نمونه آزمایشهای انجام گرفته در پرفشاری خون
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
در ابتدا باید بدانید که این امکان وجود دارد که فرد بدون داشتن هیچ علائمی سالهای سال مبتلا به فشار خون بالا (هیپرتانسیون) باشد. فشار خون بالایِ کنترل نشده، خطر ابتلا به بیماریهای جدی مانند سکته و حمله قلبی را افزایش میدهد. فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ میشود و مقدار مقاومت ایجاد شده در برابر جریان خون توسط شریانها تعریف میشود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریانها باریکتر و تنگتر باشند فشار خون بالاتر خواهد بود.
معمولاً فشار خون بالا بعد از سالهای طولانی زندگی ایجاد می شود و در نهایت تقریباً همه به آن مبتلا خواهند شد. خوشبختانه فشار خون بالا را میتوان به آسانی تشخیص داد و بعد از این که فرد متوجه شد دچار فشارخون بالا است میتواند با پزشک خود در جهت کنترل آن همکاری کند.
گرچه همه افراد برای زنده ماندن نیاز به فشار خون دارند به اصطلاح به فشار خون بالا، فشار خون گفته میشود.
طبقهبندی
افراد مسن
درمان پرفشاری متوسط یا شدید خون نرخ مرگ و میر و اثرات جانبی قلبی-عروقی را در افراد ۶۰ ساله و مسن تر کاهش میدهد. در افراد بالای ۸۰ سال به نظر نمیرسد درمان به میزان قابل توجهی نرخ کلی مرگ ومیر را کاهش دهد، اما خطر بیماری قلبی را کم میکند. هدف توصیه شده در فشار خون رسیدن به کمتر از ۱۴۰/۹۰ میلیمتر جیوه است و داروهای ادرارآور تیازیدی داروی برگزیده در آمریکاست. در راهکارهای بازبینی شده بریتانیا، بلوککنندههای کانال کلسیم درمان برگزیده برای رسیدن به فشار خون بالینی کمتر از ۱۵۰/۹۰ میلیمتر جیوه، یا کمتر از ۱۴۵/۸۵ میلیمتر جیوه در پایش منظم یا خانگی فشار خون است.
افراد بالغ
از ۱۸ سال به بالا، پرفشاری خون با اندازهگیری فشار خون سیستولی یا دیاستولی که بهطور مزمن بالاتر از مقدار طبیعی مجاز (یعنی فشار سیستولی ۱۳۹ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولی ۸۹ میلیمتر جیوه) باشد تعیین میشود: رجوع کنید به جدول — طبقهبندی (JNC7)). اگر سنجشها به صورت اندازهگیری ۲۴ ساعتهٔ فشار خون متحرک یا اندازهگیری خانگی باشند، از مرزهای پایینتر (فشار سیستولی ۱۳۵ میلیمتر جیوه یا فشار دیاستولی ۸۵ میلیمتر جیوه) استفاده میشود.
دستورالعملهای بینالمللی اخیر در مورد پرفشاری خون نیز طبقهبندیهایی زیرِ دامنهٔ پرفشاری خون ایجاد کردهاند تا زنجیرهٔ خطر را با فشار خونهای بالاتر از دامنه طبیعی نشان دهند. گزارش JNC۷ در سال ۲۰۰۳ از اصطلاح پیش پرفشاری خون برای فشار خونهای در دامنهٔ فشار سیستولی ۱۲۰ تا ۱۳۹ میلیمتر جیوه و/یا فشار دیاستولی ۸۰ تا ۸۹ میلیمتر جیوه استفاده میکند، در حالیکه دستورالعمل ESH-ESC در سال ۲۰۰۷ و دستورالعمل BHS IV در سال ۲۰۰۴ طبقات مطلوب، طبیعی و طبیعیِ بالا را در تقسیمبندی جزئیِ فشار خونهای زیر فشار سیستولی ۱۴۰ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولی ۹۰ میلیمتر جیوه بکار میگیرند. پرفشاری خون براساس گزارش JNC۷ به این صورت طبقهبندی جزئی میشود: پرفشاری خون مرحله ۱، پرفشاری خون مرحله ۲ و پرفشاری خون سیستولی ایزوله. پرفشاری خون سیستولی ایزوله به فشار خون سیستولی بالایی گفته میشود که فشار خون دیاستولی در آن طبیعی بوده و در افراد مسن شایع است. دستورالعمل ESH-ESC در سال ۲۰۰۷ و دستورالعمل BHS IV در سال ۲۰۰۴، فشار خون مرحله سومی (مرحله ۳) را برای افرادِ دارای فشار خون سیستولی بالای ۱۷۹ میلیمتر جیوه یا فشار خون دیاستولی بیش از ۱۰۹ میلیمتر جیوه تعریف میکند. اگر درمان دارویی، فشار خون را تا سطوح طبیعی کاهش ندهد، پرفشاری خون در طبقه «مقاوم» جای میگیرد.
