علائم سرطان گلو؛ انواع، علت و راه‌های درمان آن
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
سرطان‌ها انواعی از بیماری هستند که به‌موجب آنها، سلول‌های غیرعادی در بدن تکثیر و به‌طور غیرقابل‌کنترلی پخش می‌شوند. این سلول‌های بدخیم، تومور نام دارند. سرطان گلو هم یکی از انواع سرطان است که در حنجره، تارهای صوتی و بخش‌های دیگر گلو همچون حلق و لوزه رخ می‌دهد.
_ انواع و طبقه بندی سرطان گلو
به‌طور کلی، سرطان گلو ناشی از تولید و تکثیر سلول‌های غیرعادی است. اما پزشک معالج باید برای تعیین درمان مناسب، نوع سرطان را مشخص کند. دو نوع اصلی سرطان گلو به این شرح هستند:
_ کارسینوم سلول سنگفرشی
این نوع از سرطان گلو، سلول‌های مسطح دیواره‌ی داخلی گلو را درگیر می‌کند و در برخی از کشورها مانند آمریکا، شیوع زیادی دارد.
_ آدنوکارسینوم
آدنوکارسینوم هم یکی‌دیگر از انواع سرطان گلو است که به‌ندرت رخ می‌دهد و غدد لنفاوی را درگیر می‌کند.
طبقه‌بندی سرطان گلو به شرح زیر است:
_ سرطان فارنژیال
این سرطان در حلق و گلو، یعنی گذرگاه هوایی که پشت بینی را به قسمت بالایی نای وصل می‌کند، رخ می‌دهد. نوع سرطانی که در گلو و گردن به وجود می‌آید، می‌تواند قسمت‌هایی را که درادامه نام برده شده‌اند، تحت‌الشعاع قرار دهد:
نازوفارنکس (nasopharynx)؛ قسمت حلق‌بینی
اورفارنکس (oropharynx)؛ قسمت حلق‌دهانی
هیپوفارنکس (hypopharynx)؛ قسمت پایینی گلو
_ سرطان لارنژیال
سرطان لارنژیال هم در حنجره ایجاد می‌شود.
_ علایم سرطان گلو
تشخیص سرطان گلو در مراحل نخست بیماری کار ساده‌ای نیست. اما علائم احتمالی و رایج این بیماری به این شرح هستند:
تغییر صدا؛
مشکلاتی در بلع (دیسفاژی)؛
کاهش وزن؛
گلو درد؛
نیاز مداوم به صاف کردن صدا و گلو؛
سرفه مداوم (گاهی فرد خون هم بالا می‌آورد)؛
تورم گره‌های لنفاوی در گردن؛
خس خس سینه؛
درد در ناحیه گوش؛
گرفتگی صدا.
اگر این علائم را در خود می‌بینید و با گذشت ۲ تا ۳ هفته بهبود پیدا نمی‌کنید، باید حتما به پزشک مراجعه شود.
_ علت سرطان گلو
مردان بیشتر از زنان در خطر ابتلا به سرطان گلو قرار دارند. سبک زندگی نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارد:
سیگار کشیدن؛
مصرف افراطی الکل؛
تغذیه‌ی نامناسب؛
قرار داشتن در معرض ماده‌ی خطرناک آزبِست؛
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان؛
سندروم های ژنتیکی.
عوامل ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان ریه، سرطان مثانه و سرطان مری نیز مشابه به سرطان گلو هستند. به همین خاطر گاهی‌اوقات، افرادی که به این سرطان‌ها دچار می‌شوند، به‌طور هم‌زمان به سرطان گلو هم مبتلا خواهند شد.
_ تشخیص سرطان چگونه است؟
در ملاقاتی که با پزشک‌تان خواهید داشت؛ از شما درمورد سابقه‌ی بیماریها و پرونده‌ی پزشکی‌تان و البته علائم و نشانه‌های بیماری سؤال خواهد شد. درصورتی که، علائمی چون گلو‌درد، سرفه‌ی مداوم و گرفتگی صدا در شما وجود داشته باشد و توجیهی برای بروز آنها پیدا نکنید یا هیچ بهبودی در این علائم حاصل نشود باید احتمال ابتلا به سرطان در شما بررسی شود. برای تشخیص سرطان، نیاز به حنجره‌بینی (لارنگوسکوپی) مستقیم یا غیرمستقیم وجود دارد. احتمال دارد که پزشک، شما را به پزشک متخصص دیگری در زمینه‌ی تشخیص سرطان ارجاع دهد.
