لیزین یا ال-لیزین چه نقشی در سلامت بدن دارد، منابع آن چیست؟
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, دارونامه, تغذیه سالم
لیزین یا ال-لیزین یکی از اسید آمینه‌های ضروری است یعنی همانهایی که بدن نمی‌تواند آن‌ها را بسازد و بنابراین باید از طریق منابع غذایی دریافت شود. فواید سلامتی لیزین و مکملهای لیزین شامل بهبود تبخال، کاهش فشارخون و پیشگیری از علائم کمبود لیزین است.
_ لیزین یا ال-لیزین چیست؟
صدها اسید آمینه در طبیعت موجود است که ۲۰تای آن‌ها برای ساختن پروتئین و رشد ضروری هستند و تنها ۱۰ تا از آن ۲۰ اسید آمینه در بدن ساخته می‌شود. ۱۰ اسید آمینه دیگر اسید آمینه ضروری نامیده می‌شوند چون برای سلامت بهتر انسان باید مصرف شوند.
لیزین که ال-لیزین هم نامیده می‌شود، اسید آمینه‌ای ضروری برای بسیاری از عملکردهای بدن است. اسید آمینه‌های واحدهای ساختاری پروتئین هستند چون آن‌ها با هم ترکیب می‌شوند تا درشت مغذیها را بسازند. جامعه پزشکی لیزین را به عنوان یک اسید آمینه ضروری بر خلاف بعضی از اسید آمینه‌های دیگر، تعریف می‌کند. در نتیجه انسان نیازمند افزودن آن در رژیم غذایی است.
_ فواید اسید آمینه لیزین
بدن انسان ال-لیزین را برای عملکردی سالم نیاز دارد. این ماده یک بخش حیاتی پروتئین‌ها ست که نقش مهمی در کمک به رشد بافت بدن و بهبود پس از صدمه دارد. فواید دیگر ال-لیزین عبارتند از:
کمک به جذب کلسیم، آهن و روی
تقویت رشد کلاژن
کمک به تولید آنزیم‌ها، آنتی‌بادی‌ها و هورمون‌ها
حمایت از سیستم ایمنی
وقتی انسان ال-لیزین کافی دریافت نکند، عمدتا دچار علائم زیر می‌شود:
خستگی
تمرکز ضعیف
تحریک‌پذیری
تهوع
قرمزی چشم
ریزش مو
بی‌اشتهایی
مهار رشد
کم‌خونی
بروز مشکلاتی در سیستم تولید مثل
در زیر برخی از خواص مهم لیزین بیان می‌شود
_ درمان تبخال و کاهش ویروس‌های هرپس
تبخال در نتیجه بروز ویروس هرپس سیمپلکس است که به عنوان HSV-1 شناخته می‌شود و حدود ۶۷ درصد افراد زیر ۵۰ سال با این ویروس آلوده شده‌اند حتی اگر علائمش را نشان ندهند. ویروس HSV-2 تبخال مسئول تبخال تناسلی است که ۸۵ درصد افرادی که آن را دارند، از آن مطلع نیستند.
اگر چه تحقیقات در مورد این موضوع متناقض است اما اکثر افرادی که از ال-لیزین برای درمان تبخال استفاه می‌کنند برایشان بسیار موثر بود. بعضی از تحقیقات می‌گوید ال-لیزین می‌تواند به کاهش تعداد تاول‌های تبخال کمک می‌کند در حالی که سایر تحقیقات می‌گویند همان تعداد تاول بوجود می‌آید اما دوره تبخال کوتاه‌تر می‌شود. کارشناسان در کل موافقند که ال-لیزین برای توقف کامل تاول‌ها با همدیگر، مناسب نیست اما ممکن است به کاهش شدت و تعداد آن‌ها کمک کند.