کودکان و نوجوانان
پرفشاری خون در کودکان و نوجوانان کاملاً شایع بوده (۲ تا ۹ درصد بسته به سن، جنسیت و قومیت) و با خطرات طولانی مدتِ بیماری مرتبط است. در این مورد توصیه میشود که فشار خون کودکان بالای ۳ سال بهطور منظم در هر معاینه پزشکی یا چکاپ اندازهگیری شود. پیش از تشخیص پرفشاری خون در یک کودک، فشار خون بالای او در معاینات مکرر نشان داده میشود. در دوران کودکی، فشار خون با افزایش سن بالا میرود و پرفشاری خون در کودکان به صورت فشار خون سیستولی یا دیاستولیِ متوسط و در سه یا بیش از سه مورد برابر یا بیش از ۹۵ درصد بالای میزان متناسب با جنسیت، سن و قدِ کودک است. پیش پرفشاری خون در کودکان به عنوان فشار خون سیستولی یا دیاستولی متوسط تعریف میشود که برابر با بیش از ۹۰ درصد، اما کمتر از ۹۵ درصد بالای میزان متناسب با شرایط کودک است. در مورد نوجوانان، پیشنهاد میشود که برای تشخیص و طبقهبندی پرفشاری خون یا پیش پرفشاری خون از معیارهای مربوط به افراد بالغ استفاده شود.
نوزادان و اطفال
پرفشاری خون در نوزادان نادر بوده و در حدود ۰٫۲ تا ۳ درصد از نوزادان را شامل میشود. فشار خون نوزادان سالم بطور منظم اندازهگیری نمیشود. پرفشاری خون در نوزادانِ پر خطر، شایع تر است. عوامل گوناگونی نظیر سن بارداری، سنِ پس از لقاح و وزن تولد باید در هنگام تشخیص فشار خون طبیعی در یک نوزاد در نظر گرفته شوند.
اختلال رشد بچه، تشنج، تحریک پذیری، فقدان انرژی و مشکلات تنفسی نیز با پرفشاری خون در نوزادان و اطفال در ارتباط است. در اطفال بزرگتر و کودکان، پرفشاری خون میتواند باعث سردرد، تحریکپذیری بیدلیل، خستگی، اختلال رشد بچه، تاری دید، خونریزی بینی و فلج عصب صورت شود.
علائم و نشانهها
پرفشاری خون به ندرت علائمی از خود نشان میدهد و تشخیص آن معمولاً از طریق آزمایش، یا در حین درمان یک بیماری دیگر صورت میگیرد. برخی افراد مبتلا به فشار خون بالا، دارای علائمی نظیر سردرد (به ویژه در پشت سر و در هنگام صبح) و همچنین احساس سبکی سر، تهوع، وزوز گوش (بصورت همهمه یا سوت کشیدن)، تاری دید یا غش کردن میباشند.
در آزمایش بالینی در صورت تشخیص رتینوپاتی ناشی از پرفشاری خون در معاینهٔ تهِ چشم از طریق افتالموسکوپی (مشاهدهٔ پشت چشم)، وجود پرفشاری خون مشکوک خواهد بود. اصولاً، شدتِ تغییرات رتینوپاتی ناشی از پرفشاری خون به درجات ۱ تا ۴ تقسیم میشود، اما تشخیص انواع خفیف ترِ آن میتواند مشکل باشد. نتایج افتالموسکوپی میتواند بیانگر مدت ابتلای فرد به پرفشاری خون نیز باشد.
