بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان,

تنبلی چشم یا آمبلوپی. (Amblyopia) که در حدود ۳٪ از افراد دیده می‌شود زمانی رخ می‌دهد که چشم در دوره کودکی دید طبیعی نداشته باشد. این اختلال که معمولاً در یک چشم دیده می‌شود به دلیل اختلال دید چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظیر عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی، یا آستیگماتیسم)، انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم)، یا عدم شفافیت مسیر بینایی (ناشی از عواملی نظیر آب مروارید، کدورت قرنیه، یا افتادگی پلک) رخ می‌دهد. عدم وضوح تصویر در چشم بیمار و بهتر بودن تصویر ایجاد شده در چشم سالم سبب می‌شود تا مغز بین دو چشم، چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند و در واقع مسیر ارسال تصویر از چشم بیمار به مغز را مسدود یا اصطلاحاً دید چشم بیمار را «خاموش» کند.

_ تنبلی چشم یا آمبلیوپی چیست؟

تنبلی چشم در حقیقت به وجود اخلال در چشم اشاره ندارد، بلکه در ارتباط با مغز مشکلی وجود دارد. علائم تنبلی چشم شامل تاری دید و ضعف در بینایی می‌باشند.

_ علائم مرتبط با تنبلی چشم

کودک مبتلا به آمبلیوپلی با یکی از چشم‌هایش قادر به تمرکز درست نخواهد بود. چشمی که دارای اختلال بینایی است، تصاویر را واضح نمی‌بیند، زیرا مغز داده‌های واضحی را دریافت نمی‌کند.

_ علائم تنبلی چشم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تاری دید
دید دوگانه
بینایی ضعیف
عدم هماهنگی میان چشم‌ها
انحراف یک چشم به داخل یا خارج

کودک باید از نظر بینایی توسط پزشک بررسی شود. در اکثر کشورها، اولین آزمایش چشم در سن ۳ تا ۵ سالگی رخ می‌دهد. در صورت وجود سابقه خانوادگی، آب مروارید یا سایر شرایط مربوط به چشم، بررسی باید هر چه سریع‌تر انجام شود. تشخیص زود هنگام این بیماری ضروری بوده و ترجیحا باید قبل از سن ۶ سالگی انجام شود.

_ دلایل ایجاد آمبلیوپی در افراد
هر عاملی که باعث تاری دید و یا انحراف چشم کودک می‌شود، ممکن است به تنبلی چشم منجر شود. در زیر به سه عامل اصلی بروز تنبلی چشم اشاره خواهیم کرد:

استرابیسم (انحراف چشم): معمول‌ترین علت بروز تنبلی چشم، استرابیسم یا عدم هماهنگی ماهیچه‌های نگهدارنده وضعیت چشم است. این عدم تعادل می‌تواند منجر به انحراف چشم به سمت داخل یا خارج شود. ماهیچه‌های غیرهماهنگ از حرکت هماهنگ و یکسان دو چشم جلوگیری می‌کنند.
محرومیت محرک آمبلیوپی: این نوع تنبلی چشم زمانی رخ می‌دهد که در قسمتی از چشم نقصی وجود داشته باشد و وجود یک لکه تار در عدسی چشم مثالی از آن می‌باشد. این حالت معمولا کودک را از داشتن دیدی شفاف و واضح محروم می‌کند.

در این شرایط گاهی ممکن است هر دو چشم تحت تاثیر قرار گیرند. محرومیت محرک آمبلیوپی ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

زخم قرنیه
آب مروارید مادرزادی
پتوز یا افتادگی پلک فوقانی
گلوکوم
آسیب به چشم
جراحی چشم

انکساری: این نوع تنبلی چشم در نتیج تفاوت زیاد بین قدرت بینایی دو چشم در اثر نزدیک بینی، دور بینی یا آستیگماتیسم ایجاد می‌شود. این مشکلات اغلب توسط عینک طبی و یا لنز تماسی قابل اصلاح هستند.

_ شیوه‌های درمان این وضعیت

درمان تنبلی چشم بیشتر در کودکان موثر است. بعد از اینکه سن کودک از ۸ سالگی بگذرد، احتمال بهبود دید کاهش می‌یابد، اما هنوز هم می‌تواند موثر باشد.

درمان‌های معمول برای رفع این مشکل در زیر آورده شده‌اند که به آن‌ها خواهیم پرداخت:

عینک: با توجه به نوع و شدت مشکل، پزشک یک عینک نزدیک بینی، دور بینی و یا آستیگماتیسم برای بیمار تجویز می‌کند. کودک باید همیشه و در تمام زمان‌ها از عینک خود استفاده کند تا پزشک بتواند بر میزان موثر بودن آن‌ها در بهبود مشکلات بینایی نظارت داشته باشد. گاهی اوقات عینک به تنهایی می‌تواند تنبلی چشم را درمان کند و نیاز به درمان‌های دیگر نیست. توجه داشته باشید که کودکان جهت استفاده مداوم از عینک‌ها برای بهبودی، نیاز به تشویق دارند.

جراحی آب مروارید: در صورتی که علت ایجاد آمبلیوپی، آب مروارید باشد، باید تحت بیهوشی عمومی یا موضعی برداشته شود.

افتادگی پلک: در برخی افراد، تنبلی چشم به دلیل افتادگی پلک به وجود خواهد آمد که در این شرایط نیاز به عمل جراحی می‌باشد.

_ اقدامات لازم پس از انجام مراحل درمانی
زمانی که مشکل چشم برطرف شد و تمام مسائل پزشکی مورد بررسی قرار گرفتند، اقداماتی جهت کمک به بهبود بینایی باید انجام شوند که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

استفاده از محافظ چشم: در این روش به منظور تحریک چشم ضعیف‌تر، یک محافظ بر روی چشم قوی‌تر قرار داده می‌شود. استفاده از محافظ چشم به مدت ۳ تا ۶ ساعت در روز می‌تواند برای بیشتر کودکان بالای ۴ سال مفید باشد. انجام این کار به مغز فرصت می‌دهد که بخش بینایی مربوط به چشم ضعیف‌تر را بهبود بخشد. طول درمان به عوامل بسیاری نظیر سن کودک، شدت مشکل و چگونگی پیروی از دستورالعمل‌های پزشک متخصص، بستگی دارد.

قطره چشم آتروپین: این قطره ممکن است برای تاری دید چشم قوی‌تر استفاده شود. استفاده روزانه از قطره آتروپین به مدت دو هفته می‌تواند بینایی چشم قوی‌تر را به طور موقت تارتر نماید. این امر سبب تحریک و استفاده بیشتر از چشم ضعیف‌تر می‌شود. استفاده از قطره چشمی زمانی که چشم قوی‌تر دچار نزدیک بینی باشد، مفید نیست.

تمرینات بینایی: این روش شامل تمرینات مختلف و بازی‌هایی است که با هدف بهبود دید در چشم مورد نظر کودک انجام می‌شود. کارشناسان بر این عقیده‌اند که انجام این کار برای کودکان بزرگتر مفید است. تمرینات بینایی ممکن است در ترکیب با سایر روش‌ها انجام شود.

جراحی: گاهی اوقات برای بهبود ظاهر چشم‌ و تنظیم شدن آن‌ها نیاز به عمل جراحی می‌باشد. انجام جراحی در برخی موارد موجب بهبود چشم خواهد شد.

منبع: asanteb.com