رژیم غذایی برای درمان کم‌کاری تیروئید
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, تغذیه سالم
غده تیروئید یک عضو پروانه‌ای شکل به طول حدود ۵ سانتی‌متر است که در جلوی گردن قرار گرفته است و تقریباً تمام اعضای بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این غده سوخت‌وساز چربی و کربوهیدرات‌ها، تنفس، درجه حرارت بدن، رشد مغزی، سطح کلسترول، سیستم قلبی و عصبی، سطح کلسیم خون، چرخه قاعدگی و شادابی پوست را تنظیم می‌کند. مشکلاتی مانند کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث بروز اختلالات زیادی شود. شما می‌توانید با پیروی از یک رژیم غذایی خوب، از شرّ عوارض جانبی بیماری کم‌کاری تیروئید خلاص شوید.
کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم‌کاری تیروئید، رایج‌ترین بیماری تیروئید است که معمولاً به دلیل یک واکنش خود ایمنی به نام بیماری هاشیموتو رخ می‌دهد. این واکنش خود ایمنی در نهایت از آزاد کردن مقدار کافی هورمون‌های T3 و T4 توسط غده تیروئید، جلوگیری می‌کند و سوخت‌وساز بدن را کاهش می‌دهد و در نتیجه باعث افزایش وزن، خستگی، خشکی پوست و مو و ایجاد اختلال در تمرکز فرد می‌شود.
علل بالقوه برای بروز کم‌کاری تیروئید
اختلالات التهابی غده تیروئید
رژیم غذایی نامناسب (به خصوص رژیمی که فاقد ید و سلنیوم باشد)
عدم تعادل هورمونی
التهاب روده
ژنتیک
بارداری
اثرات متقابل برخی داروها
بالا بودن سطح استرس عاطفی
عدم فعالیت و ورزش نکردن
مواد غذایی برای درمان کم‌کاری تیروئید
برنامه رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید
ماهی وحشی گرفتار (Wild-caught): این نوع ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است که این اسیدها برای تعادل هورمونی و عملکرد تیروئید ضروری هستند. متعادل کردن سطح امگا ۳ تا امگا ۶ در رژیم غذایی کم کاری تیروئید، می‌تواند التهاب را کاهش دهد و سلامت عملکرد عصبی را حفظ کند.
روغن نارگیل: روغن نارگیل حاوی اسیدهای چرب زنجیره‌ای در قالب اسید کاپریلیک، اسید لوریک و اسید کاپریک است که سلامت سوخت‌وساز بدن را تأمین می‌کنند، انرژی را افزایش می‌دهند و با خستگی مبارزه می‌کنند. روغن نارگیل یک جزء اصلی رژیم غذایی برای درمان کم کاری تیروئید است که هضم آن راحت است، دستگاه گوارش را تقویت می‌کند و خاصیت ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی و ضد باکتریایی دارد و ازاین‌رو التهاب را سرکوب می‌کند.
جلبک دریایی: جلبک‌ها از بهترین منابع طبیعی ید هستند که به جلوگیری از کمبودهایی که باعث اختلال در عملکرد تیروئید می‌شوند کمک می‌کنند؛ ازاین‌رو باید آنها را به صورت هفتگی در رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید قرار دهید. انواع خشک این جلبک‌ها را می‌توانید در فروشگاه‌های مواد غذایی تهیه و آنها را در سوپ‌ها استفاده کنید و یا همراه با تن ماهی میل نمایید.
غذاهای غنی از پروبیوتیک: این غذاها شامل کفیر (یک محصول لبنی تخمیرشده) و یا سبزی‌های تخمیرشده هستند. پروبیوتیک‌ها بخشی از رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید هستند که با متعادل کردن باکتری‌های میکروفلورا، به ایجاد یک محیط سالم برای روده کمک می‌کنند. باکتری‌های میکروفلورا سندروم نشت روده، کمبود مواد مغذی، التهاب و واکنش‌های خود ایمنی را کاهش می‌دهند.
