بیماری‌‌ها و راه درمان, دارونامه , پیشگیری بهتر از درمان
گیاه بارهنگ نوعی گیاه پایا (گیاهانی که بیش از دو سال عمر می‌کنند) است که تقریبا در تمام نقاط جهان گسترش یافته است. دهه‌هاست که متخصصین گیاهان دارویی، بارهنگ را برای مواردی مثل درمان سرفه، درمان زخم، درمان التهاب پوست و درماتیت تجویز می‌کنند. برگ له‌شدهٔ بارهنگ را بهطور موضعی برای درمان جای نیش حشرات، اگزما، زخم‌ها و بریدگی‌های کوچک استفاده می‌کنند. از برگ‌ها و دانهٔ بارهنگ عصاره‌ای استخراج می‌شود که حاوی ترکیبات مفیدی است.
انواع و خواص بارهنگ
نزدیک به ۲۵۰ گونهٔ مختلف بارهنگ وجود دارد. علاوه‌بر بارهنگ (Plantago major) و بارهنگ نیزهای (Plantago lanceolata) که فراوان‌ترین گونه‌های این گیاه در جهان هستند، نوعی بارهنگ به نام بارهنگ تخم‌مرغی وجود دارد که بهطور عمده در هندوستان می‌روید. از دانه‌های بارهنگ تخم‌مرغی (Plantago ovata) ماده‌ای به نام پسیلیوم مشتق می‌شود که نوعی فیبر محلول است. پسیلیوم ترکیب عمدهٔ متاموسیل است. از متاموسیل برای درمان یبوست استفاده می‌شود.
براساس مطالعات انجام‌شده درباره خواص بارهنگ روی جانوران، عصارهٔ بارهنگ نیزهای می‌تواند به‌خاطر داشتن خاصیت ضدالتهابی، ضدباکتریایی، ضدقارچی، آنتی‌اکسیدانی و ضدزخم در بهبود زخم مؤثر باشد. بارهنگ خاصیت تسکین‌دهندگی دارد و به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
نحوهٔ اثر بارهنگ چگونه است
مهم‌ترین ترکیبات موجود در برگ‌های بارهنگ نیزهای، ترکیبات زیست‌فعالی مانند کاتالپول، اکوبین و ورباسکوزید هستند. این ترکیبات خواص دارویی متفاوتی دارند. از بین این خواص بارهنگ می‌توان به خاصیت ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی، ضدتومور و تقویت کبد اشاره کرد.
بارهنگ نیزهای
پژوهشگران در مطالعه‌ای ۷۲ موش زخمی را با پمادی حاوی درصد خاصی از عصارهٔ بارهنگ نیزهای (PLE) تحت درمان قرار دادند. سپس تأثیر این پماد را با پمادی که حاوی وازلین بود مقایسه کردند.
پژوهشگران فهمیدند که غلظت‌های متفاوت عصارهٔ بارهنگ نیزهای می‌تواند تأثیر مثبتی بر بهبود زخم‌ها داشته باشد. بهطور خاص غلظت ۱۰ درصد عصارهٔ بارهنگ نیزهای می‌تواند در درمان زخم بسیار مؤثر باشد. البته در این زمینه باز هم به مطالعات بیشتری نیاز است.
بارهنگ
پژوهشگران در بررسی دو گونهٔ پرمصرف از بارهنگ در بالکان (شبه‌جزیره‌ای در جنوب شرق اروپا که چند کشور اروپایی در آن قرار دارند)، یعنی بارهنگ و بارهنگ نیزهای، کاربرد سنتی آنها در بهبود زخم‌ها را تأیید کردند.
مطالعات پیشین، تأثیرات دارویی بارهنگ مانند خاصیت آنتی‌اکسیدانی، خاصیت ضدسرطانی و تقویت سیستم ایمنی را تأیید کرده‌اند. محققان در یکی از مطالعات، این نظریه را از طریق عصاره‌گیری از بخش‌های مختلف گیاه و استفاده از آنها دربرابر انواع سلول‌های سرطانی موردآزمایش قرار دادند.
در پایان، مشاهده شد که در میان بخش‌های مختلف بارهنگ، دانه‌های آن بالاترین تأثیر را در متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی دارند. خاصیت ریشهٔ بارهنگ در متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی و مهار فعالیت سیتوکین‌ها (سیتوکین‌ها ترکیباتی هستند که از برخی سلول‌های دستگاه ایمنی ترشح می‌شوند و بر سایر سلول‌ها تأثیر می‌گذارند) تقریبا در حد برگ‌ها و دُمبرگ‌ها بود.
