احساس خالی بودن معده؛ علل و روش‌های درمان - جامعه پزشکان ایران

بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

درد، سوزش، سوزن سوزن شدن و گرفتگی برخی از اصطلاحاتی هستند که ما به کمک آن‌ها احساسات مختلفی که تجربه می‌کنیم را توصیف می‌کنیم. با این حال، این اصطلاحات متعارف همیشه نمی‌توانند هر نوع احساسی را توصیف کنند. گاهی احساساتی که ما آن‌ها را حس می‌کنیم، به کمک این کلمات قابل توصیف نیستند. یکی از این حس‌ها، احساس خالی بودن معده است که بعضی اوقات به صورت احساس وجود یک گودال در معده توصیف می‌شود. گاهی ممکن است این حس توسط بعضی از اصطلاحات غیرمتعارف دیگر نیز توصیف شود.

_ احساس خالی بودن معده

هیچ روش معمولی برای توصیف احساس خالی بودن معده وجود ندارد. گاهی اوقات ممکن است درد باشد در حالی که در برخی موارد ممکن است به صورت ناراحتی احساس شود. یک اصطلاح غیرمتعارف مشابه که ممکن است به جای حس توخالی بودن معده استفاده شود، “حس وجود پروانه در معده است”، گرچه قطعا هیچ حشره بالداری در این ارگان وجود ندارد. همه این اصطلاحات به این واقعیت اشاره می‌کنند که این حس، درد نیست.

بسیاری از افراد احساس خالی بودن معده را با گرسنگی اشتباه می‌گیرند. در حالی که گرسنگی ممکن است با یک حس مشابه اتفاق بیفتد، اما مهم است که بین نشانه‌های گرسنگی و توخالی بودن معده تفاوت قائل شویم. اگر این احساس پس از خوردن غذا نیز ادامه یابد، بعید است مربوط به گرسنگی باشد. آنزیم و اسید درون معده پس از خوردن غذا افزایش می‌یابد و به این ترتیب علائم بیماری‌های معده، معمولا پس از خوردن غذا تشدید می‌شوند.

در حالی که معمولا این حس به نظر جدی نمی‌رسد اما اگر به مدت طولانی ادامه پیدا کند و یا به مرور زمان تشدید شود، باید توسط پزشک بررسی گردد. گاهی اوقات این احساس خاص می‌تواند به بیماری‌های جدی مانند سرطان معده مرتبط باشد. بنابراین مهم است که هر گونه علائم همراه آن را در یک دفترچه یادداشت کرده و در اسرع وقت به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.

_ علل ایجاد کننده احساس خالی بودن معده

احساس وجود یک حفره توخالی در معده، یک علامت غیر اختصاصی است. این بدان معنی است که ممکن است این نشانه با وجود بیماری‌های مختلفی اتفاق بیفتد و همچنین ممکن است به دلایلی دیگر که در آن بیماری و یا اختلالی در معده وجود ندارد نیز رخ دهد. علائم همراه با این حس به تنهایی ممکن است برای تشخیص دقیق علت کافی نباشد.

بنابراین لازم است با پزشک متخصص مشورت شود و آزمایشات تشخیصی لازم برای کشف علت دقیق آن، انجام شود. بعضی از علل شایع ایجاد کننده این حس در زیر مورد بحث قرار گرفته‌اند اما مهم است که توجه داشته باشیم که احساس خالی بودن معده یک حس مبهم است و ممکن است در بسیاری از بیماری‌های موثر بر روی معده رخ دهد.

_ سوء هاضمه

سوء هاضمه به معنی ناراحتی کلی است که در قسمت فوقانی شکم احساس شده و معمولا به معده مربوط می شود. این ناراحتی شامل احساس پف کردن، احساس سوزش یا درد در معده همراه با تهوع است. این علائم معمولا با کاهش اشتها همراه هستند. سوء هاضمه معمولا ناشی از بیماری نیست و توصیف آن توسط بیماران مختلف ممکن است متفاوت باشد. گاهی اوقات بیماران آن را با اصطلاح احساس خالی بودن معده توصیف می کنند.

سوء هاضمه ممکن است نشانه ای برای بیماری های مختلف دستگاه گوارش فوقانی مانند بیماری ریفلاکس اسید معده (GERD) و گاستریت باشد. هنگامی که این حس با هیچ بیماری زمینه‌ای دیگری مرتبط نیست، ممکن است علت آن یکی از موارد زیر باشد:

پرخوری
مصرف الکل
اضطراب
مصرف وعده‌های غذایی خاص مانند وعده‌های حاوی غذاهای تند و یا غذاهای چرب
مصرف بعضی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد‌التهابی غیر‌استروئیدی (مخصوصا هنگامی که بدون غذا مصرف می‌شوند)

_ گاستریت

گاهی دیواره های معده آسیب می‌بینند یا دچار التهاب می‌شوند. در این شرایط بیماری به نام گاستریت رخ می‌دهد. این بیماری شایع معمولا با درد سوزشی یا احساس گره زدن معده، حالت تهوع، گاهی استفراغ و تغییر اشتها همراه است.