دانه‌های جوانه‌زده: دانه‌های کتان و کنف و چیا، چربی ALA را برای بدن تأمین می‌کنند؛ ALA نوعی چربی امگا ۳ است که برای تعادل هورمون‌ها و عملکرد تیروئید بسیار حیاتی است. سطوح کافی چربی‌ها در رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید، وضعیت روانی سالم و عملکرد صحیح مغز را تضمین و همچنین به کاهش التهاب نیز کمک می‌کند. خوردن مقدار زیادی از چربی‌های سالم همچنین سطح قند خون را تثبیت و به شما کمک می‌کند تا در یک وزن متعادل باقی بمانید.
آب تمیز: آب به هیدراته کردن بدن و عملکرد دستگاه گوارش کمک و همچنین از خستگی، بدخلقی و افسردگی جلوگیری می‌کند. برای پیشگیری از یبوست و افت انرژی و قند، هر دو ساعت حداقل ۲۵۰ میلی‌لیتر آب بنوشید.
غذاهای با فیبر بالا- ممکن است افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید به مشکلات گوارشی دچار شوند؛ بنابراین باید روزانه ۳۰ تا ۴۰ گرم فیبر مصرف کنند. یک رژیم غذایی با مقادیر فیبر بالا علاوه بر اینکه به عملکرد گوارش کمک می‌کند؛ سلامتی قلب را بهبود می‌بخشد، سطوح قند خون را متعادل می‌کند و با ایجاد احساس سیری، وزن شما را در وضعیت سالم نگه می‌دارد.
آب قلم استخوان: آب قلم استخوان گاو و مرغ حاوی آمینواسیدهای L- پرولین و L- گلیسین است که این‌ها می‌توانند به ترمیم پوشش دستگاه گوارش کمک کنند و بیماری کم‌کاری تیروئید را بهبود بخشند. آب قلم استخوان یا همان براث استخوان همچنین حاوی مواد معدنی متعدد و مهمی است که تارهای عصبی دستگاه گوارش را تقویت و از کمبود کلسیم، منیزیم، فسفر و سیلیکون جلوگیری می‌کند. براث استخوان به عنوان بخشی از رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید، به حساسیت‌های غذایی نیز غلبه می‌کند، سطح انرژی را بهبود می‌بخشد و با خستگی مبارزه می‌کند، ایمنی بدن را افزایش و درد عضلات و مفاصل را کاهش می‌دهد.
میوه و سبزی: میوه و سبزی سطوح بالایی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها دارند که این‌ها برای مبارزه با آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب ضروری هستند. میوه و سبزی بسیار مغذی هستند و باید بخش بزرگی از یک رژیم غذایی سالم را پوششش دهند؛ زیرا این‌ها سلامت دستگاه گوارش، عملکرد مغز، سلامت قلب، تعادل هورمون‌ها و حفظ وزن سالم را تضمین می‌کنند.
مواد غذایی که مانع از درمان کم‌کاری تیروئید می‌شوند
این‌ها غذایی هستند که نباید در برنامه غذایی مخصوص کم‌کاری تیروئید گنجانده شوند:
غذاهای گویتروژنز یا گواترزا (Goitrogens)
خوردن مقادیر زیادی از سبزیجاتی مانند کلم برگ چینی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، کلم برگ سفید، کلم برگ قرمز، کانولا، بروکلی چینی، کلم چینی، ترب کوهی، کلم پیچ، کلم قمری، دانه خردل، خردل سبز، تربچه، شلغم، واسابی، شاهی آبی، آروگولا، ممکن است عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد چرا که این‌ها حاوی گویتروژنز (مولکول‌هایی که پروکسیداز تیروئید را مختل می‌کنند) هستند. بهتر است هنگام مصرف این نوع سبزیجات، آنها را به مدت ۳۰ دقیقه بخارپز کنید و همچنین در مصرف آنها زیاده‌روی نکنید. رعایت این مورد برای افرادی که کمبود ید دارند، بیشتر حائز اهمیت است.
