چکاپهای زنانه و مردانه
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان. بهداشت بانوان , بهداشت مردان
توصیه میشود که افراد تا سن ۴۰ سالگی هر پنج سال و بعد از آن هر یک تا سه سال یک بار چکاپ انجام دهند.
این چکاپها برای خانمها و آقایان متفاوت است؛ هر چند که آزمونهای مشترکی هم وجود دارد. با ما همراه باشید تا از جزئیات همه این چکاپ ها با خبر شوید.
_ فقط آقایان بخوانند
– چکاپهای مردانه
بهطور کلی آقایان کمتر از خانمها به سلامتشان اهمیت میدهند و معمولاً زمانی به پزشک مراجعه میکنند که تحمل درد برایشان غیرممکن است.
متاسفانه گاهی این سهلانگاری برایشان گران تمام میشود چرا که تاخیر در مراجعه به پزشک، ممکن است بیماری را به مراحل پیشرفته و خطرناک برساند. بنابراین انجام چکاپهای سلامت به پیشگیری و تشخیص زود هنگام و درمان مناسب بیماری احتمالی منجر خواهد شد.
براساس آمار سرطان معده در مردان ایرانی مانند دیگر نقاط دنیا رتبه اول را به خود اختصاص داده و پس از آن سرطانهای پروستات، مثانه، سرطانهای روده بزرگ و راست روده، سرطان خون، ریه، مری و سرطانهای دستگاه اعصاب مرکزی به ترتیب سرطانهای شایع مردان در کشور محسوب میشوند که البته با چکاپهای به موقع میتوان درمان امیدوارکنندهای را دنبال کرد.
– آزمون سرطان معده
سرطان معده در افرادی که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند و مقدار مصرف پروتئین در برنامه غذاییشان کم است، شایعتر است اما ابتلا به این بیماری میتواند ناشی از تغذیه غیر اصولی و حتی ژنتیکی باشد.
متاسفانه به دلیل اینکه تومور در معده فضای رشد دارد و فرد متوجه آن نمیشود، این نوع سرطان بسیار دیر تشخیص داده میشود؛ یعنی زمانی که متاسفانه کار از کار گذشته است. به همین خاطر میزان زنده ماندن بیش از ۵ سال از زمان تشخیص سرطان حدود ۱۵ درصد است.
بنابراین همه آقایان با بروز کوچکترین علائمی مثل کاهش اشتها، کاهش وزن، درد معده، سوءهاضمه، احساس پری معده حتی پس از خوردن مقادیر کم غذا، تهوع و استفراغ و مدفوع سیاه باید به پزشک مراجعه کنند تا به کمک آندوسکوپی و امآرآی از وضعیت سلامت سیستم گوارششان با خبر شوند.
– آزمون سرطان پروستات
سرطان پروستات یکی از سرطانهای شایع میان تمام مردان دنیاست که مانند خیلی از سرطانهای دیگر علت شناخته شدهای برای آن وجود ندارد اما اختلال در عوامل هورمونی مردانی و آنتیژنها، رژیم غذایی نامناسب، عوامل محیطی مانند زندگی در شهرهای بزرگ صنعتی، عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی میتواند احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.
بنابراین آقایان باید از سنین ۴۵ تا ۵۰ سالگی سالی یک بار چکاپ شوند. در این آزمایش با معاینه انگشتی میتوان بزرگی غیرسرطانی پروستات را تشخیص داد و در صورت مشکوک بودن و بروز علائمی مثل درد مداوم قسمت پایین کمر، سوزش و تکرر ادرار، جاری شدن ضعیف و بیاختیار ادرار، ناتوانی در ادرار کردن، جریان منقطع و ضعیف ادرار، وجود خون در ادرار، خروج مایع منی همراه با درد و آزمون PSA یا همان آنتی ژن اختصاصی پروستات سرطان پروستات ردیابی خواهد شد.
_ توجه کنید:
افرادی که پدر یا عموی آنها به سرطان پروستات مبتلا بودهاند، چهار برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند و بعد از ۴۰ سالگی باید سالی یک بار برای چکاپ به ارولوژیست مراجعه کنند.
– آزمون سرطان مثانه
سرطان مثانه یکی از علتهای شایع مرگومیر در دنیا محسوب میشود که شیوع آن در آقایان بیشتر از خانمهاست.
بهطور کلی هر مردی که سیگاری است یا قبلاً سیگار میکشیده (سیگاریها ۲ تا ۴ برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه قرار دارند) و یا سابقه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع رنگ، چرم و لاستیک را دارد، باید پس از ۵۰ سالگی، بهطور دورهای، آزمون ادرار بدهد تا وجود یا عدم وجود خون در ادرار (یکی از مهمترین علائم سرطان مثانه) او مشخص شود.