با این حال، گاهی اوقات این نشانه‌های رایج وجود ندارند. گاهی اوقات ممکن است احساس خالی بودن معده احساس شود. طیف وسیعی از علل برای ایجاد گاستریت وجود دارد. دو نمونه از شایع‌ترین علل گاستریت، استفاده بیش از حد از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و عفونت H.pylori در معده هستند.

_ زخم معده

وجود زخم باز در معده و یا دوازدهه (قسمت اول روده کوچک که منتهی به انتهای معده می‌شود) که به عنوان زخم معده شناخته می‌شود، یکی از دیگر علل ایجاد احساس حفره در معده است. این زخم معمولا باعث درد شدید شکم، حالت تهوع، تغییر در اشتها و گاهی استفراغ می‌شود. اگر زخم خونریزی داشته باشد و بیمار استفراغ کند ممکن است محتویات خارج شده از معده، حاوی خون باشد. در اکثر موارد، زخم‌های معده علامت‌دار هستند، اما گاهی اوقات بدون علامت هستند.

بیماری زخم پپتیک یا همان زخم گوارشی معمولا با علل مشابه با گاستریت ایجاد می‌شود. این علل شامل عفونت H.pylori و استفاده بیش از حد از داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی می‌شود. با این حال، این بیماری بیشتر احتمال دارد در افراد خاصی مثل سیگاری‌ها یا افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند و استرس روانی دارند، شکل بگیرد.

_ اضطراب

اضطراب یا عصبانیت ممکن است باعث ایجاد علائم گوارشی مثل درد شکم و حتی اسهال شود. احساس توخالی بودن معده و یا پرواز کردن پروانه در معده بعضی از علائم گوارشی هستند که بر اثر اضطراب ایجاد می‌شوند. در این شرایط، حتی ممکن است بیماری در دستگاه گوارش وجود نداشته باشد. اضطراب می تواند بیماری‌های معده مانند گاستریت و بیماری زخم پپتیک را تشدید کند.

احساس اضطراب در موقعیت‌های استرس زا عادی است. اما گاهی اوقات اضطراب بدون هیچ علتی رخ می‌دهد. در این شرایط به آن اختلال اضطرابی گفته می‌شود و ممکن است با دیگر بیماری‌های روانی مانند افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) همراه باشد.

_ روش‌های درمان احساس خالی بودن معده

همانطور که قبلا گفته شد، احساس توخالی بودن معده تنها یک علامت است و خودش به تنهایی نمی‌تواند بیماری باشد. به همین دلیل برای انجام درمان مناسب، ابتدا باید علت اصلی تشخیص داده شود. طیف وسیعی از داروها ممکن است برای درمان احساس خالی بودن معده استفاده شود. این داروها عبارتند از:

آنتی‌اسیدها برای خنثی کردن اسید معده
مهار کننده‌های پروتون پمپ (PPIs) و مسدود کننده‌های H2 برای کاهش تولید اسید معده
عوامل پروکینتیک برای تسریع روند تخلیه معده
آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های هلیکوباکتر پیلوری

بسته به علت اصلی ایجاد کننده این حس، انجام جراحی ممکن است گاهی ضروری باشد.

_ رژیم غذایی و تغییر در سبک زندگی برای درمان احساس خالی بودن معده

تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند برای درمان برخی از علل ایجاد کننده احساس خالی بودن معده موثر باشد. با این حال، این به این معنا نیست که انجام درمان‌های پزشکی ضرورتی ندارد. این تغییرات باید هم‌زمان با مصرف دارو و حتی پس از عمل جراحی ایجاد شوند:

اجتناب از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های حساسیت‌زا مانند غذاهای تند و چرب، نوشیدنی‌های الکلی و کافئین
اجتناب از پرخوری و مصرف وعده‌های غذایی کم حجم به جای وعده‌های غذایی حجیم
اجتناب از دراز کشیدن پس از خوردن وعده‌های غذایی.
انجام فعالیت بدنی خفیف مانند پیاده‌روی کوتاه پس از خوردن غذا می‌تواند برای درمان این حس مفید باشد.
تهیه غذا از میوه و سبزیجات تازه و به حداقل رساندن مصرف غذاهای فرآوری شده و فست‌فودها
اطمینان از مصرف مایعات کافی در طول و یا بعد از خوردن غذا برای کمک به هضم غذا