تیوسیانین‌ها
تیوسیانین‌ها جذب ید توسط غده تیروئید را کاهش می‌دهند. زیرا تیوسیانین‌ها برای ورود به غده تیروئید با ید رقابت می‌کنند.
همچنین از دیگر مواد غذایی سرشار از تیوسیانین می‌توان این موارد را ذکر کرد: سیب زمینی شیرین، کاساوا، ذرت، بذر کتان، لوبیا لیمنسیس و …. . تمام این گیاهان تا زمانی که زنده هستند و برداشت نشده‌اند تیوسیانین ندارند. اما با برداشت شدن، تیوسیانین‌ها تولید می‌شوند.
فلاونوئیدها، فراوانترین گواتروژن‌ها
بیش از ۳ هزار نوع فلاوونوئید در ترکیب مواد غذایی کشف شده است که از جمله مهمترین آنها می توان فلاوونوئیدهای موجود در دانه های سویا را نام برد.
این فلاوونوئیدها عبارتند از: جنیستئین و دائیدزئین. فلاونوئیدهای سویا فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می‌دهند. نکته قابل توجه این است که حتی پختن هم از فعالیت گواتروژنیک سویا نمی کاهد. مطالعات متعدد اثرات ضد تیروئید سویا را به اثبات رسانده است. این مطالعات نشان می‌دهد نوزادانی که از فورمولاهای برپایه سویا استفاده می‌کنند، در خطر هیپوتیروئیدیسم و بیماری‌های خودایمنی تیروئید قرار دارند. وقتی یک نوزاد با کم کاری تیروئید متولد می‌شود باید مکمل‌های هورمون تیروئید به وی داده شود تا کمبود او جبران شود. متخصصان توصیه می‌کنند که این نوزادان از فورمولاهای حاوی سویا پرهیز کنند.
در افراد بزرگسال نیز اگر دریافت ید ناکافی باشد باید مصرف سویا محدود شود. مثلا گیاهخواران به دلیل مصرف بیشتر سویا (حدود ۳ برابر افراد عادی) بیشتر در معرض خطر کم‌کاری تیروئید قرار دارند.
از دیگر مواد غذایی سرشار از فلاوونوئیدها می‌توان به ارزن اشاره کرد. ارزن در برخی مناطق دنیا به عنوان منبع غذایی افراد است. ارزن دارای فلاوونوئیدی به نام اپیگنین است که فعالیت تیروئید پراکسیداز را کاهش می دهد. این فلاوونوئید در مواد زیر نیز یافت می‌شود: بابونه، مرکبات، جعفری، پیاز، آبجو، جوانه گندم و …. .
آب لوله‌کشی
آب لوله‌کشی حاوی فلوئور و کلر است که این‌ها مانع جذب ید می‌شوند. همان‌طور که قبلاً ذکر شد ممکن است سطوح ید در رژیم غذایی اکثر افراد به مقدار کافی بالا باشد، اما این بدان معنا نیست که هرکسی توانایی جذب و استفاده از تمامی مواد معدنی را دارد.
گلوتن (Gluten)
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های تیروئید نسبت به گلوتن و یا بیماری سلیاک (یک بیماری خود ایمنی است که منجر به ایجاد آلرژی نسبت به گلوتن می‌شود) حساسیت دارند. گلوتن در تمامی محصولات گندم و جو یافت می‌شود؛ بنابراین برای جلوگیری از مصرف گلوتن‌هایی که به صورت پنهان در بسیاری از مواد غذایی وجود دارند، برچسب روی محصولات غذایی را به دقت بررسی کنید تا از عناصر سازنده‌ی آنها آگاهی یابید.
محصولات لبنی معمولی
لبنیات نیز مانند گلوتن می‌توانند برای تیروئید مشکل‌ساز باشند و باعث تحریک واکنش‌هایی شوند که التهاب را افزایش می‌دهند. از مصرف محصولات لبنی تهیه‌شده از شیرهای معمولی گاو که ارگانیک نیستند و پاستوریزه نشده‌اند، اجتناب کنید. مصرف شیر خام و ارگانیک بز یا شیر ارگانیک A2 گاو، گزینه‌های بهتری هستند.