همچنین یکی از کلیدهای تشخیصی در این نوع سرطان، تغییر رنگ ادرار (قهوهای مایل به قرمز) است. به همین دلیل مردان بالای ۴۰ سال هر روز باید رنگ ادرار خود را کنترل و در صورت تغییر رنگ ماندگار ادرار به ارولوژیست مراجعه کنند. در شرایط عادی این سرطان علامت دیگری ندارد، مگر اینکه تومور تا نزدیکی کلیهها پیشروی کند و موجب درد در پهلوها شود.
– آزمون سرطان روده بزرگ و راست روده
متخصصان میگویند سرطان روده بزرگ در بیشتر موارد از پولیپهای روده بزرگ منشا میگیرد و اگر پولیپها به زودی شناسایی و برداشته شوند، از ایجاد سرطان روده بزرگ جلوگیری میشود. برای تشخیص زودرس پولیپها و سرطان روده بزرگ، ممکن است آزمایش مخفی خون لازم باشد. این یک آزمایش شیمیایی است که مقادیر اندک خون در مدفوع را شناسایی میکند.
همچنین سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف و کولونوسکوپی نیز ممکن است برای تشخیص این بیماری انجام شود. بنابراین همه آقایان باید در ۵۰ سالگی آزمایش خون مخفی بهطور سالانه و سیگموئیدوسکوپی هر ۵ سال یک بار انجام دهند. یک روش دیگر هم انجام کولونوسکوپی در ۵۰ سالگی و سپس انجام آن هر ۱۰ سال یک بار است.
– آزمون سرطان ریه
مصرف سیگار چهارمین دلیل مرگ در میان مردان و عامل ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد سرطان ریه است و افزایش میزان خلطه سینه، خس خس کردن سینه، سرفههای طولانی مدت، مشاهده خون در خلط سینه، خستگی مفرط و از دست دادن اشتها میتواند نشانه بروز سرطان ریه باشد.
پس اگر سیگاری هستید باید در مصرف آن تجدیدنظر کرده، با بروز این علائم به پزشک مراجعه کنید.
اگر هم قصد ترک سیگار را ندارید بعد از ۴۰ سالگی و سالی یک بار به وسیله یک متخصص ریه معاینه شوید زیرا روشهای تشخیص این بیماری باید مرحله به مرحله انجام شود ولی متاسفانه در مرحلهای که سلولها دچار تکثیر هستند، نمیتوان آن را تشخیص داد اما بررسی خلط از نظر سلولهای سرطانی، عکس سینه، سی تی اسکن و در صورت نیاز برونکوسکوپی از مهمترین روشهای تشخیص سرطان ریه است.
_ فقط خانمها بخوانند
الفبای چکاپهای زنانه
خانمها در سنین مختلف مستعد ابتلا به برخی از بیماریها هستند. این در حالی است که با انجام برخی آزمونها و چکاپهای دورهای میتوان از بروز این مشکلات پیشگیری کرد و یا با تشخیص زود هنگام آنها نسبت به درمان به موقع اقدام کرد. در ادامه با مهمترین چکاپهای زنانه آشنا خواهید شد.
– ماموگرافی
گرچه گاهی آقایان نیز به سرطان سینه مبتلا میشوند اما تعداد آقایان مبتلا به این بیماری تقریباً یک صدم خانمهاست.
در بعضی از خانمها عوامل مستعد کنندهای وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد و از بین آنها میتوان به وجود سابقه سرطان سینه در بستگان مخصوصاً بستگان درجه اول فرد (مادر، خواهر، دختر)، کم تحرکی و چاقی پس از سن یائسگی، مصرف چربی به مقدار زیاد، افزایش سن، سابقه سرطان سینه و عود مجدد بیماری، یائسگی دیررس (بعد از ۵۵ سالگی)، بچهدار نشدن یا حتی تولد اولین فرزند بعد از سن ۳۰ سالگی اشاره کرد.
خانمها نباید منتظر این علائم باشند بلکه از سن ۲۵ سالگی باید سالی یک بار توسط پزشک معاینه شوند و از ۳۵ سالگی به بعد، با توصیه پزشک در پنج سال اول یک ماموگرافی و سپس هر دو سال یک بار ماموگرافی داشته باشند.
بهطور معمول بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی باید هر دو سال یک بار و از سن ۵۰ تا ۷۰ سالگی باید به صورت سالانه ماموگرافی سینه انجام شود اما خانمهایی که عوامل مستعد کننده مانند سابقه فامیلی و سرطان سینه در سنین پایین در آنها وجود داشته باشد باید ماموگرافی را تحت نظر پزشک از سنین پایین تری شروع کنند.