یک تحقیق با استفاده از یک کرم ترکیبی ال-لیزین با گیاهان و روی نشان داد که ۸۷ درصد بیماران متوجه شدند که تبخال آن‌ها ظرف ۶ روز درمان از بین رفت در حالی که این تاول‌ها معمولا تا ۲۱ روز طول می‌کشند.
روشی که این ماده مغذی برای مبارزه با تبخال در پیش می‌گیرد مشخص نیست اما یک دلیل آن ممکن است این باشد که با آرژینین، اسید آمینه دیگری که در بدن به میزان کمی ساخته می‌شود، تداخل دارد. آرژنین باعث افزایش اثر‌گذاری ویروس‌های تبخال می‌شود و مقادیر زیاد ال-لیزین در بدن فعالیت آرژنین کاهش می‌یابد چون در مقابل یکدیگر عمل می‌کنند. به غیر از ویروس HSV-1 که موجب تبخال عادی می‌شود، ال-لیزین ممکن است با همان فرایند به کاهش تبخال تناسلی ایجاد شده بوسیله HSV-2 کمک کند اگر چه تحقیقات هنوز نامشخص است.
_ به درمان سرطان کمک می‌کند
یکی از دلایلی که دانشمندان برای درمان‌های طبیعی سرطان تحقیق می‌کند این است که مجبور هستند با درمان‌های مرسوم همانند شیمی درمانی و پرتو درمانی این کار را انجام دهند که اثر منفی بر سلولهای سالم هم‌زمان با سلولهای سرطانی دارد. جالب است که اخیرا در این حوزه تحقیقات فراوانی انجام شده است به‌طوری که پژوهشگران بیشتر و بیشتر روش‌های را کشف می‌کنند که مواد مغذی موجود در غذاهای ما و در طبیعت ممکن است به‌طور بالقوه همان کاری را انجام دهند که ما دل‌مان می‌خواهد یعنی هدف قرار دادن سلولهای سرطان‌زا بدون از بین بردن سلولهای سالم.
در سال ۲۰۰۷ دانشمندان دانشگاه ایالتی فلوریدا در مورد اثرات ال-لیزین بر رشته‌های آسیب‌دیده DNA همانند آنهایی که در سرطان وجود دارند، تحقیق کردند. اساسا این مواد می‌توانند یک رشته صدمه دیده را با شناسایی شکافت در آن (یک نقطه صدمه دیده) قرار دهد و موجب شکافته شدن باقیمانده رشته نیز شود. سلول معمولا قادر به تعمیر این صدمه نیست که منجر به آپوپتوز، مرگ و خودکشی سلول‌ها می‌شود. آن‌چه که در مورد قدرت این درمان از همه جالبتر است این است که چگونه با همراهی انواع خاصی از نور عمل می‌کند. توانایی قابلیت کشتن سلولهای سرطانی توسط ال-لیزین فقط در معرض انواع خاصی از نور انجام می‌شود که به محققان و پزشکان اجازه می‌دهد که درمان را در متمرکزترین محل سلولهای سرطانی محل سلولهای سرطانی قرار دهند و آن‌ها را در موثرترین نقاط بالقوه فعال کنند.
دانشمندان نتایج تحقیقات انجام شده را از ۲۵ درصد تا ۹۰ تخریب سلولهای سرطانی رده بندی کردند که حیرت‌انگیز است.
یک لیزین اکسیداز در برابر نمونه‌های سرطان کولورکتال در موش‌ها در سال ۲۰۱۴ آزمایش شد. در این پژوهش، تزریق اکسیداز لیزین صفر درصد تلفات داشت و تومورها را در مقادیر زیادی تخریب کرد که این ممکن است یک روش درمانی سرطان کولورکتال در آینده باشد. سرطان‌های مربوط به مغز استخوان همانند لوسمی نیز ممکن است با توجه به تحقیقات انجام شده، مطابق باشد. در یک تحقیق تزریق ال-لیزین به پیشگیری از مسمومیت ژنی (DNA و RNA) در سلولهایی در معرض مواد ایجاد کننده سرطان کمک می‌کنند.
