آشنایی با علایم دیابت بیمزه
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
دیابت بیمزه (به انگلیسی: diabetes insipidus)عوامل متعددی سبب بروز این بیماری در افراد می‌شود. دیابت بیمزه در موارد زیادی از دوران بچگی یا اوایل بزرگسالی (حدود ۲۰ سالگی) شروع می شود و در مردان شایع‌تر از زنان است. یک اختلال نادر در سیستم هورمونی است که در آن اغلب کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک (ضدادراری) (ADH) که به طور طبیعی از غده هیپوفیز ترشح می‌شود را داریم.
این اختلال هیچ ارتباطی با افزایش قند‌خون ندارد و فقط به خاطر افزایش حجم ادرار با دیابت مشابهت دارد. به اصطلاح دیگر دیابت بیمزه نوعی بیماری است که طی آن، مقدار زیادی از مایع رقیق شده به صورت ادرار از بدن بیمار دفع می‌شود.
این کمبود می‌تواند به علل زیر ایجاد شود: اعمال جراحی روی هیپوفیز یا هیپوتالاموس یا استفاده از مواد رادیواکتیو و اشعه درمانی تومورهای مغزی را نیز باید از علل دیگر این بیماری دانست. صدمه به سر که منجر به آسیب رسیدن غده هیپوفیز شود، تومور غده هیپوفیز، سایر تومورهای مغزی که به غده هیپوفیز فشار وارد آورند، عفونت مغز مثل آنسفالیت یا مننژیت، یکی از عوارض شایع پس از جراحی هیپوفیز، خونریزی درون جمجمه، آنوریسم (بیرون‌زدن دیواره رگ‌ها).
سایر علل دیابت بیمزه بیماری کلیه (دیابت نوروژنیک که کلیه به هورمون ADH پاسخ نمی‌دهد) و حاملگی (که جفت وازوپرسیناز ترشح می‌کند) و Dipsogenic (که نقص در هیپوتالاموس است) می‌باشند .
سندروم ترشح نابجای هورمون ضد ادراری:ترشح فیزیولوژیک وازوپرسین از بخش خلفی غده هیپوفیز به طور طبیعی سرکوب می‌شود.
در برخی موارد نیز هیچ کدام از عوامل بالا در بیمار دیده نمی شود اما فرد به این بیماری مبتلا است. این بیماران به طور معمول از دوران کودکی گرفتار این بیماری شده اند و اگر هیچ عامل محرک بیماری را با خود به هم‌راه نداشته باشند، به عنوان بیماران ناشناخته طبقه بندی میشوند.
در نوع شدید بیماری، حجم زیادی از مایعات بدن به صورت ادرار از بدن بیمار دفع می شود که گاهی این مقدار به حدود ۱۶ تا ۲۴ لیتر در روز می‌رسد و بیمار نیاز به ادرار کردن در هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دارد. در این حالت، ممکن است کم آبی شدید موجب بروز ضعف، تب، مشکلات روانی و جسمی شدید و حتی مرگ شود.
*** علایم دیابت بیمزه
– تشنگی زیاد
– دفع مقدار زیادی ادرار رقیق و بدون رنگ (تا ۱۵ لیتر در روز)
– خشکی دست‌ها
– یبوست و پرنوشی
– زیاد نوشیدن آب و مایعات
– پرخواران و کودکان خردسالی که دچار دیابت بیمزه هستند ممکن است دارای شناسه‌ها و نشانه‌های زیر باشند:گریه‌کردن آرام نشدنی یا بهانه‌گیری بدون توجیه، خیس بودن غیرمعمولی کهنه‌ی‌قنداق، تب، استفراغ یا اسهال، پوست خشک با اندام‌های انتهایی سرد، تأخیر رشد، کاهش وزن
*** تشخیص بیماری
چندین روش آزمایشگاهی برای تشخیص وجود دارد. مثل :آزمایش وزن مخصوص ادرار، اندازه‌گیری سدیم و پتاسیم، تصویر‌برداری از نوروهیپوفیز، تست محرومیت از آب.
اقدام‌های آزمایشگاهی تشخیصی مثل آزمایش محرومیت از آب برای تعیین سطح هورمون ضدادراری. در این بیماری یا سطح ADH در خون کم شده است (و در شرایط تشنگی نیز افزایش نمی‌یابد) یا پاسخ کلیوی به این هورمون وجود ندارد.