حنجره‌بینی، دید بهتری از وضعیت گلو و حنجره به پزشک می‌دهد. درصورتی که در نتیجه‌ی آزمایش موردی غیرعادی دیده شود، برای بررسی‌های بیشتر به بیوپسی (برداشتن نمونه‌ای کوچک از بافت گلو) نیاز پیدا خواهید کرد. پزشک، یکی از انواع نمونه‌برداری‌های زیر را پیشنهاد خواهد کرد:
بیوپسی متعارف (Conventional biopsy): در این نوع از بیوپسی، پزشک بافتی کوچکی از گلو را به‌عنوان نمونه برمی‌دارد. بیوپسی متعارف در اتاق عمل و با بی‌حسی عمومی انجام می‌شود.
بافت‌برداری آسپیراسیون (FNA): در بافت‌برداری آسپیراسیون، پزشک سوزنی باریک و ظریف را مستقیما وارد تومور می‌کند تا سلول‌های نمونه را بردارد.
بیوپسی آندوسکوپیک (Endoscopic biopsy): برای نمونه‌برداری در این روش، از یک لوله‌ی باریک و بلند استفاده می‌شود. پزشک این لوله را از طریق دهان، بینی یا ایجاد برش، وارد بدن می‌کند.
_ مراحل پیشرفت سرطان گلو
در صورت مشاهده‌ی سلول‌های سرطانی در ناحیه‌ی گلو، باید آزمایش‌های مختلفی برای شناسایی سطح و میزان پیشرفت بیماری صورت گیرد. مراحل و سطوح بیماری سرطان در این ناحیه از بدن با اعداد ۰ تا ۴ طبقه‌بندی می‌شوند:
مرحله‌ی ۰: در این مرحله از سرطان، تومور در لایه‌های سطحی گلو رشد کرده است.
مرحله‌ی ۱: در این مرحله تومور کوچک‌تر از ۲ سانتی‌متر است و تنها محدود به ناحیه‌ای از گلو است که در آن به وجود آمده است.
مرحله‌ی ۲: در این مرحله تومور بین ۲ تا ۴ سانتی‌متر است و احتمال دارد که به نواحی اطراف و بافت‌های مجاور خود نیز سرایت کرده باشد.
مرحله‌ی ۳: در این مرحله تومور بزرگ‌تر از ۴ سانتی‌متر است و به بخش‌های دیگر گلو یا گره‌ی لنفاوی سرایت کرده است.
مرحله‌ی ۴: در این مرحله، تومور به لنف‌های اطراف و اعضای دیگر بدن هم منتقل می‌شود.
_ عکس‌برداری برای تشخیص بهتر وضعیت بیمار چگونه انجام می‌شود؟
پزشک برای تشخیص و بررسی وضعیت بیمار، آزمایش‌های متعددی انجام می‌دهد. عکس‌برداری از سینه، گردن و سَر، دید بهتری از وضعیت بیمار فراهم می‌کند. عکس‌برداری به کمک روش‌های زیر صورت می‌گیرد:
_ ام آر آی (MRI)
ام آر آی (MRI: Magnetic Resonance Imaging) یا تصویرسازی تشدید مغناطیسی با کمک امواج رادیویی و مغناطیسی، تصویری دقیق از داخل گردن فراهم می‌کند. به کمک این روش می‌توان به وجود تومور و میزان پیشرفت آن در بدن پِی برد. برای انجام این عکس‌برداری باید درون لوله‌ای بزرگ دراز بکشید. زمان انجام ام آر آی چندان طولانی نیست و حداکثر یک ساعت طول می‌کشد.
_ پِت (PET)
برش نگاری با گسیل پوزیترون (Positron Emission Tomography) نیز نوع دیگری از تصویربرداری از بدن است که قبل از شروع کار، مایعی رنگی به رگ‌های فرد تزریق می‌شود تا امکان تصویربرداری از داخل بدن میسر شود. با پِت، نواحی رادیواکتیوی بدن مشخص می‌شوند. معمولا از این روش برای تشخیص سرطان‌های پیشرفته کمک می‌گیرند.
_ سی تی اسکن (CT scan)
مقطع‌نگاری رایانه‌ای یا برش‌نگاری رایانه‌ای یا توموگرافی رایانه‌ای (Computed Tomography) نیز با کمک اشعه‌ی ایکس از مقطع عرضی بدن تصاویری تهیه می‌کند. به کمک سی‌تی‌اسکن می‌توان از بافت‌ها و اعضای بدن نیز تصاویری تهیه کرد. به کمک این روش، پزشک به اندازه‌ی تومور پی می‌برد و مشخص می‌شود که بیماری به نواحی دیگر بدن مانند شُش‌ها یا غدد لنفاوی هم سرایت کرده است یا خیر.