_ کاهش اضطراب و علائم مشکلات روانی دیگر
علاوه بر خوردن غذاهای سرشار از ویتامین B، منیزیم و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌توانید از ال-لیزین برای کاهش اضطراب استفاده کنید. از آن‌جایی که ال-لیزین ممکن است به جذب کلسیم به بدن کمک کند به همین دلیل است که ماده مغذی مفید دیگری برای افراد مضطرب است این ممکن است یکی از روش‌های مهمی است که به درمان اضطراب کمک می‌کند.
علاوه بر کمک به جذب کلسیم کافی، ال-لیزین همانند یک آنتاگونیست گیرنده سروتونین عمل می‌کند. این عبارت به این معناست که بخشی از آن به گیرنده‌های سروتونین متصل می‌شود تا از عکس‌العمل‌های اضطرابی جلوگیری شود. این تحقیق به‌طور خاص نشان داد که ال-لیزین به کاهش پاسخ‌های اضطرابی از جمله اسهال کمک می‌کند.
این به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه که گندم قوت غالب آن‌هاست خیلی مهم است. افرادی که در این محیط‌ها زندگی می‌کنند بیش از سایر کشورهای جهان احتمال دارد دچار کمبود ال-لیزین شوند. رژیمهای غذایی غنی شده در کشورهای وابسته به گندم می‌تواند به کاهش اضطراب القایی و پاسخ‌های اسهال‌آور کمک کند.
ممکن است که فواید ال-لیزین برای افراد مبتلا به شیزوفرنی هم که از علائم بسیار شدید که اغلب مربوط به اضطراب هستند، مفید است. یافته‌های مقدماتی نشان می‌دهد که مکملهای ال-لیزین همراه با درمان متعارف می‌تواند به کاهش علائم کلی و منفی شیزوفرنی کمک کند اگر چه دوز و اثرات طولانی مدت آن هنوز مشخص نشده است.
یک تحقیق به مدت یک هفته در ۵۰ فرد سالم نشان داد که استفاده از مکمل ۲/۶۴ لیزین و آرژینین استرس اضطراب ناشی از استرس را کاهش داد و سطح هورمون کورتیزول را پایین آورد. تحقیق مشابهی با افزودن ۴/۲ گرم لیزین در هر کیلوگرم گندم در روستاهای سوریه به کاهش مشکلات اضطراب در مردان دارای استرس بالا، کمک کرد.
_ جذب کلسیم را افزایش می‌دهد
مصرف ال-لیزین با جذب بهتر کلسیم همراه است که منجر به این می‌شود که باور کنیم که می‌تواند به افراد مبتلا به پوکی استخوان کمک کند. هیچ تحقیقی تا کنون رابطه میان لیزین و پوکی‌استخوان را مشخص نکرده است اما به دلیل اهمیت نقش مهم کلسیم در سلامت استخوان، منطق می‌گوید ممکن است ماده مغذی مفیدی برای استخوان‌ها به عنوان مکمل باشد.
یک تحقیق در ۳۰ زن که ۱۵ نفر سالم و ۱۵ نفر مبتلا به پوکی‌استخوان بودند، نشان داد که مصرف کلسیم و لیزین از دست رفتن کلسیم در ادرار را کاهش می‌دهد. زنانی که فقط ۳ گرم کلسیم اضافه مصرف کردند کلسیم ادرارشان افزایش یافت. با این حال زنانی که ۴۰۰ میلی‌گرم لیزین دریافت کردند کاهش کلسیم از طریق ادرار در آن‌ها کاهش یافت.
ال-لیزین ظاهر از استخوان‌ها حفاظت می‌کند و ممکن است در کنترل جایی که کلسیم در بدن به آن منتقل می‌شود، سهمی داشته باشد. به عنوان مثال مشخص شده که از رسوب کلسیم در رگ‌های خونی در موش‌ها جلوگیری می‌کند. این نوع رسوب یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی است.