پرفشاری خون اولیه
پرفشاری اولیه (اساسی) شایعترین نوع پرفشاری خون است که ۹۰ تا ۹۵ درصد از کل موارد پرفشاری خون را شامل میشود. تقریباً در تمام جوامع معاصر، فشار خون با افزایش سن بالا میرود و خطر ابتلا به پرفشاری خون در سنین بالاتر قابل توجه است. پرفشاری خون ناشی از یک فعل و انفعال پیچیده بین ژنها و عوامل محیطی است. ژنهای معمولی بیشماری با اثرات ناچیز بر فشار خون و همچنین برخی ژنهای نادر با اثرات شدید بر فشار خون شناسایی شدهاند، اما اساس ژنتیکیِ پرفشاری خون هنوز به قدر کافی درک نشدهاست. عوامل محیطی متعددی بر فشار خون تأثیر میگذارند. عواملی که در روش زندگی منجر به کاهش فشار خون میشوند عبارتند از کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی، افزایش مصرف میوه و فراوردههای کم چرب (روشهای تغذیهای جهت توقف پرفشاری خون (رژیم Dash)). ورزش، کاهش وزن و کاهش مصرف الکل نیز میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. نقش احتمالی عوامل دیگر نظیر استرس، مصرف کافئین و کمبود ویتامین دی چندان روشن نیست. اینطور تصور میشود که مقاومت انسولینی که در افراد چاق شایع بوده و جزئی از سندرم ایکس (یا سندرم متابولیک) میباشد نیز در ایجاد پرفشاری خون نقش دارد. مطالعات اخیر نیز شرایطی در اولین سالهای زندگی (نظیر وزن کم در زمان تولد، سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری و عدم تغذیه با شیر مادر) را به عنوان عوامل خطر در پرفشاری خون اولیه در افراد بالغ ذکر کردهاند. با این حال، مکانیسمهایی که این شرایط را به پرفشاری خون در افراد بالغ ربط میدهند هنوز ناشناختهاند.
پرفشاری خون ثانویه
برخی دیگر از نشانهها و علائم میتوانند نشانگر پرفشاری خون ثانویه باشند که همان پرفشاری خونِ ناشی از دلیل مشخصی نظیر بیماریهای کلیوی یا بیماریهای غده درونریز میباشد. به عنوان مثال، چاقی سینه و شکم، عدم تحمل گلوکز، صورت ماه (یک نشانهٔ بیماری که صورت فرد گرد و پف کرده میشود)، «قوز بوفالو» و ترکهای کبود نشانگر وجود سندرم کوشینگ میباشند. بیماری تیروئید و آکرومگالی نیز میتوانند با علائم و نشانههای مشخص باعث بروز پرفشاری خون شوند. سر و صدای شکمی میتواند نشانهٔ تنگی شریان کلیه (تنگی شریانهای تغذیهکنندهٔ کلیهها) باشد. کاهش فشار خون در پاها یا کندی یا توقف ضربان شریانهای ران میتواند نشانهٔ تنگی شریان آئورت (تنگی شریان آئورت اندکی پس از جدا شدن از قلب) باشد. در پرفشاری خونی که بهطور عمده با سردرد، لرزش، رنگ پریدگی و تعرق زیاد تغییر میکند، باید به وجود فئوکروموسیتوما مشکوک بود.
بحرانهای پرفشاری خون
افزایش شدید فشار خون (برابر یا بیش از فشار سیستولی ۱۸۰ یا فشار دیاستولی ۱۱۰ که گاهی پرفشاری بدخیم یا پرفشاری شدید خون نامیده میشود) به «بحران پرفشاری خون» اطلاق میشود. فشار خونِ بالای این سطوح بیانگر خطر بالای عوارض ناشی از آن است. افرادی که فشار خون آنها در این محدوده قرار دارد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، اما بیش از افراد عادی دچار سردرد (در ۲۲٪ از موارد) و سرگیجه میشوند. علائم دیگر بحران پرفشاری خون میتواند شامل زوال بینایی، تنگی نفس در اثر نارسایی قلب یا یک حالت بیقراری عمومی در اثر نارسایی کلیوی باشد. اکثر افراد مبتلا به بحران پرفشاری خون به عنوان بیماران مبتلا به فشار خون بالا شناخته میشوند که عوامل دیگری میتواند منجر به افزایش ناگهانی فشار خون در آنان شود.
