بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, دارونامه

 

آزاتیوپرین چیست؟

آزاتیوپرین (Azathioprine) از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن بوده که به منظور درمان آرتریت روماتوئید شدید، پیشگیری از رد پیوند مانند پیوند کلیه و همچنین کولیت روده کاربرد دارد. مصرف این دارو باعث می‌شود گلبول‌های سفید بدن ضعیف شده و با توجه به اختلال در سیستم ایمنی بدن که گلبول‌های سفید عضوی از بدن را عنصر بیگانه شناخته به او حمله نکند.

این دارو به شکل قرص و آمپول در دسترس می‌باشد.

اشکال دارویی: آمپول، قرص

_ موارد مصرف آزاتیوپرین
آزاتیوپرین به عنوان داروی کمکی برای جلوگیری از رد پیوند کلیه، کبد و لوزالمعده مصرف می‌شود. این دارو به روماتیسم‌های فعال و حاد که به داروهای پمفیگوس، میوزیت‌ها، سیروز صفراوی، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و گلومرولونفریت به کار می‌رود.

_ مقدار و نحوه مصرف
میزان دقیق مصرف این دارو حتما باید توسط پزشک متخصص تعیین گردد. به‌طور معمول یک الی سه روز قبل از عمل جراحی میزان ۳ تا ۵ میلی‌گرم از دارو به صورت خوراکی تجویز می‌شود. در ادامه پزشک می‌تواند با توجه به شرایط بیمار دوز نگهدارنده را تعیین کند.

_ نکاتی که در رابطه با مصرف این دارو باید بدانید

توصیه می‌شود افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی و مشکلات خونی این دارو را بااحتیاط مصرف کنند.
در مواردی که فرد حساسیت شدید دارویی دارد مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.
در صورت حاملگی مصرف داروی آزاتیوپرین توصیه نمی‌شود.
در صورت بروز ادرار تیره، زردی پوست و چشم و خارش یا مدفوع روشن به پزشک اطلاع دهید.
هرگونه تب، اسهال یا خستگی شدید را به پزشک اطلاع دهید.
لازم است حداقل تا ۴ ماه پس از اتمام دوره درمانی‌ پیشگیری از بارداری صورت گیرد.
در صورت بروز هرگونه علایـم عفونت پزشک را مطلع کنید.
احتمال‌ کاهش موقت تولید اسپرم بـا مـصرف آزاتـیوپرین‌ وجود دارد.
جهت کاهش عوارض ‌گوارشی دارو توصیه می‌شود آن را با غذا مصرف کنید.
اگر بیمار در حین استفاده این دارو بیمار متوجه حالت تهوع شدید شد باید سریعا به پزشک مراجعه کند.

_ مکانیسم اثر آزاتیوپرین
آزاتیوپرین به عنوان آنتاگونیست متابولیسم پورین باعث مهار ساخت RNA,DNA و پروتئین‌ها، کاهش تعداد لنفوسیت‌های T و تضعیف فعالیت سیستم ایمنی (سلولی و هومورال) می‌شود. همچنین این دارو ممکن است در تقسیم میتوز دخالت نماید.

_ فارماکوکینتیک آزاتیوپرین
این دارو از دستگاه گوارش به خوبی جذب می‌گردد. متابولیسم آن کبدی و در درجه دوم کلیوی است.

_ منع مصرف آزاتیوپرین
در صورت حساسیت به آزاتیوپرین، و بارداری(فقط در درمان روماتیسم) نباید مصرف شود.

_ عوارض جانبی آزاتیوپرین
عوارض احتمالی این دارو شامل کم اشتهایی، تهوع و استفراغ، تب و لرز، واکنش‌های حساسیتی، ریزش مو، تضعیف مغز استخوان، کمبود گویچه‌های سفید، خستگی و ضعف غیرعادی ناشی از کم‌خونی مگالوبلاستیک و افزایش بروز عفونت می‌باشد.

_ تداخلات دارویی آزاتیوپرین
مصرف هم‌زمان با آلوپورینول به دلیل وقفه آنزیم گزانتین اکسیداز ممکن است سمیت آزتیوپرین را افزایش دهد. استفاده از داروهای کاهنده فعالیت مغز استخوان و پرتودرمانی و داروهای سایتوتوکسیک می‌تواند منجر به ایجاد عفونت یا سرطان گردد. مصرف هم‌زمان این دارو با واکسن‌های ویروسی موجب کاهش پاسخ ایمنی و مصونیت ناقص می‌شود. این دارو باعث افزایش عوارض جانبی واکسن‌های ویروسی زنده نیز می‌شود. مصرف هم‌زمان این دارو با وارفارین باعث کاهش فعالیت وارفارین می‌گردد.

_ هشدارها آزاتیوپرین
۱٫ شمارش کامل سلول‌های خونی در طی ماه اول هفته ایمنوگلوبولین‌ها یک‌بار و در ماه دوم و سوم دوبار در ماه و سپس هر ماه یک بار انجام شود. در صورت کاهش سریع یا مداوم گلبول‌های سفید، مقدار دارو را فوراً باید کاهش داد.
۲٫ در درمان جلوگیری از رد پیوند کلیه، احتمال بروز عفونت شدید و کشنده(۶۰-۳۰ برابر)افزایش می‌یابد. در صورت بروز، عفونت باید به سرعت درمان شود و کاهش مقدار مصرف آزاتیوپرین نیز در نظر گرفته شود.
۳٫ کاهش فعالیت سیستم ایمنی با آزاتیوپرین احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد. این دارو فقط باید توسط پزشک متخصص و مجرب تجویز شود.
۴٫ این دارو دارای اثرات جهش زائی و سرطان زائی می‌باشد و مصرف آن به عنوان داروی کاهنده سیستم ایمنی در زنان باردار توصیه نمی‌شود.

_ توصیه‌های دارویی آزاتیوپرین
۱٫ در صورت بیماری فعال ویروسی(آبله مرغان و هرپس)، اختلال کبدی، عفونت، پانکراتیت، نارسایی کلیوی و نقص شدید گزانتین اکسیداز، این دارو باید با احتیاط مصرف شود.
۲٫ بین واکسیناسیون و تجویز این دارو فاصله زمانی ۱۲-۶ ماه باید رعایت شود.

_ توصیه‌ها و مراقبت‌های پرستاری

در صورت کاهش سریع یا مداوم گلبول‌های سفید، مقدار دارو را فوراً باید کاهش داد.
در صورت بروز عفونت مقدار مصرف آزاتیوپرین باید کاهش یابد.
این دارو فقط باید توسط پزشک متخصص و مجرب تجویز شود.
بین واکسیناسیون و تجویز این دارو فاصله زمانی ۱۲-۶ ماه باید رعایت شود.
با مصرف این دارو امکان بروز هیپرپلازی مغز استخوان‌، خونریزی‌، عفونت یـا مرگ بـا مـصرف دوزهـای بسـیار بـالای آزاتیوپرین‌ وجود دارد.
کنترل وضعیت سیستم ایمنی پیش از آغاز دوره و انجام مرتب آزمون CBC طی دوره درمانی (‌ماه اول هر هفته و از آن پس تا سه ماه‌، ماهی دو بار) لازم است.

منابع:

۱- darooyab.ir

۲- setare.com