به عبارت بهتر، پژوهشی آزمایشگاهی نشان داد سلولهایی که بدون ال-لیزین رشد کرده بودند حرکت کلسیم به خارج از سلول را افزایش دادند. این افزایش در سلولهایی که ال-لیزین در آن‌ها وجود دارد رخ نمی‌دهد.
_ می‌تواند بهبود زخم را بوسیله ساخت کلاژن تقویت کند
ال-لیزین می‌تواند بهبود زخم را تقویت کند. در بافت حیوانی، ال-لیزین در محل زخم فعال‌تر می‌شود و به تسریع ترمیم فرایند کمک می‌کند. لیزین برای تشکیل کلاژن لازم است، پروتئینی که به عنوان یک داربست عمل می‌کند و به حمایت و ایجاد ساختاری برای پوست و استخوان کمک می‌کند.
ال-لیزین خودش نیز به عنوان یک عامل پیوند‌دهنده عمل می‌کند از این رو افزایش‌دهنده تعداد سلولهای جدید در زخم است. حتی ممکن است تشکیل مویرگ‌های جدید را تقویت کند. در یک تحقیق انسانی یک ترکیبی از اسید آمینه لیزین و آرژینین قادر به تسریع و تقویت فرایند بهبود شکستگی‌ها بود. در یک تحقیق دیگر بر روی ۴۰ خرگوش که لیزین و آرژنین را دریافت کردند زمان درمان در مقایسه با گروه کنترل ۲ هفته کاهش یافت. بهبود زخم فرایندی پیچیده است که نیازمند مواد معدنی مختلف، ویتامین‌ها و سایر عوامل است. ال-لیزین نقش ارزشمندی دارد و بدون ال-لیزین کافی بهبود زخم دچار نقصان می‌شود.
تا به امروز تحقیقات به مکملهای خوراکی برای بهبود زخم توجه کردند و این‌که آیا استفاده مستقیم هم بر زخم‌ها موثر است یا خیر هنوز معلوم نیست. با این وجود یک پژوهش نشان داد که استفاده از یک ژل حاوی ال-لیزین برای یک زخم گوارشی منجر به کاهش عفونت و سریع‌تر شدن زخم‌مان بهبود نسبت به زمانی شد که ژل استفاده نشده بود.
_ کاهش مشکلات مربوط به دیابت
یکی از مشکل‌ترین موارد مربوط بیماران دیابتی افزایش خطر عفونت و سایر مشکلات مربوط به دیابت است. در چند سال گذشته توجه زیادی به گلیکاسیون و عوامل پیری شده است.
عوامل پیری بخشی از فرایندهای در حال پیری در بدن همه انسانها هستند اما در افراد دیابتی با شدت بالایی هستند. آن‌ها در بسیاری از مشکلات سلامتی مربوط به دیابت نقش دارند که دانشمندان را به سوی تحقیق در مورد درمان‌هایی که شامل توقف تجمع عوامل پیری به میزان زیاد است، هدایت کرد.
به نظر می‌رسد یکی از فواید دیابت احتمالا توقف تشکیل عوامل پیری در افراد مبتلا به دیابت با جلوگیری از مسیرهای ویژه گلیکاسیون است که منجر به این تولیدات می‌شوند که به رفع عفونت کمک می‌کند. بنابراین افزودن ال-لیزین به رژیم غذایی برای آنهایی که رژیم غذایی دیابتی دارند، مفید است.
از سلامت روده حمایت می‌کند
یک مشکل شایعی که میلیون‌ها نفر را دچار کرده و بسیاری از افراد از آن آگاه نیستند، سندرم روده نشت کننده است. این بیماری نشت بخش پوششی دستگاه گوارش است که باعث می‌شود ذرات بزرگتر از سیستم گوارش خارج شده و به سایر بخش‌های بدن بروند. این موجب واکنشهای آلرژیک، کاهش انرژی، درد مفاصل، بیماری‌های خود ایمن و بیماری تیروئید می‌شود.
