آنزیمهای پروتئولیتیک؛ کاربردها، علائم کمبودشان
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
آنزیمهای پروتئولیتیک به عنوان گروهی از آنزیمها تعریف میشوند که مولکولهای زنجیرهای طولانی پروتئین را به قطعات کوتاهتر (پپتیدها) و در نهایت به اجزای تشکیلدهنده آن، اسید آمینه تقسیم میکنند. گاهی اوقات آنزیمهای پروتئولیتیک پروتئاز، پروتئیناز یا پپتیداز نیز نامیده میشوند. دستگاه گوارش شما تعدادی از آنزیمهای ضروری را تولید میکند.
دستههای اصلی آنزیمهای پروتئولیتیک عبارتند از:
Exopeptidases، که در انتهای پروتئینها کار میکنند.
اندوپپتیدازها، که مکانیزمهای کاتالیزوری دارند و در مکانهای مختلف کار میکنند.
نمونههایی از اندوپپتیدازها عبارتند از:
پپسین
آسپارتیک
سیستئین
گلوتامیک
فلئولندپپتیدازها
سرین
ترئونین اندوپپتیداز
کارکرد آنزیمهای پروتئولیتیک در بدن
طبق نظر دکتر لوراله شروود در کتاب “اصول فیزیولوژی انسانی”، سه نوع آنزیم پروتئولیتیک به شرح زیر وجود دارد که در یک فرم غیر فعال ترشح میشوند:
تریپسینوژن
کیموتریپسین
پروکاریسپیدپیداز
سپس محرکهای خاصی وجود دارد که هر یک از آنها را فعال میکند. هر یک از این آنزیمهای پروتئولیتیک حملات پیوندهای مختلف پپتیدی را حمل میکنند و زمانی که پروتئینها به اسیدهای آزاد تبدیل میشوند، به راحتی توسط سلولهای دیواره روده جذب میشوند.
بدن انسان نیاز به آنزیمهای سیستمیک دارد. این آنزیمها، آنزیمهایی هستند که به سیستمهای مختلف نظارتی و ارتباطی بدن و آنزیمهای مخصوص گوارش کمک میکنند تا مواد مغذی مختلف را تجزیه کنند. دکتر “آنتونی جی سیوکوک” در کتاب “آنزیم درمانی” توضیح میدهد که آنزیمها باعث ایجاد واکنشهای بیولوژیکی در بدن میشوند و میتوانند بارها و بارها بر خلاف ویتامینها و مواد معدنی استفاده شوند. آنها برای هر عمل شیمیائی که در بدن ما اتفاق میافتد مورد نیاز هستند. سیستمها و اندامهای زیر همه به آنزیمها وابستهاند:
سیستم گوارشی
سیستمایمنی بدن
جریان خون
کبد
کلیهها
طحال
پانکراس
توانایی دیدن
تفکر
احساسات
نفس کشیدن
محصولات پایانی که اثر آنزیمهای پروتئولیتیک هستند، ترکیبی از زنجیره های پپتید کوچک و اسید آمینه می باشند. مخاطی که توسط سلول های روده ترشح می شود، از دیواره روده در برابر آنزیم های پروتئولیتیک فعال محافظت می کند. این آنزیم پروتئولیتیک، به نام پروتئاز نیز شناخته می شود. سه پروتئین اصلی در بدن پپسین، ترپسین و کیموتریپسین هستند. آنزیم های پروتئازی، پروتئین موجود در گوشت، مرغ، ماهی، آجیل، تخم مرغ و پنیر را هضم می کند. اعتقاد بر این است که آنها برای افرادی که دارای آلرژی غذایی هستند یا افرادی که مشکل هضم پروتئین دارند مفید میباشند.
مزایای آنزیمهای پروتئولیتیک
کنترل التهاب و بهینهسازی جریان خون
آنزیمهای پروتئولیتیک، تنظیم کنندههای ضروری و مدولاتورهایی هستند که برای پاسخ دادن به فشارهای بدن مورد نیاز میباشند. هنگامی که بدن ما تحت تأثیر قرار میگیرد، التهاب ایجاد میکند و التهاب ریشه بسیاری از بیماریها است. این آنزیمها با کمک به بدن ما، به التهاب پاسخ میدهند.
آنزیمهای پروتئولیتیک کمک میکنند که فرایند التهابی، با استفاده از مکانیسمهای مختلف، از جمله موارد زیر از بین بروند:
کاهش تورم غشاهای مخاطی
کاهش نفوذپذیری مویرگی
حل شدن رسوبات فیبرین
لخته شدن میکرو ترومبو
کاهش ویسکوزیته (رقت) خون، باعث بهبود گردشخون و آنزیمها میشود. در نتیجه عرضه اکسیژن و مواد مغذی و انتقال مواد زائد مضر از بافت آسیبدیده، بهبود مییابد.
