آشنایی با علایم عفونت استخوان (استئومیلیت)
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
ورم استخوان (نام‌های دیگر: کورک استخوان، التهاب مغز استخوان، استئومیلیت (به انگلیسی: Osteomyelitis)) به معنی عفونت استخوان و مغز استخوان می‌باشد. تمام استخوان‌های بدن ممکن است دچار عفونت شوند.
باکتری به سه طریق ممکن است به استخوان برسد: از راه جریان خون به خصوص در حضور عفونت سایر بافتها مثلاً سلولیت پوست، از راه ترومای نافذ مثلاً شکستگی باز و راه آخر از راه مداخلهٔ پزشکی برای نمونه به دنبال تثبیت شکستگی با جراحی و گذاشتن پروتز، عصب‌کشی در دندانپزشکی و دیگر اقدامات درمانی.
شایعترین عامل ورم استخوان، میکرب استافیلوکوک می‌باشد. در سایر موارد اغلب باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک، انتروباکترها و مایکوباکتریوم و گاه قارچها عامل بیماری می‌باشند. در کم‌خونی سلول داسی‌شکل اغلب عامل بیماریزا سالمونلا است. استئومیلیت مزمن ممکن است به علت وجود باکتریهای داخل سلولی (داخل سلول‌های استخوان) باشد. این باکتری‌ها قادر به هجوم به سلول‌های دیگر استخوانی هستند، علاوه بر این، باکتریهای بین استخوانی در مقابل آنتی بیوتیک‌ها مقاومت پیدا می‌کنند. این موارد استئومیلیت مزمن را توجیه می‌کنند. استئومیلیت به خصوص نوع مزمن آن می‌تواند به فلج شدن، قطع عضو و حتی مرگ نیز بینجامد.
در کودکان استئومیلیت می‌توانند به مفصل‌ها منتقل شود و به التهاب مفصل منجر شود. استخوان‌هایی که در کودکان معمولاً درگیر می‌شوند عبارتند از استخوان‌های بلند مانند استخوان ران، درشت‌نی و استخوان بازو. در بزرگ‌سالان معمولاً استخوان‌های لگن، ستون فقرات و گاه فک درگیر می‌شوند. این بیماری در کودکان در دوره رشد سریع (۱۴–۵ سال)، به خصوص در جنس مذکر شایعتر است. ورم استخوان مزمن در افراد بالغ به ویژه معتادان تزریقی، افراد با ضعف ایمنی، افراد ناتوان و بیماران مرض قند شایعتر است.
_ علل بیماری
در کودکان مبتلا به این بیماری، اغلب استخوان‌های بلند تحت تأثیر قرار می‌گیرند و در افراد بزرگسال، مهره‌ها و لگن مورد تأثیر واقع می‌شوند. استئومیلیت بحرانی و حاد، همواره می‌تواند در کودکان رخ دهد. وقتی افراد بزرگسال تحت تأثیر قرار می‌گیرند، می‌تواند به علت مقاومت ضعیف شدهٔ میزبان باشد. سوء مصرف دارو به صورت درون وریدی، دندان روت کانال(عصب‌کشی) شده که منجر به عفونت آن می‌شود.
استئومیلیت در ۱ تا ۳ درصد بیماران به صورت یک بیماری درآمیخته با توبرکلوسیس ریوی در می‌آید، در این حالت، باکتری از راه سیستم گردش خونی به استخوان نفوذ می‌کند و اول از همه به علت غلظت بالای اکسیژن، مایع داخل مفصلی را آلوده می‌کند و سپس به استخوان مجاور نفوذ کرده و آن را آلوده می‌کند واستئومیلیتی که بر پایهٔ انتقال از راه گردش خونی است، را می‌توان در کودکان مشاهده کرد و بالغ بر ۹۰ درصد این نوع از استئومیلیت را استافیلو کوکوس ارئوس عامل می‌شود. در کودکان کمتر از هفت سال، عوامل این بیماری عبارتند از :S.Aureus، استرپتوکوکی نوع B(رایجترین نوع)، E.Coli.
در افراد بزرگسال رایجترین عامل استئومیولیت، بی‌پناه بودن استخوان آسیب دیده در برابر عفونت می‌باشد. استافیلو کوکوس ارئوس رایجترین نوع باکتری در استئومیلیت‌هایی است که از سرایت کردن عفونت از محل آسیب دیدگی به وجود می‌آید، اما باکتری بی‌هوازی و ارگانیسم‌های گرم منفی از جمله سودوموناس آئروژینوزا و سراشیا و نیز E.Coli، رایج هستند. میوکوتیک سیستمیک (هنگامی که ارگانیسم قارچ بر دستگاه دفاعی بدن غلبه کرده و موجب عفونت می‌شود) نیز از عوامل استئومیلیت می‌باشد.
* شکستگی پا یا سایر صدمات بدنی
* کورک، کفگیرک یا هر گونه ضایعه پوستی
* عفونت گوش میانی
* پنومونی (ذات‌الریه)
_ علایم شایع بیماری
– تب. گاهی تنها علامت بیماری است.
– درد، تورم، قرمزی، گرمی و احساس درد با لمس برروی استخوان مبتلا، به خصوص هنگام حرکت دادن مفصل مجاور آن. مفاصل مجاور ناحیه مبتلا، نیز ممکن است دچار قرمزی، گرمی و تورم باشند.