یک فرم از ال-لیزین که به عنوان پلی ال-لیزین شناخته می‌شود اخیرا مشخص شده که اثرات ضدالتهابی روی پوشش روده دارد که خوشبختانه منجر به تحقیقات بیشتر روی نحوه کمک این اسید آمینه برای بهبود سلامت این دیواره پوششی و امکان پیشگیری از نشت روده، شد. اگر چه ضرورتا به‌طور مستقیم با سندرم نشت روده ارتباط ندارد اما ال-لیزین مشخص شده که پانکراسیت یا التهاب پانکراس را که بخش مهمی از سیستم گوارش است، سرکوب می‌کند.
_ فواید دیگر لیزین برای سلامتی
به دلیل عملکردهای مختلفی که ال-لیزین در بدن از آن‌ها حمایت می‌کند، پژوهشگران به توانایی مکملهای لیزین برای موارد زیر هم توجه کرده‌اند:
پیشگیری از تحلیل بافت عضلانی و مشکلات حرکتی دیگر در بزرگسالان
درمان زونا
کاهش فشار خون، یک تحقیق در ۵۰ بزرگسال مبتلا به کمبود لیزین و فشار خون بالا نشان داد که مکملهای ال-لیزین به میزان زیادی فشار خون را کاهش داد.
پیشگیری از تجمع پلاک در عروق
تقویت رشد مو
عضله سازی در بدن‌سازان
کمک به بازیابی بدن پس از ورزشهای شدید
_ منابع لیزین
ال-لیزین در بسیاری از غذاهای مختلف وجود دارد. منابع اولیه آن فراورده‌های حیوانی همچون گوشت و محصولات لبنی هستند. برای گیاه‌خواران وگان‌ها، حبوبات و جوانه گندم منابع خوب این اسید آمینه هستند.
غذاهای زیر به افراد کمک می‌کنند تا به میزان توصیه شده روزانه مصرف ال-لیزین دست پیدا کنند:
گوشت قرمز
مرغ
تخم مرغ
ماهی مثل ساردین
لوبیا
عدس
پارمزان
پنیر کوتاژ
جوانه گندم
مغزهای خوراکی
مخمر آبجو
جلبک اسپیرولینا
اغلب افراد و حتی گیاه‌خواران ال-لیزین کافی را از رژیم غذایی معمولی دریافت می‌کنند و نیازی به مصرف مکمل ندارند.
_ عوارض جانبی
مصرف مکمل ال لیزین بسیار بی خطر است و ظاهرا موجب عوارض زیادی نمی‌شود. اکثر افراد می‌توانند روزانه یک دوز ۳ گرمی از ال-لیزین را بدون هیچ عارضه منفی مصرف کنند. افزایش دوز ال-لیزین به ۱۰تا ۱۵ گرم در روز ممکن است منجر به مشکلات گوارشی شود از جمله:
اسهال
تهوع
کرامپ معده
گزارشاتی مبنی بر ارتباط میان مکملهای ال-لیزین و مشکلات کلیه وجود دارد. و پژوهش‌های حیوانی نشان می‌دهد که مکملهای لیزین ممکن است سنگ صفرا و کلسترول بالا را افزایش دهد.
_ نحوه استفاده و دوز ال-لیزین
افراد معمولا ال-لیزین را بصورت خوراکی مصرف می‌کنند اما می‌توانند آن را روی پوست نیز برای درمان تبخال استفاده کنند. کارشناسان بر این باورند که مصرف آن همراه با آب یا معده خالی موثرتر است. پژوهشگران برآورد کردند که یک انسان ۷۰ کیلوگرمی نیازمند ۸۰۰ تا ۳۰۰۰ میلی گرم لیزین در هر روز است.