در مطالعه‌ای که توسط مجلهٔ اروپایی پرستاری تومورشناسی انجام شد، تأثیر استفاده از عصارهٔ بارهنگ (PME) در درمان موکوزیت (موکوزیت یکی از عوارض جانبی رایج در بیمارانی است که با روش‌های شیمی درمانی و پرتو درمانی تحت درمان قرار می‌گیرند) موردبررسی قرار گرفت.
طی این تحقیق مشخص شد که مدت درمان با عصارهٔ بارهنگ در مقایسه با محلول بی‌کربنات سدیم طولانی‌تر است، اما نتیجهٔ درمان تفاوت چشمگیری ندارد. برخی از تولیدکننده‌ها مدعی هستند که بارهنگ و بارهنگ نیزهای به پاکسازی و سم زدایی بدن و تقویت سلامت دستگاه تنفسی کمک می‌کنند. بااین‌حال هنوز هیچ پژوهشی در تأیید این ادعا انجام نشده است و سازمان غذا و داروی آمریکا نیز هنوز این گفته را تأیید نمی‌کند.
پسیلیوم
پسیلیوم از دانه‌های بارهنگ تخم‌مرغی مشتق شده است و به‌عنوان مکمل غذایی استفاده می‌شود. پسیلیوم معمولا به‌شکل سبوس، دانه‌های ریز، کپسول و پودر وجود دارد. شما می‌توانید پسیلیوم را در فهرست ترکیبات افزودنی به برخی غلات صبحانه و محصولات دیگر نیز مشاهده کنید. سبوس پسیلیوم ترکیب فعال اصلی در متاموسیل است. متاموسیل نوعی مکمل فیبر است که برای رفع یبوست مصرف می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که پسیلیوم سرشار از فیبر است و به افزایش تودهٔ مدفوع کمک می‌کند و آب موجود در مدفوع را افزایش می‌دهد. علاوه‌براین، مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های فیبری مانند پسیلیوم می‌توانند از افزایش چشمگیر قند خون پس از مصرف وعدهٔ غذایی جلوگیری کنند. پسیلیوم یکی از منابع سرشار از فیبر است که مدت سوخت و ساز کربوهیدرات را افزایش می‌دهد و موجب می‌شود قند خون با سرعت نسبتا کمتری افزایش یابد.
براساس مطالعات اخیر، افزایش فیبر مصرفی با موادی مانند پسیلیوم، می‌تواند به کاهش کلسترول و کاهش خطر بیماری های قلبی کمک کند. پسیلیوم با اتصال به چربی‌ها و اسیدهای صفراوی می‌تواند به دفع این ترکیبات از بدن کمک بکند.
براساس مطالعه‌ای که روی مردان بالغ انجام شد، مشخص شد که مصرف روزانه ۶ گرم پسیلیوم در مدت ۶ هفته می‌تواند به بهبود توزیع چربی و پروفایل چربی (که از پارامترهای سندرم متابولیک یا سوخت‌و‌سازی است) کمک کند.
عوارض جانبی احتمالی و موارد احتیاطی
براساس اعلام شورای گیاه‌شناسی آمریکا هیچ عوارض جانبی شناخته‌شده‌ای از بارهنگ وجود ندارد. بااین‌حال برخی افراد در اثر مصرف آن مواردی از اسهال و افت فشار خون را گزارش کرده‌اند.
اگر سابقهٔ حساسیت یا آلرژی دارید (حساسیت پوستی یا حساسیت غذایی (به مِلون یا موز پختنی))، ممکن است به بارهنگ نیز حساسیت داشته باشید.
از مصرف بارهنگ در دوران بارداری خودداری کنید
اگر در دوران بارداری یا شیردهی هستید، باید با احتیاط بیشتری از مکمل‌های گیاهی استفاده کنید. از آنجا که دربارهٔ بی‌خطر بودن این مکمل گیاهی اطلاعات کافی در دست نیست، بهتر است در این دوره‌ها بهطور کامل از مصرف آنها خودداری کنید.
از مصرف بارهنگ همراه با داروهای ضدانعقاد خون خودداری کنید
بهتر است از مصرف هم‌زمان بارهنگ با وارفارین خودداری کنید. زیرا بارهنگ حاوی ویتامین K است. افرادی که از وارفارین و سایر داروهای ضدانعقاد خون استفاده می‌کنند، باید مقدار ثابتی از ویتامین K را مصرف کنند تا احتمال تغییر در میزان تأثیرگذاری داروهایشان کاهش پیدا کند.