همچنین مراجعه به پزشک ربطی به اینکه خانم متاهل یا مجرد است ندارد و گاهی تودهها در خانمهای مجرد هم دیده میشود.
– پاپ اسمیر
پاپ اسمیر (PAP SMEAR) آزمایش نمونههای سلولی برداشته شده از قسمت گردن رحم در خانمهاست. این آزمون بهترین روش برای شناسایی عوارض پیش سرطانی و مخفی تومورهای کوچکی است که به سرطان گردن رحم منتهی میشوند.
این در حالی است که اگر سرطان گردن رحم زود شناسایی شود، میتوان آن را درمان کرد. بهطور کلی همه خانمهایی که ازدواج کردهاند باید سالی یک بار برای آزمون پاپ اسمیر به متخصص زنان مراجعه کنند اما انجام این آزمون برای دختران مجرد ضرورتی ندارد.
خانم هایی که سه سال مداوم نتیجه آزمایششان منفی باشد میتوانند با نظر پزشکشان آن را هر سه سال یک بار انجام دهند اما افرادی که به زگیل و عفونت مبتلا شدهاند بیش از بقیه مستعد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند و باید با فاصله زمانی کمتری آزمون پاپ اسمیر انجام بدهند.
در این بین بهترین زمان انجام این آزمون بعد از اتمام قاعدگی یعنی حدود روز ۱۲ یا ۱۳ سیکل قاعدگی است که ضخامت مخاط دهانه رحم بیشتر و سلولهای بیشتری در پاپ اسمیر قابل برداشت است.
بنابراین قبل از انجام آزمون با پزشک خود مشورت کنید تا از شرایط آن مطلع شوید؛ به عنوان مثال باید بدانید تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش پاپ اسمیر نمیتوانید رابطه زناشویی داشته باشید.
– آزمون سنجش تراکم استخوان
به گفته متخصصان، ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز میشود و تا سن ۳۰ سالگی ادامه دارد؛ بهطوری که توده استخوان هر فرد معمولاً در ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود میرسد و پس از این سن کاهش توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز میشود و معمولاً ۳۰ درصد خانمهایی که به سن ۷۵ سالگی میرسند دچار شکستگی ناشی از پوکیاستخوان میشوند.
به کمک آزمون سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوانهای بدن را تعیین کرده و برای انجام آن راههای متفاوتی وجود دارد ولی رایجترین روش آن استفاده از روش DEXA است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند و برای همه خانمها از سن ۶۰ سال و برای آقایان از سن ۷۰ سالگی جهت تشخیص زود هنگام و درمان به موقع پوکیاستخوان و جلوگیری از پیشرفت آن توصیه میشود.
برای افرادی که سابقه شکستگی و یا سابقه خانوادگی پوکیاستخوان دارند، این آزمون باید از سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی انجام شود؛ به عنوان مثال ۷۰ درصد پوکیاستخوانها ژنتیکی است و فردی که یک نفر از بستگان درجه اولش دچار شکستگی شده یا پوکیاستخوان دارد، باید هر سال آزمون سنجش استخوان انجام دهد.
_ آقایان و خانمها بخوانند
– این چکاپها را جدی بگیرید
علاوه بر چکاپهای زنانه و مردانه، آزمایشهایی هم وجود دارد که هم خانمها و هم آقایان باید به آنها توجه کنند و با انجام آنها به صورت دورهای از وضعیت سلامتشان با خبر شوند. این چکاپها عبارتند از:
– آزمون فشار خون بالا
فشارخون براساس میزان خونی که قلب شما پمپ میکند و مقاومتی که شریانهای شما در برابر آن نشان میدهند، اندازهگیری میشود.
در این بین هر چه قلب شما بخواهد خون بیشتری پمپ کند و شریانهای شما هم تنگتر باشند، قلب برای پمپ کردن همان میزان خون باید کار بیشتری انجام دهد و هر چه بالا بودن فشارخون دیرتر تشخیص داده شود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و آسیبهای کلیوی هم افزایش مییابد. بهطور کلی فشارخون یک فرد بالغ و سالم در صورتی به عنوان «فشارخون بالا» تخمین زده میشود که فشارخون ماکزیمم بالای ۱۴۰ و فشارخون مینیمم بالای ۹۰ میلیمتر جیوه باشد.
اگر فشار ماکزیمم بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ و یا فشارخون مینیمم بین ۸۵ تا ۹۰ میلیمتر جیوه باشد، فشارخون، «مرزی» تلقی میشود.