شکر
قند و شکر تعادل هورمون‌هایی که برای سوخت‌وساز ضروری هستند را مختل می‌کنند. افراد مبتلا به بیماری‌های تیروئید، مشکل بیشتری برای کاهش وزن دارند و از آنجایی که تیروئید، یک غده کلیدی برای متعادل کردن هورمون‌ها و سوخت‌وساز بدن است؛ بهتر است این افراد از مصرف قند و شکر خودداری کنند زیرا این‌ها می‌توانند اختلالات هورمونی، خستگی، تغییرات خلق‌وخوی و افسردگی را شدت بخشند و باعث افزایش وزن شوند.
محصولات تهیه‌شده از آرد تصفیه‌شده
هرگونه مواد غذایی ساخته‌شده از کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، مانند آرد گندم غنی‌شده، روی سطوح هورمون‌ها اثر منفی دارند و می‌توانند به افزایش وزن کمک کنند. محصولات تهیه‌شده از آرد تصفیه‌شده عبارتند از: نان، غلات، حبوبات و پاستا (ماکارونی) و تمام محصولات پخته‌شده. در صورت امکان، اکثر غلات را به صورت کامل از رژیم غذایی خود حذف کنید؛ یا حداقل سعی کنید مصرف محصولاتی که از آردهای ۱۰۰ درصد تصفیه‌شده تهیه شده‌اند را تا حد زیادی محدود کنید.
خانواده کورستین
خانواده کورستین (که شامل کورستین، کامپفرول و روتین می‌باشد) از دو راه با متابولیسم هورمون‌های تیروئیدی تداخل دارند.
۱٫ کاهش فعالیت تیروپراکسیداز: آنزیمی که برای وارد کردن ید به هورمون تیروئید لازم است.
۲٫ کاهش فعالیت دیودیناز کبدی: آنزیم کبدی که برای فعالیت هورمون تیروئید لازم است.
– کورستین در پیاز، چای، بروکلی، مویز سیاه، سیب، انگور، بلوبری، جینکوبیلوبا و زردآلو یافت می‌شود.
– کامپفرول در چای، گریپ فروت، کاسنی و… وجود دارد و بیشتر از کورستین جذب می‌شود.
– روتین در گندم سیاه، مارچوبه، مرکبات و … یافت می‌شود و کمتر از کورستین جذب می‌شود.
نکته قابل توجه اینکه پختن غذاها تا ۳۰ درصد از کورستین، کامپفرول و روتین در غذاها را از بین می‌برد.
توصیه‌های غذایی برای افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید
۱٫ مواد غذایی که در بالا عنوان شد را در برنامه غذایی خود محدود کنید.
۲٫ گواتروژن‌های قوی مانند سویا، ارزن و گیاهان خانواده کلم را حذف کنید.
۳٫ اگر غذاهای سرشار از گواتروژن در طول روز مصرف می‌کنید مطمئن شوید که روزانه ۱۵۰ میکروگرم ید دریافت می‌کنید.
۴٫ مواظب باشید بیش از حد از نمک ید‌دار استفاده نکنید.
روش‌های طبیعی برای درمان کم‌کاری تیروئید
ممکن است متخصص تغذیه، علاوه بر اتخاذ یک رژیم غذایی مناسب برای شما، به شما توصیه کند که برای کاهش یا برطرف کردن کم‌کاری تیروئید از روش‌های طبیعی زیر نیز استفاده کنید:
آشواگاندا؛ گیاه بومی هند (۲۰۰ میلی‌گرم در روز)
ید (۱۵۰ تا ۳۰۰ میکروگرم در روز)
سلنیوم (۲۰۰ میکروگرم در روز)
ال تیروزین (۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز)
روغن ماهی (۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز)
کمپلکس ویتامین B (یک کپسول در روز)
ویتامین B12
منابع
۱- سایت کلینیک تغذیه و رژیم درمانی دکتر ابوالحسنی
۲- سایت تبیان