بدن را کاهش دهند چرا که از جمله رقیق‌کننده‌های طبیعی و مفید برای خون هستند. در درون این دانه‌ها مواد بسیار مفید و مقوی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به اسید چرب امگا ۳ اشاره کرد.
_ از مصرف زیاد موادغذایی زیر پرهیز کنید
جگر، چایسبز، کلم، اسفناج، کاهو، سس مـایونز، سـویا، روغنسویا، بستنی، شلغم، نخودفرنگی، جعفـری، شـاهی، لوبیا، باقلا، پیاز، مرکبات، گوجه‌فرنگی و پسته
منابع:
۱- iranvein.com