«فوریتِ پرفشاری خون» که در گذشته به آن «پرفشاری بدخیم خون» گفته میشد، زمانی رخ میدهد که در اثر افزایش شدید فشار خون آسیب مستقیمی متوجهٔ یک یا چند عضو حیاتی بدن شود. این آسیب میتواند شامل انسفالوپاتیِ ناشی از پرفشاری خون باشد که در اثر التهاب و نارسایی مغز ایجاد شده و مشخصههای آن سردرد و کاهش سطح هوشیاری (گیجی یا خواب آلودگی) است. ادم پاپی (تورم دیسک اپتیک یا اختلالات متوسط تا شدید در عروق شبکیهٔ چشم) و خون ریزی و ترشحات التهابی ته چشم از دیگر نشانههای آسیب مستقیم به اعضای حیاتی بدن میباشند. درد قفسهسینه میتواند نشانهٔ صدمه به ماهیچهٔ قلب (با احتمال بروز سکته قلبی) یا در برخی مواقع نشانهٔ پارگی آئورت، پارگی دیواره داخلی آئورت باشد. تنگی نفس، سرفه و رگههای خونی در خلط از نشانههای مشخصِ ادم ریه هستند. این بیماری عبارت است از التهاب بافت ریه در اثر نارسائی بطن چپ که ناتوانی بطن چپ قلب در پمپاژ کافیِ خون از ریهها به داخل سیستم شریانی میباشد. همچنین، احتمال بروز اختلال ناگهانی در عملکرد کلیه (نارسایی حاد کلیه) و آنمی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک (از بین رفتن سلولهای خونی) نیز وجود دارد. در چنین شرایطی، کاهش سریعِ فشار خون به منظور جلوگیری از پیش رویِ آسیب به اعضای حیاتی بدن انجام میگیرد. در مقابل، هیچ شواهدی مبنی بر نیاز به کاهش سریعِ فشار خون در فوریتهای پرفشاری خون که در آنها هیچ نشانهای از آسیب مستقیم به اعضای حیاتی بدن دیده نمیشود وجود ندارد. البته کاهش بیش از حدِ فشار خون نیز عاری از خطر نیست. توصیه میشود که در فوریتهای پرفشاری خون با استفاده از داروهای خوراکی در طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت فشار خون بهطور تدریجی پایین آورده شود.
بارداری
پرفشاری خون تقریباً در ۸ تا ۱۰ درصد از بارداریها رخ میدهد. اکثر زنان مبتلا به پرفشاری خونِ ناشی از بارداری از قبل مبتلا به پرفشاری خون اولیه میباشند. فشار خون بالا در دوران بارداری میتواند اولین نشانهٔ پری-اکلامپسیا باشد که مشکلی جدی در نیمهٔ دوم بارداری و چند هفته پس از وضع حمل است. یکی از علائم تشخیصی پری-اکلامپسیا، افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار است. پری-اکلامپسیا در حدود ۵ درصد از بارداریها رخ میدهد و علتِ ۱۶ درصد از کل مرگ و میرهای ناشی از بارداری در سراسر جهان میباشد. پری-اکلامپسیا خطر مرگ نوزاد را نیز دو برابر میکند. معمولاً هیچ علائمی در پری-اکلامپسیا وجود ندارد و تشخیص آن از طریق آزمایشهای معمولی انجام میگیرد. شایعترین علائمی که در پری-اکلامپسیا بروز میکنند عبارتند از سردرد، تاری دید (اغلب به صورت مشاهدهٔ “جرقه”)، استفراغ، درد و اِدم (التهاب) در بالای معده. پری-اکلامپسیا گاهی اوقات تا وضعیت تهدیدکنندهٔ زندگی هم پیش میرود که به آن اکلامپسیا میگویند. اکلامپسیا یک نوع فوریت پرفشاری خون است و عوارض جدی متعددی دارد. این عوارض شامل از دست دادن بینایی، التهاب مغز، حملات تشنجی یا تشنج، نارسایی کلیه، ادم ریه و انعقاد فراگیر درون رگی (یک نوع اختلال انعقاد خون) میباشند.
عوارض
پرفشاری خون مهمترین عامل خطرِ قابل پیشگیری در مرگ زودرس در سراسر جهان است. پرفشاری خون باعث افزایش خطرِ بیماریایسکمیک قلب، سکته مغزی، بیماری شریانهای پیرامونی و دیگر بیماریهای قلبی عروقی شامل نارسایی قلب، آنوریسم آئورت، تصلب شرایین فراگیر و آمبولی ریه میشود. پرفشاری خون همچنین عامل خطر در اختلال شناختی، زوال عقل و بیماری مزمن کلیوی میباشد. عوارض دیگر عبارتند از:
رتینوپاتی ناشی از پرفشاری خون
نفروپاتی ناشی از پرفشاری خون
تشخیص
پرفشاری خون زمانی تشخیص داده میشود که بیمار فشار خون بالای مزمن داشته باشد. اصولاً این تشخیص نیازمند سه بار اندازهگیری فشار خون در بازههای یکماهه میباشد. ارزیابی اولیه بیماران مبتلا به پرفشاری خون شامل بررسی شرححال کامل بیمار و آزمایش بالینی است. با در دسترس بودنِ اندازهگیریهای ۲۴ ساعتهٔ فشار خون متحرک و دستگاههای خانگی اندازهگیری فشار خون، اهمیت اجتناب از تشخیص نادرستِ پرفشاری خون در بیمارانی که تحت تأثیر سندرم لباس سفید قرار میگیرند منجر به تغییر اصول مقدماتی اندازهگیری فشار خون شدهاست. در انگلستان، بهترین روش کنونی انجام یکبار اندازهگیری فشار خون متحرک است. پیگیری مجدد نیز امکانپذیر است اما به روشی نه چندان مطلوب و از طریق اندازهگیری خانگی فشار خون در طول مدت هفت روز.