_ بلعیدن باریوم
در این روش، بیمار باید مایعی غلیظ را برای پوشاندن سطح مِری و گلو ببلعد. به کمک اشعه‌ی ایکس و بلعیدن باریوم، امکان تصویربرداری از گلو و مِری به وجود می‌آید.
_ رادیوگرافی از قفسه سینه
اگر پزشک به گسترش تومور در ناحیه‌ی ریه مشکوک باشد باید از سینه عکس‌برداری شود تا موارد غیرعادی موجود در این بخش از بدن موردبررسی قرار گیرد.
_ درمان سرطان گلو
در خلال درمان سرطان باید با متخصصین مختلفی در ارتباط و تماس باشید. برای مثال:
سرطان‌شناس؛ یعنی متخصصی که کار جراحی برداشتن تومور را برعهده دارد
سرطان‌شناس متخصص در پرتو درمانی
آسیب‌شناس یا پاتولوژیست که کار بررسی نمونه یا همان بیوپسی را انجام می‌دهد
اگر جراحی یا بیوپسی برای تشخیص وضعیت‌تان انجام شود، متخصصین بیهوشی نیز درحین عمل و بعد از آن در کنارتان خواهند بود. گزینه‌هایی که برای درمان در اختیار دارید، شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی‌درمانی هستند؛ اما روش درمانی که پزشک انتخاب می‌کند وابسته به سطح پیشروی و نوع سرطان است.
_ جراحی
اگر تومور موجود در گلو کوچک باشد، پزشک با جراحی آن را خارج می‌کند. این جراحی در بیمارستان و با بیهوشی انجام می‌شود. بعد از جراحی، احتمالا به یکی از روش‌های درمانی زیر هم نیاز است:
_ جراحی آندوسکوپیک
در این روش جراحی، لوله‌ای بلند و باریک موسوم به آندوسکوپ که به دوربین و نوری در ناحیه‌ی نوک لوله مجهز است، وارد بدن می‌شود. سپس از طریق اداوت جراحی یا لیزر، عمل از بین بردن سرطان صورت می‌گیرد.
کوردِکتومی
کوردکتومی هم روشی است که طی آن تمام تارهای صوتی برداشته می‌شوند.
_ لارنژکتومی
با این جراحی، بنابه پیشرفت و شدت بیماری، قسمتی از حنجره یا کل آن برداشته می‌شود. برخی از افراد بعد از این جراحی می‌توانند به صحبت کردن ادامه بدهند و برخی دیگر باید تلاش کنند تا بدون حنجره حرف بزنند.
فارِنژکتومی
با فارنژکتومی هم بخشی از گلو برداشته می‌شود.
_ برش گردن
درصورتی که سرطان در گردن پخش شود، پزشک مجبور به برداشتن بخشی از گره‌های لنفاوی می‌شود.
_ پرتو درمانی
معمولا بعد از جراحی، پرتو درمانی تجویز می‌شود. در پرتو درمانی از اشعه‌های پرانرژی برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود و سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در بدن بعد از جراحی تومور با اشعه‌ها از بین می‌روند. انواع پرتو درمانی به این شرح است:
رادیوتراپی تطبیقی ۳ بُعدی و پرتو درمانی پرشدت
در این دو روش درمانی، اشعه‌ها به شکل و حالت تومور تنظیم می‌شوند و یکی از معمول‌ترین روش‌ها برای درمان سرطان ناحیه‌ی پایینی گلو و سرطان لارنژیال هستند.
_ براکی تراپی یا نزدیک‌درمانی
در این روش موادی موسوم به دانه‌های رادیواکتیو، مستقیما در تومور یا نزدیکی آن قرار می‌گیرند. براکی‌تراپی برای درمان سرطان در نواحی تحتانی گلو و سرطان لارنژیال استفاده می‌شود.
_ شیمی درمانی
اگر تومورها بزرگ باشند یا به غدد لنفاوی و سایر اعضا و بافت‌ها سرایت کرده باشند، احتمالا پزشک معالج در کنار پرتو درمانی از شیمی درمانی هم کمک خواهد گرفت. در شیمی درمانی از نوعی دارو استفاده می‌شود که سلول‌های بدخیم را می‌کشد یا رشد آنها را متوقف می‌کند.