بنابراین خانمها و آقایان سالم بعد از ۴۰ سالگی باید هر دو سال یک بار و آنهایی که فشارخون حد مرزی دارند باید هر ۳ تا ۶ ماه یک بار فشارخونشان را اندازه بگیرند.
– آزمون چربی خون
بالا بودن کلسترول بد (LDL) و تریگلیسیرید (TG) و پایین بودن کلسترول خوب (HDL) خطر ایجاد تصلب شرایین و بروز سکته را افزایش میدهد. به همین دلیل افراد بالای ۳۰ سال، اگر کلسترول LDL آنها کمتر از ۱۳۰ باشد، هر ۵ سال یک بار و اگر کلسترول LDL شان بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ (در حد مرزی) باشد، باید هر یک تا سه سال یک بار آزمایش چربی خون انجام دهند اما در صورتی که فرد، مبتلا به مشکلات قلبی عروقی باشد و از الگوی غذایی ناسالم و پرچربی پیروی کند، این آزمایش هر شش ماه یک بار باید تکرار شود.
– آزمون سرطان پوست
برای تشخیص سرطانهای پوستی، معاینه کامل پوست بدن لازم است. جامعه سرطان آمریکا توصیه میکند بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی هر ۳ سال یک بار و پس از ۴۰ سالگی هر سال باید معاینه پوست انجام شود تا با بررسی وضعیت سلامت پوست و در صورت بروز مشکل، بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود و بلافاصله فرد تحت درمان قرار بگیرد.
– آزمون قند خون ناشتا
براساس آمار ۸ تا ۱۹ درصد جمعیت ۲۵ تا ۶۵ ساله کشور دیابتی هستند و این در حالی است که با آزمایش قندخون ناشتا میتوان در مراحل اولیه، دیابت نوع ۲ را تشخیص داد و با کنترل بیماری از عوارض چشمی، کلیوی، قلبی عروقی و… پیشگیری کرد. آزمایش تشخیص زودرس دیابت نوع دو شامل اندازهگیری قندخون پس از هشت ساعت ناشتایی است. میزان طبیعی این آزمایش، کمتر از ۱۱۰ میلیگرم در دسیلیتر است و میزان قندخون طبیعی دو ساعت پس از صرف غذا نیز کمتر از ۱۴۰ است.
اگر عدد به دست آمده بیشتر از این مقادیر باشد، فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت قرار دارد و باید تحت نظر یک متخصص غدد قرار بگیرد.
از طرفی همه افراد سالم بالای ۴۵ سال بدون سابقه خانوادگی دیابت لازم است که هر شش ماه یک بار قندخونشان را اندازهگیری کنند و آنهایی که در معرض خطر بیشتر ابتلا به دیابت هستند، مثلاً افراد دارای اضافه وزن یا افرادی با سابقه ژنتیکی بعد از ۲۵ سالگی باید هر سه ماه یک بار به آزمایشگاه مراجعه کنند و با یک آزمایش خون ساده چکاپ شوند.
– آزمون بیماریهای چشمی
معاینه چشم یکی از چکاپهایی است که هم خانمها و هم آقایان باید به آن توجه کنند. هنگام معاینه چشم، چشم پزشک بینایی و حرکات چشم شما را بررسی میکند و هدف از این معاینه تعیین قدرت بینایی و در صورت نیاز تجویز عینک است.
در عین حال مشخص میشود که آیا شما در معرض خطر بیماریهایی مثل گلوکوم، آب مروارید و دژنراسیون ماکولا قرار دارید یا خیر.
به همین دلیل تا ۵۰ سالگی هر سه سال یک بار و بعد از ۵۰ سالگی به صورت سالانه باید برای معاینه چشم به چشم پزشک مراجعه کنید.
– معاینههای دورهای ضروری
بعد از سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی انجام این چکاپها برای خانمها و آقایان ضروری است:
ـ چکاپ کلی برای بررسی سلامت بدن به کمک آزمایش خون یا همان CBC به منظور تشخیص برخی از بیماریها مثل کمخونی، انواع سرطان و… به صورت سالانه
ـ آزمایش مدفوع به منظور تشخیص زود هنگام سرطانهای گوارشی مثل معده به صورت سالانه
ـ آزمون ورزش و بررسی سلامت قلب و عروق هر ۲ سال یک بار و بعد از ۶۰ سالگی به صورت سالانه
ـ مراجعه به دندانپزشک و بررسی سلامت دندانها و لثه به صورت سالانه و یا هر ۲ سال یک بار
منبع: دکتر سلام