وقتی تشخیص پرفشاری خون قطعی شد، پزشکان سعی میکنند تا دلیل بروز این بیماری را بر اساس عوامل خطر و علائم دیگر (در صورت وجود) شناسایی کنند. پرفشاری خون ثانویه در کودکانی که در سنین پیش از بلوغ به سر میبرند شایع تر است و در اکثر موارد از بیماری کلیوی ناشی میشود. پرفشاری خون اولیه یا اساسی در نوجوانان شایع تر بوده و عوامل خطر چندگانهای دارد که شامل چاقی و سابقهٔ پرفشاری خون در خانواده میباشد. از تستهای آزمایشگاهی برای شناسایی دلایل احتمالی پرفشاری خون ثانویه و تشخیص اینکه آیا پرفشاری خون باعث آسیب به قلب، چشمها و کلیهها شدهاست نیز استفاده میشود. آزمایشهای دیگری نیز در مورد سطوح دیابت و کلسترول بالا انجام میگیرد، چون این بیماریها در ایجاد بیماریهای قلبی عامل خطر محسوب شده و ممکن است نیاز به درمان داشته باشند.
آزمایش کراتینین در سرم خون برای بررسی وجود بیماریهای کلیوی که ممکن است دلیل ایجاد پرفشاری خون یا ناشی از آن باشند، انجام میگیرد. انجام آزمایش کراتینین سرم خون به تنهایی ممکن است تخمین میزان تصفیه گلومرولی را دست بالا بگیرد. دستورالعملهای اخیر، طرفدار کاربرد معادلات پیش بینیکننده نظیر فرمول تغییر رژیم غذایی در بیماری کلیوی (MDRD) جهت تخمین میزان تصفیه گلومرولی (eGFR) میباشند. eGFR همچنین یک اندازهگیری مبنا از کارکرد کلیه ارائه میکند که میتوان از آن برای بررسی عوارض داروهای خاصِ ضدِ پرفشاری خون بر عملکرد کلیه استفاده کرد. آزمایش وجود پروتئین در نمونههای ادرار نیز به عنوان یک نشانه فرعیِ بیماریهای کلیوی به کار میرود. تست نوار قلب (EKG/ECG) برای بررسی اینکه قلب در اثر فشار خون بالا تحت فشار نباشد انجام میگیرد. این تست میتواند ضخیم شدنِ ماهیچه قلب (هایپرتروفی بطن چپ) و اینکه آیا قلب سابقه یک اختلال خفیف نظیر حملهٔ قلبی خاموش داشتهاست را نشان دهد. رادیوگرافی قفسه سینه یا اکوکاردیوگرافی نیز میتواند برای بررسی علائم بزرگی قلب یا آسیب به قلب انجام گیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
خیلی از افراد تصور مینمایند که تا زمانی که دچار علائم فشار خون بالا نشده اند نیازی به مراجعه به پزشک جهت چک کردن فشارخون، ندارند. توصیه آن است که بعد از سن ۲۰ سالگی از پزشک خود بخواهید که فشار خون شما را هر دو سال یک بار اندازهگیری کند. در صورتی که قبلاً مبتلا به فشار خون بالا و یا سایر فاکتورهای خطر بیماری قلب و عروق بوده اید، پزشک شما دفعات بیشتری از اندازه گیری را توصیه خواهد کرد. فشار خون کودکان ۳ سال به بالا نیز معمولاً به عنوان قسمتی از بررسیهای سالانه اندازهگیری میشود.
چنان چه پزشک خود را بهطور منظم ملاقات نمیکنید ولی در عین حال نگران میزان فشار خون خود هستید، میتوانید جهت پایش آن به مراکز بهداشتی موجود در سطح شهر مراجعه کنید و یا از دستگاههای موجود در مراکز مختلف شهری استفاده نمایید ولی معمولاً این دستگاهها دقیق عمل نمیکنند و ممکن است نتایج دقیقی را به شما ندهند.