علائمی که نشان می‌دهند باید مصرف بارهنگ را متوقف کنید
درصورت تجمع گاز و گرفتگی‌های معده در اثر مصرف پسیلیوم مصرف آن را متوقف کنید. اگر علائم از بین نرفت یا بدتر شد، حتما در اولین فرصت با پزشک یا داروساز تماس بگیرید.
افرادی که سابقهٔ اختلال در عملکرد روده مانند انسداد روده یا اسپاسم دارند، نباید از مکمل‌های پسیلیوم استفاده کنند. اگر می‌خواهید از مکمل‌های حاوی فیبر استفاده کنید، بهتر است مصرف آن را با مقادیر کمتر شروع کنید و مقدار مصرفی‌تان را رفته‌رفته افزایش دهید.
تولیدکننده‌هایی مانند متاموسیل معمولا دستورالعمل‌هایی را روی محصولات‌شان می‌نویسند تا به کاهش عوارض جانبی آن در مصرف‌کنندگان کمک کنند. هر زمان که درمورد مصرف این مکمل‌ها مطمئن نبودید، با پزشک‌تان دربارهٔ مصرف آن مشورت کنید.
مقدار مصرف
باتوجه به موارد مصرف گستردهٔ بارهنگ، مشخص کردن دوز ثابتی برای مصرف آن دشوار است. میزان مصرف بارهنگ بیشتر به شکل مصرف آن بستگی دارد. به‌عنوان مثال می‌توان بارهنگ را با چای دم کرد یا کپسول خوراکی یا شربت آن را مصرف کرد یا حتی آن را غرغره کرد.
قبل از مصرف بارهنگ بهتر است با پزشک مشورت بکنید. هیچ منبعی برای تعیین مقدار مصرف کپسول و شربت بارهنگ وجود ندارد. بنابراین اگر تصمیم دارید که از این اَشکال بارهنگ استفاده کنید، حتما ابتدا با پزشک مشورت کنید.
نیاز روزانه به فیبر
براساس اعلام موسسهٔ پزشکی، زنان ۵۰ ساله و کمتر باید روزانه ۲۵ گرم فیبر مصرف کنند. مردان ۵۰ ساله و کمتر باید روزانه ۳۸ گرم فیبر مصرف کنند. زنان ۵۱ سال به بالا باید روزانه ۲۱ گرم فیبر و مردان ۵۱ سال به بالا باید روزانه ۳۰ گرم فیبر مصرف کنند.
ازجمله خوراکی‌های سرشار از فیبر می‌توان به میوه ها، سبزیجات، غلات کامل ،مغزها، حبوبات و دانه‌ها اشاره کرد. بهتر است در هر وعدهٔ غذایی‌تان نیمی از بشقاب را با سبزیجات پر کنید. همچنین به‌جای غلات سفید و تصفیه‌شده از غلات کامل استفاده کنید. هر روز در میان‌وعده‌هایتان به‌جای غذاهای کم‌ارزش، از میوه‌ها، مغزها و دانه‌ها استفاده کنید. اگر با مصرف غذاهای مناسب نتوانستید فیبر توصیه‌شده را دریافت کنید، مصرف پسیلیوم در اشکال مختلف می‌تواند به تأمین فیبر موردنیازتان کمک کند.
میزان مصرف پسیلیوم به شکل پسیلیوم مصرفی و علت مصرف‌تان بستگی دارد. به‌عنوان مثال اگر برای درمان یبوست کپسول پسیلیوم مصرف می‌کنید، باید روزی چند عدد از آن را استفاده کنید. ولی اگر می‌خواهید پودر پسیلیوم را مصرف کنید، باید یک ملاقه از آن را با آب ترکیب کنید و چند بار در روز مورداستفاده قرار دهید.
همیشه توصیه می‌شود که مصرف پسیلیوم را با مقادیر کمتر شروع کنید و به‌آرامی مقدار مصرف‌تان را افزایش دهید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری کنید. اگر دربارهٔ میزان مصرف‌تان مطمئن نیستید، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
درصورت مصرف پسیلیوم، بسیار مهم است که آب کافی بنوشید. عدم مصرف آب کافی همراه با پسیلیوم می‌تواند تأثیر آن را معکوس کند و باعث تشدید یبوست شود. همچنین اطلاعات نوشته‌شده روی برچسب مکمل‌تان را به‌دقت مطالعه کنید. برخی شرکت‌ها توصیه می‌کنند که مکمل فیبرشان را حداقل دو ساعت قبل از سایر داروها مصرف کنید.