آنزیمهای پروتئولیتیک همچنین به تجزیه پروتئینهای پلاسما و آلودگیهای سلولی در محل آسیب، به قطعات کوچکتر کمک میکنند. این امر تا حد زیادی باعث عبور این ضایعات از طریق سیستم لنفاوی می شود و در نتیجه موجب بهبود سریعتر تورم شده و سپس درد و ناراحتی در استخوانها و مفاصل آسیبدیده را کاهش میدهد. این آنزیمها برای بهبود ورزشکاران پس از ورزش مناسبند.
چه آنزیمها التهاب را کاهش میدهند؟
تحقیقات نشان میدهند که آنزیمهای زیر به عنوان تنظیم کنندههای ضروری و مدولاتور پاسخ التهابی عمل میکنند:
بروملین
پاپائین
پانکراتین
تریپسین
کیموتریپسین
روتن
کمک به جلوگیری از آترواسکلروز و بیماری قلبی ناشی از دیابت
پاپائین، آنزیم پروتئولیتیک موجود در پاپایا است که ممکن است برای پیشگیری از آترواسکلروز و بیماری قلبی ناشی از دیابت بسیار مفید باشد. پاپایا یک منبع عالی از آنتیاکسیدانهای قوی مانند ویتامین C و ویتامین A است. این مواد مغذی باعث جلوگیری از اکسیداسیون کلسترول میشوند. تنها زمانی که کلسترول اکسیداسیون میشود، میتواند به دیوارههای رگهای خونی آسیب رسانده و پلاکهای خطرناک ایجاد کرده و در نهایت باعث حملات قلبی یا سکته مغزی شود.
یکی از راههایی که ویتامین C این اثر را در بدن اعمال میکند این است که با ترکیب با آنزیم پاراکسوناز، اکسیداسیون LDL و HDL را مهار میکند. یک مطالعه منتشر شده در Molecular Imaging تایید کرد که آنزیم های پروتئولیتیک اثرات درمانی ضد آترواسکلروتیک دارند.
کاهش شدت بیماریهای التهابی روده و کولیت اولسراتیو
مطالعات نشان دادهاند که استفاده از آنزیمهای پروتئولیتیک خاص، به کاهش شدت بیماریهای التهابی روده کمک کرده موجب بهبودی کولیت اولسراتیو میشود. مرکز National Center for Biotechnology Information اعلام کرد که در مطالعات خاص، تجویز خوراکی ۵ میلیگرم در روز برمولین بهطور قابل توجهی باعث کاهش شدت بیماریهای التهابی روده میشود. در یک مطالعه دیگر نیز برملائین باعث بهبود دو بیمار مبتلا به کولیت زخمی مقاوم به درمان شد.
پاک کردن سیستم ایمنی بدن
از جمله فعالیتهای مهم آنزیمهای پروتئولیتیک، افزایش قدرت سلولهای قاتل طبیعی یا همان لنفوسیتها است. سلولهای قاتل طبیعی قادر به اتصال به سلولهای خاص توموری و سلولهای آلوده به ویروس هستند تا آنها را بکشند. آنزیمهای پروتئولیتیک همچنین میتوانند پاتوژنهایی که عملکرد طبیعی سیستم ایمنی را مهار میکنند را تخریب کنند.
در حالی که کمپلکسهای ایمنی بخش عادی از پاسخ ایمنی بدن هستند، اما وقتی که بیش از حد رخ میدهند، میتوانند علت برخی بیماریهای کلیوی، التهاب عصبی و برخی از بیماریهای روماتولوژیک، از جمله آرتریت روماتوئید باشند. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد تریپسین، پاپائین و دیگر آنزیمهای پروتئولیتیک میتوانند کمپلکسهای ایمنی بیماریزا را از بین ببرند و حتی از تشکیل آنها جلوگیری کرده و باعث افزایش تخلیه لنفاوی شوند.
این اثر یک اثر تحریککننده بر روی سیستم ایمنی است. این اثر به این معناست که آنزیمهای پروتئولیتیک تقویتکنندههای طبیعی سیستم ایمنی هستند. این باعث میشود که این آنزیمها برای افراد مبتلا به بیماریهای خودایمنی زیر مفید باشند:
آرتریت روماتوئید
لوپوس
اسکلرودرمی
مولتیپل اسکلروزیس
کمک به جلوگیری از سرطان کولون
مواد مغذی موجود در برخی از غذاهای حاوی آنزیمهای پروتئولیتیک در پیشگیری از سرطان کولون مفید هستند. به عنوان مثال، فیبر در غذاهایی مانند پاپایا قادر به اتصال به سموم سرطانی در روده بزرگ بوده و از سلولهای کولون محافظت میکنند. علاوه بر این، فولات، ویتامین C، بتا کاروتن و ویتامین E در پاپایا هر کدام با خطر کاهش سرطان روده بزرگ همراه هستند.