پیشگیری
تعداد افراد مبتلا به پرفشاری خون که از بیماری خود اطلاع ندارند، قابل توجه است. شاخصهایی که کل افراد مبتلا به پرفشاری خون را مورد توجه قرار میدهند مستلزم کاهش عواقب فشار خون بالا و کاهش نیاز به درمان با داروهای ضد پرفشاری خون میباشند. تغییر روش زندگی برای کاهش فشار خون، پیش از شروع درمان دارویی توصیه میشود. دستورالعملهای انجمن پرفشاری خون بریتانیا در سال ۲۰۰۴ تغییراتی را در روش زندگی پیشنهاد کردهاست که مطابق با دستور العملهای ذکر شده در برنامه آموزش ملی ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۲ در رابطه با فشار خون بالا میباشد که با هدف پیشگیری اولیه پرفشاری خون ارائه شد:
اجتناب از هرگونه مصرف تنباکو (سیگارت و قلیان و غیره) و مواد مخدر.
حفظ وزن طبیعی بدن (به عنوان مثال، شاخص توده بدن: ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم بر متر مربع).
کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی تا زیر ۱۰۰ میلی مولار در روز (زیر ۶ گرم نمک طعام یا زیر ۲٫۴ گرم سدیم در روز).
انجام منظم ورزشهای ایروبیک نظیر تند راه رفتن (تا ۳۰ دقیقه در روز، اکثر روزهای هفته).
محدود کردن مصرف الکل؛ حداکثر ۳ واحد در روز برای مردان و دو واحد برای زنان.
مصرف زیاد میوه و سبزیجات (به عنوان مثال، حداقل ۵ وعده در روز).
مصرف چای و شکلات را تا حد امکان محدود و به جای آنها برای درمان فشار خون بالا از عرقیات گیاهی و دم کردنیهای خانگی مثل گل گاوزبان، چای سبز و عناب استفاده کنید.
برخی از مواد مانند فلفل، سبب کاهش فشار خون بالا میشوند ولی در حقیقت شواهد کافی برای این امر وجود ندارد و در حد تحقیق و فرضیه است.
تغییرات مؤثر در روش زندگی میتواند فشار خون را به اندازه یک داروی تجویزیِ ضدِ پرفشاری خون کاهش دهد. ترکیبی از دو یا چند تغییر در روش زندگی میتواند حتی نتایج بهتری هم داشته باشد.
کنترل
تغییر روش زندگی
اولین نوع درمان پرفشاری خون همان تغییرات پیشگیرانهٔ روش زندگی است و شامل تغییر رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن است. تمام این تغییرات بهطور قابل توجهی در کاهش فشار خون افراد مبتلا به پرفشاری خون مؤثر بودهاند. اگر پرفشاری خون به قدری بالا باشد که نیاز به استفاده از دارو باشد، تغییر روش زندگی نیز همچنان توصیه میشود. برنامههای متفاوتی برای کاهش استرس روانی طراحی شدهاند نظیر تبلیغات برای بایوفیدبک، تمرین تمدد اعصاب یا مدیتیشن جهت کاهش پرفشاری خون. با این حال، مطالعات علمی در این مورد عموماً کارایی این روشها را تأیید نمیکنند چون این مطالعات کلاً کیفیت پایینی دارند.
تغییر رژیم غذایی نظیر یک رژیم غذایی کم نمک بسیار مؤثر است. یک رژیم طولانی مدتِ کم نمک (بیش از ۴ هفته) در بین نژاد سفیدپوست چه در افراد مبتلا به پرفشاری خون و چه در افراد سالم در کاهش فشار خون مؤثر است. همچنین رژیم DASH که یک رژیم غذایی غنی از خشکبار، غلات کامل، ماهی، گوشت سفید، میوه و سبزیجات بوده و توسط مؤسسه ملی قلب، شش، و خون ایالات متحده آمریکا ترویج داده شدهاست، فشار خون را کاهش میدهد. مشخصهٔ اصلی این برنامه محدود کردن مصرف نمک است و با این وجود، رژیمی غنی از پتاسیم، منگنز، کلسیم، و پروتئین میباشد.
افرادی که از فشار خون بالا رنج میبرند باید از خوردن غذاهایی مانند: سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، ماهی دودی یا کنسرو شده، سسها و کنسرو لوبیا که سرشار از سدیم هستند، پرهیز کنند. در طبخ به جای کره و روغن جامد نباتی بهتر است از روغن زیتون، سویا و کانولا استفاده کرد. مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه، نوشابههای کولا و شکلات سبب افزایش فشار خون میشوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.