_ درمان مولکولی هدفمند
در این روش درمان، از داروهایی استفاده می‌شود که با دخالت در فرایند تولید مولکول‌های بزرگ‌کننده‌ی تومور، از توزیع و رشد تومورها جلوگیری می‌کنند. یکی از انواع مولکول‌درمانی برای سرطان گلو، استفاده از داروی ستوکسیماب (cetuximab) یا اربیتوکس (Erbitux) است. انواع دیگر داروهای درمان مولکولی هدفمند در مراحل آزمایشات بالینی هستند. امکان دارد که پزشک معالج از این روش درمانی نیز در کنار شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده کند.
_ اقدامات لازم بعد از درمان
برخی از افراد بعد از درمان نیاز به گذراندن دوره‌هایی برای یادگیری شیوه‌ی حرف زدن دارند. این مراحل به کمک روان‌شناس و گفتاردرمان سپری می‌شود. از میان مشکلاتی که درپِی درمان سرطان گلو به وجود می‌آیند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دشواری در بلع؛
ایجاد تغییر در شکل گردن یا صورت؛
ناتوانی در صحبت کردن؛
مشکل در تنفس؛
سخت شدن پوست اطراف گردن.
کاردرمانان می‌توانند در بهبود وضعیت بلع به بیمار کمک کنند. گزینه‌هایی نیز برای جراحی دوباره و تغییر شکل گردن و صورت از فُرم خارج‌شده وجود دارد که باید درباره‌ی آنها با پزشک مشورت کنید.
چشم‌انداز این بیماری در بلندمدت چگونه است؟
درصورتی که سرطان گلو زود تشخیص داده شود، امکان بقا و زنده ماندن بیمار بسیار زیاد است؛ اما اگر سلول‌های بدخیم به قسمت‌های دیگری جز گردن و سر سرایت کنند، احتمال درمان کم می‌شود. وقتی بیماری در شخصی سریعا شناسایی و تشخیص داده می‌شود، با پیگیری درمان، احتمال بهبود و بقا افزایش پیدا می‌کند و روند بیماری نیز کُند می‌شود.
هرچند اقدامات قطعی برای جلوگیری از سرطان وجود ندارد، اما برای جلوگیری از سرطان گلو، توجه به موارد زیر مفید است:
ترک سیگار: برای ترک سیگار از مشاور و پزشک کمک بگیرید یا از محصولات جایگزین نیکوتین موجود در بازار استفاده کنید.
انتخاب سبک زندگی سالم: میوه‌ها، سبزیجات و گوشت بدوت چربی بیشتری مصرف کنید و با کاهش دریافت سدیم و چربی قدم مثبتی به سوی کاهش وزن بردارید. باید حداقل دو ساعت و نیم در هفته را به ورزش و فعالیت جسمانی اختصاص دهید.
دوری از ویروس پاپیلوم انسانی یا زگیل تناسلی: این ویروس هم در ابتلا به سرطان گلو نقش دارد و برای پرهیز از ابتلا به آن باید روابط جنسی سالم داشته باشید. درباره‌ی تزریق واکسن آن هم بهتر است با پزشک مشورت کنید.
_ نکات مهم در سرطان گلو
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که سرطان حنجره ارثی است. اما آیا واقعا چنین موضوعی صحت دارد؟ کشیدن سیگار دلیل عمده‌ی ابتلا به سرطان است. بنابراین، نمی‌توان از وراثت به‌عنوان عامل انتقال این سرطان نام برد. خانواده درصورتی می‌تواند در ابتلا به این سرطان نقش داشته باشد که یکی از اعضا با سیگار کشیدن، دیگران را در معرض خطر قرار بدهد. البته تعدادی از ژن‌ها، اعضای خانواده را در معرض خطر قرار می‌دهند. برخی از افراد جهش DNA را از والدین خود به ارث می‌برند، به همین خاطر در معرض ابتلا به سرطان قرار می‌گیرند.
جهش‌های ژنتیکی موروثیِ ژن‌های تومورزا یا ژن‌های سرکوب‌گر به‌ندرت موجب سرطان گلو می‌شوند، اما به نظر می‌رسد که برخی از افراد به‌طور موروثی توانایی اندکی در تجزیه‌ی مواد شیمیایی سرطان‌زا دارند. این افراد نسبت به موادی مانند: تنباکو، الکل و برخی از مواد شیمیایی حساس‌تر هستند.
منابع:
۱- chetor.com