دارای خواص ضدالتهابی (به خصوص در کولون)
آنزیمهای پروتئولیتیک از سلولهای کولون در برابر آسیبهای رادیکال آزاد محافظت کرده و ممکن است در جذب مواد مغذی درون بدن موثر باشند. به نظر میرسد که آنها نه تنها به بدن کمک میکنند که پروتئین را تجزیه و هضم کند، بلکه دارای خواص ضدالتهابی بوده و میتوانند تورم و التهاب را در روده بزرگ کاهش دهند. بهطور خاص، بروملین و پاپائین به ویژه برای افرادی که دارای بیماری کرون یا سلیاک و زخم گوارشی هستند مفید میباشند.
علائم کمبود آنزیم پروتئولیتیک، علل و عوامل خطر
علائم مشخصی وجود دارد که میتوانند نشاندهنده بدن به اندازه کافی آنزیم تولید نمیکند یا شما این آنزیمها را به اندازه کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمیکنید. نشانههایی از کمبود آنزیم عبارتند از:
تولید گاز اضافه در دستگاه گوارش
سوءهاضمه
سوزش سر دل
اسهال و یبوست
چین و چروک پوست
سفتی مفاصل
سفید شدن مو
کاهش استقامت یا کمبود انرژی
با گذشت زمان فقدان آنزیمهای مهم ممکن است باعث علائم زیر شود:
سوءهاضمه
لکههای پوستی ناشی از سن
آلرژی
مشکلات بینایی
سندرم خستگی مزمن
کاهش حافظه
بیماریهای مزمن
بهترین منابع غذایی تامینکننده آنزیمهای پروتئولیتیک
با افزودن میوهها و سبزیجات غنی از آنزیمها به رژیمهای غذایی و مصرف غذاهای غنی شده بهطور منظم، میتوانیم سالمتر زندگی کنیم.
اما چه مواد غذایی دارای آنزیمهای پروتئولیتیک زیادی هستند؟
غذاهای خام و تخمیر شده همیشه بهطور طبیعی آنزیمهای زیادی دارند. برخی از بهترین منابع غذایی حاوی آنزیمهای پروتئولیتیک عبارتند از:
آناناس
زنجبیل
پاپایا
کیوی
کلم ترش
ماست
کفیر
سوپ میسو
بهترین راه برای مصرف میوه ها و سبزیجات حاوی آنزیم چیست؟
غذاهای خام و پخته شده حداقل آنزیمها را برای بدن فراهم میکنند. تمرکز بر روی موارد زیر میتواند حداکثر آنزیم را وارد بدنتان کند:
سبزیجات خام
میوههای تازه
آب میوههای خام
آجیل
دانهها
غلات نپخته یا کمی پخته شده، مانند سبوس گندم
غذاهای تخمیری، مانند کلم ترش، ماست، کفیر و میسو
این غذاهای غنی از آنزیمهایی هستند که برای از بین بردن ضایعات سمی انباشته شده و بهبود عملکرد کلی بدن مفید میباشند.
این نوع غذاها نه تنها به کاهش فشار خون کمک میکند، بلکه بهطور طبیعی یبوست را از بین میبرند و به بدن کمک میکنند که بیشتر از آنزیمها استفاده کرده و شما را جوان میکنند. اگر آرتریت، ضعف در سیستم ایمنی، کمبود مواد مغذی، بیماری التهابی روده و … دارید، غذاهای پروبیوتیک و خام را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. یکی دیگر از مزایای فوقالعاده این آنزیمها این است که آنها ویتامینها، مواد معدنی و چربی را به سلولهای خاص بدن منتقل میکنند.
هشدارها و عوارض جانبی ناشی از مصرف آنزیمهای پروتئولیتیک
این آنزیمها معمولا توسط بدن قابلتحمل هستند اما عوارض جانبی آنزیمهای گوارشی گاهی اوقات عبارتند از:
تهوع
اسهال
گرفتگی و درد شکم
گاز
سردرد
تورم
سرگیجه
تغییر در قندخون
واکنشهای آلرژیک
غیرطبیعی شدن مدفوع
گفته شده است که برخی از آنزیمها مانند آنزیمهای پاپایا نباید در دوران بارداری مصرف شوند، زیرا ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهند. علاوه بر این، پاپائین و برملائین میتوانند با لخته شدن خون و داروهای رقیقکننده خون تداخل داشته باشند. قبل از مصرف مکمل آنزیمی همیشه با پزشک مشورت کنید، مخصوصا اگر در حال حاضر از دارو استفاده می کنید. اگر سابقه بیماری کبد یا کیسه صفرا یا زخم گوارشی دارید، توصیه میشود قبل از مصرف مکملهای آنزیمی با پزشک مشورت کنید.
منابع:
- Digestive Enzymes
- Molecular imaging of cathepsin B proteolytic enzyme activity reflects the inflammatory component of atherosclerotic pathology and can quantitatively demonstrate the antiatherosclerotic therapeutic effects of atorvastatin and glucosamine
- Impact of proteolytic enzymes in colorectal cancer development and progression
- payamesalamat.com
- Anti-inflammatory activity of a proteolytic enzyme, Prozime-10