– در کودکانی که هنوز قادر به تکلم نیستند، وجود درد ممکن است خود را به صورت امتناع از حرکت دادن اندام فوقانی یا تحتانی، خودداری از راه رفتن، لنگیدن هنگام راه رفتن یا جیغ‌زدن هنگام لمس یا حرکت دادن عضو مبتلا، نشان دهد.
– خروج چرک از طریق آبسه پوستی، بدون تب یا درد شدید (تنها در موارد استئومیلیت مزمن)
– احساس ناخوشی عمومی
_ عوامل تشدید کننده بیماری
* بیماری‌های تضعیف کننده مقاومت بدن
* رشد سریع در طی کودکی
* دیابت شیرین
* کاشتن وسایل ارتوپدی (مثل زانوی مصنوعی)
* مصرف وریدی داروها
_ تشخیص
بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش خون، کشت خون برای شناسایی باکتری، اسکن رادیونوکلئید استخوان، سی تی اسکن یا ام آر آی استخوان باشد.
استاندارد طلایی تشخیص، بیوپسی استخوان و جداسازی میکروارگانیسم از محیط کشت و وجود سلول‌های التهابی و تخریب کننده استخوان در بررسی بافت شناسی است، اما معمولاً تشخیص استئومیلیت بر اساس یافته‌های بالینی همراه با نتایج حاصل از مطالعات تصویری و تست‌های آزمایشگاهی مانند شمارش گلبول‌های سفید خون، سرعت رسوب اریتروسیت ها (ESR) و پروتئین واکنش دهنده C (CRP) صورت می‌گیرد.
_ پیشگیری
اقدام فوری برای درمان هر گونه عفونت باکتریایی جهت پیشگیری از گسترش آن به استخوان‌ها یا سایر نواحی بدن لازم است.
_ عوارض احتمالی
* آبسه از طریق پوست سر باز می کند که تا هنگام التیام استخوان درگیر، بهبود نمی‌یابد.
* سفتی دایمی در مفصل مجاور (به ندرت)
* شکستگی استخوانی
* شل شدن وسیله ارتوپدی کاشته شده در بدن
* در صورت انسداد جریان خون عضو یا قانقاریا، ممکن است قطع عضو مبتلا لازم باشد.
_ درمان
این بیماری معمولا با درمان فوری و شدید قابل علاج است. اهداف درمانی استئومیلیت حاد و مزمن، شامل رفع عفونت و جلوگیری از عود آن هستند. میزان بهبودی در استئومیلیت حاد بیشتر از نوع مزمن است. بنابراین در استئومیلیت مزمن هدف درمانی در اغلب بیماران جلوگیری از عوارضی مانند قطع عضو است.
درمان استئومیلیت، وابسته به میزان نکروز استخوانی است. در استئومیلیت حاد همراه با تخریب اندک استخوان، یک دوره طولانی درمان ضد میکروبی، عفونت را به طور موثر درمان می‌کند، در حالی که در استئومیلیت مزمن معمولاً به مداخلات جراحی نیاز است.
درمان ضد میکروبی اولیه باید بر اساس عوامل خطر ساز در بیمار و راه ایجاد عفونت، تمام عوامل بیماری‌زای احتمالی را هدف قرار دهد. به هر حال، درمان باید بر اساس اطلاعات حاصل از محیط کشت و حساسیت میکروبی اصلاح شود.
کل دوره درمان ضد میکروبی معمولاً ۴ تا ۶ هفته است. درمان اغلب به صورت وریدی و به مدت ۱ تا ۲ هفته آغاز و در ادامه به صورت خوراکی دنبال می‌شود.
_ داروها
* تجویز مقدار بالای آنتی بیوتیک ها. با وجود آنتی بیوتیک های قوی جدید، تجویز وریدی آنتی بیوتیک ها که سابقاً یک ضرورت بود ممکن است دیگر لازم نباشد. تجویز آنتی بیوتیک چه به صورت خوراکی و چه وریدی ممکن است ۸ تا ۱۰ هفته لازم باشد.
* مسکن‌ها
*مسهل‌ها، در صورت بروز یبوست در طی دوره طولانی استراحت در بستر
کارهایی که باید انجام داد
* عضو مبتلا را در سطح بدن نگه داشته یا با قرار دادن بالش زیر آن مختصری بالا نگه داشته و آن را بی حرکت کنید. از آویزان نگه داشتن عضو مبتلا خودداری کنید.
* سایر نواحی غیرمبتلای بدن را فعال نگه دارید تا از بروز زخم‌های فشاری در طی دوره طولانی استراحت در بستر پیشگیری شود.
* بستری شدن در بیمارستان برای جراحی جهت برداشت قسمت درگیر استخوان و یا برای تجویز مقدار بالای آنتی بیوتیک ها (گاهی به صورت وریدی) ممکن است ضرورت یابد.
* ممکن است لازم باشد وسایل ارتوپدی قبلاً کاشته شده (نظیر زانوی مصنوعی) خارج گردد (گاهی همزمان با این عمل، تعویض وسیله قبلی با وسیله جدید قابل انجام است).
* تا ۲ الی ۳ هفته پس از برطرف شدن علایم در بستر استراحت کنید. پس از آن فعالیت خود را به تدریج از سر بگیرید.
_ در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
– اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دارای علایم استئومیلیت باشید.
– تشکیل آبسه برروی استخوان مبتلا یا افزایش خروج چرک از آبسه موجود
– تب
– درد غیرقابل کنترل
– اگر دچار علایم جدید و غیرقابل توجیه شده‌اید. داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
منبع: دانشنامه رشد