وزن شخص بر نحوه نیازمندی وی به صورت زیر اثر می‌گذارد:
۱۲ میلی‌گرم برای هر یک کلیو برای بزرگسالان
۴۴ میلی‌گرم بر کیلوگرم برای کودکان ۱۱ تا ۱۲ ساله
۹۷ میلی‌گرم بر کیلوگرم برای نوزادان ۳ تا ۶ ماه
در کشورهای توسعه یافته اغلب افراد ال-لیزین کافی را بدون نیاز به افزودن آن به رژیم غذایی دریافت می‌کنند. البته افرادی که فرواورده‌های حیوانی از جمله گوشت، شیر و تخم مرغ نمی‌خورند باید مطمئن شوند که لیزین کافی را از منابع گیاهی دریافت می‌کنند.
افرادی که در دوره نقاهت سوختگی یا جراحات شدید دیگر هستند و افرادی که ورزشهای شدید و مداوم انجام می‌دهند ممکن است از مصرف بالاتر ال-لیزین نسبت به نیاز معمولی، بهره‌مند شوند. کارشناسان به تحقیق در مورد مقدار موثر ال-لیزین برای مقاصد بالینی، ادامه می‌دهند. بعضی از تحقیقات دوز ۱۰۰ میلی‌گرم تا ۴ گرم در هر روز را مفید می‌دانند. افرادی که از این اسید آمینه برای تقویت ورزشهای بدن‌سازی استفاده می‌کنند اگر آن را قبل از خواب یا ورزش مصرف کنند ممکن است فواید بیشتری از آن بدست بیاورند.
_ تداخلات دارویی و شیمیایی
لیزین با آرژینین تداخل دارد که اسید آمینه‌ای ست که از سیستم گردش بدن حمایت می‌کند. مصرف مقادیر زیاد لیزین ممکن است قابلیت بدن برای حرکت آرژینین از طریق این سیستم را کاهش دهد.
ال-لیزین همچنین ممکن است با گروهی از آنتی بیوتیکها به نام آمینوگلیکوزیدها تداخل داشته باشد که به‌طور بالقوه منجر به صدمه به کلیه می‌شوند. پزشکان معمولا این آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز می‌کنند که شامل استرپتومایسین و نئومایسین هستند که برای درمان عفونتهای جدی تزریق می‌شوند.
از آن‌جایی که ال-لیزین، جذب کلسیم را افزایش می‌دهد باید میزان مصرف کلسیم به هنگام استفاده از مکملهای لیزین، تنظیم شود.
_ خطرات
پزشکان مکملهای لیزین را برای کودکان یا زنانی باردار یا شیرده توصیه نمی‌کنند. افرادی که از مکمل ال-لیزین استفاده می‌کنند باید میزان کلسترول‌شان را به علت ارتباط بالقوه آن با کلسترول بالا، کنترل کنند. هر کسی که مشکلات کبدی یا کلیوی دارد باید از مصرف مکلمهای ال-لیزین اجتناب کند.
_ خلاصه مطلب
لیزین یک اسید آمینه ضروری است. این ماده یکی از واحدهای سازنده پروتئین‌هاست و برای سلامتی بدن انسان ضروری است. بدن نمی‌تواند خودش آن را بسازد اما می‌توانید آن را از طریق رژیم غذایی دریافت کنید. لیزین عوارض منفی بسیار کمی دارد. داده‌های علمی در مورد فواید ال-لیزین هنوز کامل نیست. با این وجود بسیاری از افراد از مکملهای لیزین استفاده می‌کنند بخصوص ورزشکاران و افرادی که از فراورده‌های حیوانی استفاده نمی‌کنند. بهتر است در مورد استفاده از هر نوع مکملی با پزشک یا متخصص تغذیه‌تان مشورت کنید.
منابع:
۱- مجله قرمز
۲- medicalnewstoday
۳- healthline
۴- draxe