*** عوارض
عوارض بیمار شامل، بی آبی و عدم تعادل الکترولیت‌ها است.بی آبی:به استثنای پلی‌دیپسی اولیه، که سبب می‌شود مقدار زیادی آب دربدن حبس شود، دیابت بیمزه ممکن است سبب شود بدن مقدار بسیاری‌کمی آب برای عملکرد مناسب دراختیار داشته باشد و به این جهت بی‌آبی پدید آید.
بی‌آبی سبب بروز حالت‌های زیر می‌شود:خشکی دهان، ضعف عضله، کاهش فشارخون: هیپوتانسیون (hypotension)، افزایش سدیم خون: هیپرناترمی (hypernatremia)، گود رفتن چشمان، تب، سر درد، تند شدن سرعت قلب، کاهش وزن.عدم تعادل الکترولیت‌ها:دیابت بیمزه ممکن است سبب بروز عدم تعادل الکترولیت‌ها شود.
الکترولیت electrolyteها املاح معدنی‌موجود در خون (مثل سدیم و پتاسیم) هستند که تعادل مایعات را در بدن حفظ می‌کنند. عدم تعادل الکترولیت‌ها سبب بروزنشانه می‌شود، ازجمله:خستگی یا بی‌حالی ـ تهوع ـ ازدست دادن اشتها ـ دردهای عضله
*** درمان
دسموپرسین که آنالوگ شیمیایی وازوپرسین (ADH) می‌باشد برای درمان استفاده می‌شود. این دارو به صورت افشانه بینی مصرف می‌شود. درمان شامل کنترل تعادل آب و الکترولیت و پیشگیری از کم‌آبی و نیز شناسایی و رفع علت دیابت بیمزه است.
کاربامازپین نیز مفید است. اگر مشکل از کلیه باشد (دیابت بیمزه نفروژنیک) دسموپرسین بی فایده است و از دیورتیک‌ها مانند هیدروکلروتیازید باید سود جست.
مصرف بی‌رویه داروی مینرین سبب افت سدیم خون و تشنج می‌شود؛ بنابراین باید دارو بر اساس دوز تنظیم شده توسط پزشک معالج استفاده شود. رای نظارت بر کنترل بیماری به صورت دوره‌ای و کنترل معیارهای رشدی) قد – وزن (و معاینه عمومی باید به پزشک معالج خود مراجعه کرد و آزمایش‌ها وزن مخصوص ادرار و الکترولیتهای خون را انجام داد.
در مواردی که دیابت بیمزه از نوع مرکزی است برای حصول اطمینان از نبود بدخیمی در هیپوفیز و هیپوتالاموس باید علاوه بر معاینه بالینی MRI , مغز سالی یک نوبت تا چهار سال انجام شود.
** رژیم غذایی دیابت بیمزه
محدود نمودن دریافت سدیم به ۵۰۰ میلی‌گرم در روز نیازمند توجه زیاد به سدیم موجود در مواد غذایی می‌باشد. در این بیماری غذاهای تازه باید بدون نمک تهیه شوند و در غذاهای پخته نیز میزان سدیم مصرفی باید محدود باشد. محصولات تجاری هم باید بدون سدیم باشند.
نتیجه عدم توجه به محدویت سدیم با توجه به سن بسیار متفاوت است.
نوزادانی که سدیم دریافتی آنها محدود نشده است، دچار اختلال در رشد، دهیدراتاسیون و عقب‌ماندگی ذهنی میشوند و کودکان و نوجوانانی که سدیم دریافتی آنها محدود نشده، دچار اختلال رشد و یا افزایش وزن زیاد میشوند و در بزرگسالان نیز موجب بزرگ شدن مثانه، بزرگ شدن حالب و هیدرونفروز خواهد شد.
اهداف تغذیه درمانی در دیابت بیمزه نفروژنیک، جلوگیری از اثرات ثانویه این بیماری و رشد طبیعی بدن می‌باشد.
نوزادان و کودکان برای اینکه در این بیماری نیز دارای رشد طبیعی باشند، به فرمولاها، غذاها، میوه‌ها و سبزی‌های حاوی سدیم محدود نیاز دارند.
ضروری است که همه افراد برچسب روی مواد غذایی را بخوانند و از مصرف افزودنی‌هایی که در تهیه آنها نمک به کار می‌رود، اجتناب کنند.
همچنین در این افراد باید دریافت مایعات نیز با توجه به وضعیت آنها تنظیم شود.
*** سرانجام بیماری چگونه است
نتیجه نهایی وضعیت بیماری به طور واضحی وابسته به علت اولیه ایجاد آن است. در اکثر موارد یک شرایط ماندگار است. در دیابت بیمزه مرکزی امکان این که مصرف و دفع مایع متعادل شود و علائم از بین برود وجود دارد.
منبع: سایت تبیان