خرید چه محصولاتی بهتر است؟
براساس اعلام دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه میشیگان، اضافه شدن مادهٔ دیگری به مکمل بارهنگ، و ترکیب آن با گل انگشتانه (سرده‌ای از بارهنگیان) باعث بروز عوارضی خطرناک در دو کشور سوئیس و آمریکا شد. بنابراین بسیار مهم است که مصرف‌کنندگان، محصولات گیاهی را از شرکت‌هایی خریداری کنند که محصولات‌شان را از نظر کیفیت و مواد تشکیل‌دهنده بادقت موردآزمون قرار می‌دهند.
بهتر است تا حد ممکن از مکمل‌هایی استفاده کنید که دارای گواهی ارگانیک باشند. زیرا این امر نشان می‌دهد که گیاهان مورداستفاده در آنها به شیوهٔ ارگانیک رشد کرده‌اند و برای افزایش کیفیت آنها از آفت‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی استفاده نشده است.
ممکن است روی برخی محصولات حاوی سبوس پسیلیوم نوشته شده باشد که مصرف سبوس پسیلیوم خطر بیماری سرخرگ کرونری را کاهش می‌دهد. این ادعا توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده است.
سازمان غذا و داروی آمریکا در تأیید چنین ادعاهایی بسیار بااحتیاط عمل می‌کند. این اطلاعات از آزمایش‌های فراوانی به دست می‌آیند. یادتان باشد که در بیشتر آزمایش‌هایی که فواید افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی را گزارش می‌کنند، شرکت‌کنندگان مقدار چربی و کلسترول دریافتی‌شان را نیز کاهش داده بودند.
چرا بهتر است به‌جای استفاده از پسیلیوم، فیبر موردنیازتان را از رژیم غذایی دریافت کنید؟
معمولا برای تأمین فیبر مورد نیاز بدن، مصرف منابع غذایی سرشار از فیبر توصیه می‌شوند. زیرا این غذاها علاوه‌بر فیبر، سرشار از سایر مواد مغذی مانند ویتامین ها، مواد معدنی، پروتئین و… هستند. همچنین استفادهٔ نادرست از مکمل پسیلیوم عوارض جانبی بالقوه‌ای مانند یبوست، خفگی و… را برای فرد به همراه دارد. بااین‌حال، اگر برای تأمین فیبر روزانه‌ٔ خود به مصرف پسیلیوم نیاز دارید، بهتر است ابتدا با پزشک مشورت کنید تا از میزان نیازتان به مصرف آن مطمئن بشوید.
سخن پایانی
بااینکه بارهنگ گونه‌های مختلفی دارد، اما بیشتر عصاره‌های رایج آن از بارهنگ، بارهنگ نیزهای و بارهنگ تخم‌مرغی به دست می‌آیند. برخی از مشتقات بارهنگ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به تأیید نرسیده‌اند. بنابراین بهتر است این محصولات را از تولیدکنندگان معتبر تهیه کنید. بهتر است که همیشه قبل از شروع مصرف مکمل های غذایی با پزشک مشورت کنید. مصرف مکمل‌ها را با مقادیر کم شروع کنید و کم‌کم میزان مصرف آنها را افزایش دهید. همچنین تمام مکمل‌های حاوی پسیلیوم را با مقدار کافی آب مصرف بکنید.
منابع:
۱- verywellhealth.com
۲- chetor.com
*مطالب مرتبط:
_ گیاهان دارویی؛ آشنایی با خواص و مضرات بابونه
_آیا ریشه سنبل‌الطیب به بهتر خوابیدن کمک می‌کند
_گیاهان دارویی؛ خواص روغن بنفشه برای سلامتی و چگونگی استفاده از آن
_ گیاهان دارویی؛ آشنایی با خواص و مضرات دارچین
_ تغذیه سالم؛ آشنایی با خواص و مضرات زرشک
_ تاثیر خانواده گیاه شاه‌دانه ( گراس ) بر روی اسپرم، تخمک و “DNA “
_ داروهای گیاهی مناسب برای روماتیسم نوع AS
_ گیاهان دارویی؛ آشنایی با خواص و مضرات بادرنجبویه
_ گیاهان دارویی؛ آشنایی با خواص و مضرات گل گاو زبان