داروها
چندین گروه از داروها، که بهطور کلی به آنها داروهای ضد فشار خون میگویند، امروزه برای درمان پرفشاری خون وجود دارند. در هنگام تجویز دارو، بیماری قلبی-عروقی فرد (از جمله، خطر آنفارکتوس میوکارد و سکته) و فشار خون در نظر گرفته میشوند. اگر درمان دارویی آغاز شدهاست، گزارش هفتم انستیتوی ملی قلب، ریه، و خون، کمیته ملی فشار خون بالا (JNC-7) توصیه میکند که پزشک بر پاسخ به درمان نظارت کرده و هر گونه واکنش معکوس ناشی از درمان را بررسی کند. کاهش فشار خون به اندازه ۵ میلیمتر جیوه، میتواند خطر سکته را تا ۳۴٪ و خطر بیماری قلبی ایسکمیک را تا ۲۱٪ کاهش دهد. کاهش فشار خون میتواند به کاهش احتمال جنون، نارسایی قلبی، و مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی-عروقی نیز منجر شود. هدف از درمان باید کاهش فشار خون به کمتر از ۱۴۰/۹۰؛ میلیمتر جیوه برای اکثر افراد، و پایینتر از آن برای افراد مبتلا به دیابت یا بیماری کلیوی باشد. برخی متخصصان دارویی توصیه کردند که سطوح زیر ۱۲۰/۸۰ میلیمتر جیوه نگه داشته شوند. اگر اهداف مربوط به فشار خون برآورده نشد، درمان بیشتری لازم است.
راهکارها در مورد انتخاب دارو و چگونگی اتخاذ بهترین تصمیم برای زیرگروههای مختلف در طول زمان دستخوش تغییر شده و در کشورهای مختلف متغیر است. کارشناسان در مورد بهترین دارو به توافق نرسیدهاند. تعاونی Cochrane، سازمان بهداشت جهانی، و راهکارهای ایالات متحده دوز کم داروهای ادرار آوربا پایه تیازید را به عنوان درمان اولیه برگزیده تأیید میکنند. راهکارهای بریتانیا برای افراد بالای ۵۵ سال یا از نژاد آفریقایی یا کارائیبی، بر بلوککنندههای کانال کلسیم (CCB) تأکید میکند. این راهکارها بازدارندههای آنزیم تبدیلکننده آنژیو تنسین (ACEI)ها را به عنوان درمان برگزیده اولیه برای افراد جوانتر توصیه میکند. در ژاپن با یکی از این شش دسته دارویی شروع میکنند که شامل این موارد هستند: CCB, ACEI/ARB، دیورتیکهای تیازیدی، بلوککنندههای بتا و بلوککنندههای آلفا که معقول تلقی شدهاند. در کانادا، همه این موارد دارویی به جز بلوککنندههای آلفا در اولین موقعیت ممکن توصیه شدهاند.
ترکیب داروها
برخی افراد به بیش از یک دارو برای کنترل پرفشاری خون خود نیاز دارند. JNC7[۵] and ESH-ESC guidelines در آغاز درمان استفاده از دو دارو را زمانی که فشار خون ۲۰ میلیمتر جیوه بالاتر از فشار سیستولیک یا ۱۰ میلیمتر جیوه بالاتر از فشار دیاستولیک است، توصیه میشود. ترکیبهای برگزیده، بازدارندههای سیستم رنین-آنژیو تنسین و بلوککنندههای کانال کلسیم، یا بازدارندههای سیستم رنین-آنژیو تنسین و داروهای ادرارآور هستند. ترکیبهای تأیید شده شامل موارد زیر هستند:
بلوککنندههای کانال کلسیم و داروهای ادرار آور
بلوککنندههای بتا و داروهای ادرار آور
بلوککنندههای کانال کلسیم دی هیدروپریدینی و بلوککنندههای بتا
بلوککنندههای کانال کلسیم دی هیدروپریدین همراه با وراپامیل یا دیلتیازم
داروهای گیاهی
عصاره سیر:عصاره سیر به دلیل داشتن اثرات شبه پروستاگلاندینی سبب کاهش مقاومت عروق، وازودیلاسیون عروق محیطی و در نتیجه کاهش فشار خون میشود. به نظر میرسد عصاره سیر با القای هایپرپلاریزاسیون، بازشدن کانالهای پتاسیم و بسته شدن کانالهای کلسیم سبب گشاد شدن عروق محیطی شده و نهایتاً فشار خون را کاهش میدهد. عصاره این گیاه با افزایش تولید نیتریک اکسید موجب گشاد شدن عروق و کاهش فشار خون میگردد. گروههای فنولی موجود در این عصاره مانند γ-Glutamylcysteine سبب مهار وابسته به دوز آنزیم Angiotensin Converting Enzyme) ACE) و کاهش فشار خون میشوند. توانایی سیر در کاهش فشار خون ممکن است به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی آدنوزینی یا توانایی آن در مهار آنزیم آدنوزین دآمیناز (آنزیم تخریبکننده آدنوزین به اینوزین) و در نتیجه تقویت اثرات آدنوزین بر قلب باشد. آدنوزین از مسیرهای متعددی از قبیل بهبود جریان بافتی و اثرات ضد التهابی موجب کاهش آسیب ایسکمی بر قلب میشود. قطره خوراکی لیموترش: ترکیبات ترپنی موجود در اسانس لیموترش از جمله لیمونن سبب کاهش فشار خون میشوند. لیمونن و متابولیتهای آن خاصیت گشاد کنندگی عروق داشته و از این طریق نیز سبب کاهش فشار خون میشوند. تغییرات اکسیداتیو “LDL” توسط رادیکالهای آزاد رویداد مهم اولیه در پاتوژنز آترواسکلروز است. اسانس لیموترش با داشتن ترکیباتی مانند سیترال، لیمونن و لینالول فعالیت آنتیاکسیدانی داشته و از این رو با جلوگیری از اکسیداسیون “LDL” از تشکیل پلاک در دیواره عروق و در نتیجه از بروز بیماریهای قلبی عروقی و فشار خون جلوگیری مینماید. دم کرده برگ زیتون، فشار خون را پایین میآورد. ۲۰ عدد برگ زیتون را داخل ۳۰۰ گرم آب ریخته و آن را به مدت ۱۵ دقیقه بجوشانید؛ سپس کمی قند به آن اضافه کنید و روزانه یک فنجان از آن را بنوشید.
تخم کرفس در طول قرنها، در سراسر جهان کاربردهای دارویی داشتهاست. تخم کرفس در کاهش شدید فشارخون نقش دارد. برای تهیه چای از تخم کرفس، مقداری آب جوش روی یک قاشق چایخوری از تخم تازه کوبیده شده بریزید و باید به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه خوب دم بکشد. روزی ۲ فنجان میل کنید. اگر باردار هستید، از مصرف این گیاه بپرهیزید.
جوانه گندم به دلیل داشتن پتاسیم و منیزیم زیاد باعث کاهش فشارخون بالا میشود.
میوههای سرشار از پتاسیم مانند موز، پسته و پرتقال برای مبتلایان به فشار خون بالا مفید است.
ترکیبهای رد شده شامل موارد زیر است:
بلوککنندههای کانال کلسیم غیر دی هیدروپریدینی (مانند وراپامیل و دیلتیازم) و بلوککنندههای بتا
بلوک دوگانه سیستم رنین- آنژیوتنسین (مثلاً، بازدارنده آنزیم تبدیلکننده آنژیوتنسین+ بلوککننده گیرنده آنژیوتنسین)
بلوککنندههای سیستم رنین-آنژیوتنسین و بلوککنندههای بتا
بلوککنندههای بتا و داروهای ضد گیرندههای آدرنالین
به دلیل خطر بالای نارسایی حاد کلیه، درصورت امکان، از ترکیب یک بازدارنده ACE یا ضد گیرنده II آنژیوتنسین، یک داروی ادرارآور و یک داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (از جمله بازدارندههای انتخابی COX-۲ و داروهای بدون نسخه مثل ایبوپروفن) اجتناب کنید. در متون پزشکی استرالیا، به این ترکیب «تصادم سهگانه» میگویند. قرصهایی حاوی ترکیبات ثابتی از دو گروه از داروها موجود است. گر چه این قرصها مناسب هستند، بهترین وضعیت مصرف بر اساس ویژگیهای فردی مشخص میشود.
پرفشاری خون مقاوم به درمان
پرفشاری خون مقاوم به فشار خون بالایی اطلاق میشود که علیرغم استفاده همزمان سه عامل ضد پرفشاری خون که به گروههای دارویی مختلف ضد فشارخون تعلق دارند، همچنان بالاتر از فشار خون هدف باقی بماند. راهکارهی درمان پرفشاری خون مقاوم در بریتانیا و ایالات متحده. منتشر شدهاند.
منابع:
۱- دانشنامهآزاد
۲- سایت تبیان