دارونامه؛ آشنایی با روی ( زینک )
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, تغذیه سالم, دارونامه
روی یا زینک ( Zinc ) یکی از عناصری است که بعد از آهن فراوان‌ترین عنصر جزئی در بدن به شمار می‌رود. این عنصر در فعالیت بیش از ۱۰۰ آنزیم مختلف بخصوص آنزیم‌هایی که در سوخت و ساز پروتئین‌ها و کربو هیدرات‌ها درگیر هستند دخالت دارد. اولین مطالعات کمبود روی در حدود ۵۲۰ سال قبل در مصر و ایران انجام شد و در حال حاضر نیز طبق آخرین بررسی‌های انجام شده کمبود آن در بین گروه های مختلف مردم کشورمان قابل توجه است. میزان مناسب روی در عملکرد سیستم ایمنی، ترمیم زخم‌ها، تقویت قوه بویایی، بینایی، چشایی، تقسیم طبیعی سلول‌ها، رشد و تکامل در طول بارداری، کودکی و بلوغ نقش دارد.
بطور کلی رشد تا قبل از اتمام سنین رشد به این ماده معدنی وابستگی زیادی دارد. روی به عنوان یکی از مهمترین مواد معدنی در سلامت پوست، فرم گرفتن و استحکام ناخن‌ها و تقویت ساختار مو نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
بدن یک انسان عادی با وزن ۷۰ کیلوگرم حدود ۱٫۴تا ۲٫۳ گرم روی دارد و این روی در مقادیر ناچیز در تمام بافت‌های بدن انتشار می‌یابد ولی مقدار آن در استخوان‌ها، دندان‌ها و غده پانکراس بیشتر از بقیه بخش‌های بدن است. مقدار روی در خون نیز حدود۰٫۷ میلیگرم در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر می‌باشد، در حالی‌که این مقدار در سرم یا پلاسما حدود ۰٫۱ میلیگرم در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر است.
حدود ۹۹ درصد از کل روی موجود در بدن در سلول‌ها ذخیره شده و بقیه آن نیز در پلاسما و مایعات خارج سلولی وجود دارد.
_ زینک به چه دردی می‌خورد؟
همان‌طور که گفتیم روی یکی از ضروری‌ترین عناصر مغذی برای سلامت انسان است. این عنصر در واکنش‌های ایمنی بدن شرکت داشته و باعث بهبود عملکرد لنفوسیت‌های T یا همان گلبول‌های سفیدی می‌شود که با عفونت‌ها مقابله می‌کنند. خواص ضد پیری این عنصر مغذی باعث بهبود بافت پوست می‌شود. بنابراین به التیام و ترمیم زخم‌ها، جراحات و سوختگی‌های پوست کمک می‌کند و در صورت بروز درماتوز (بیماری پوستی) موثر عمل می‌کند. باید بدانید که برای داشتن موها و ناخن‌های سالم به روی نیاز دارید.
در واقع کمبود این عنصر باعث ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها می‌شود. روی به بهبود باروری مردها کمک می‌کند و مانع از بروز اختلالات نعوظی می‌شود. علاوه بر این به پیشگیری از آدنوم پروستات (بزرگی خوش‌خیم پروستات) نیز کمک می‌کند. از آنجایی که روی باعث تحریک سنتز انسولین می‌شود در تنظیم و کنترل قند خون بیماران مبتلا به دیابت نیز موثر عمل می‌کند.
این عنصر مغذی به کنترل سیستم عصبی و مقابله با خستگی کمک می‌کند. میزان نیاز روزانه‌ی آقایان به این عنصر ۱۵ میلیگرم، برای خانم‌های بالغ ۱۴ میلیگرم، برای خانم‌های باردار ۱۵ میلیگرم و برای خانم‌های شیرده ۱۸ میلیگرم تخمین زده شده است. نوجوانان به ۱۳ میلیگرم، کودکان یک تا ۳ سال به ۱۰ میلیگرم و کودکان بین ۴ تا ۱۲ سال به ۱۲ میلیگرم و نوزادان به ۵ میلیگرم روی در روز نیاز دارند.
_ کمبود روی با بدن چه می‌کند؟
کمبود این عنصر علائم زیادی بروز می‌دهد. کمبود روی یکی از دلایل متعدد خستگی، ضعف و کاهش اشتها و نیز کاهش در قدرت عملکرد حس چشایی و بویایی می‌باشد. کمبود روی همراه با لکه های سفید روی ناخن ها بوده و یکی از دلایل شایع بیش فعالی در کودکان و نیز اختلالات شبکیه ای چشم در آن‌ها می باشد.
کمبود این ویتامین ها در انسان باعث بروز مشکلاتی از قبیل نارسایی قلبی، ضعف عضلانی، عقب ماندگی رشد، پوسته و ترک درلب‌ها، اضطراب، بی‌خوابی، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، اختلالات عصبی و روانی، طاسی، نرمی ناخن و ریزش مو می‌شود.
و بصورت تفکیک شده کمبود روی در پسرهای جوان موجب تکامل نامناسب غده پروستات و نیز عدم رشد و تکامل بیضه‌ها می‌گردد. در دختران جوان نیز موجب بروز اختلالات هورمونی و نیز اختلال در عملکرد تخمدان‌ها و تکامل رحم و مختل شدن چرخه‌های جنسی در آن‌ها می‌گردد.
_ علائم کمبود روی عبارتند از:
– بروز عفونت‌های متعدد
– هیپوگناد یسم در مردان
– ریزش مو
– کاهش اشتها
– بروز اختلال در حس چشایی و بویایی
– بروز اختلال در دید به هنگام تاریکی و شب
– بروز زخم ها و اختلالات متعدد در پوست
– تأخیر در بهبود زخم‌های ایجاد شده در پوست
– بروز اسهال‌های مزمن و شدید
– تورم قرنیه‌ها
– بروز اختلالات و ناهنجاری‌های رفتاری
قابل ذکر است که همه این علامت‌ها در یک فرد بروز نکرده و به شرایط بدنی فرد و نیز میزان کمبود روی بستگی دارد.
امروزه استفاده از انواع قرص‌ها و شربت‌های زینک حاوی گروهی از ویتامین ها و روی (zn)، جهت بلندی قد و تقویت و رشد مو در بین مردم شایع شده است با تجویز پزشکان یا مواد غذایی حاوی زینک مصرف شود چون هر داروی شیمیایی عوارض خود را دارد
_کپسول یا شربت زینک
_ موارد مصرف :
جهت کمک به حفظ سلامت عمومی، سلامت و تقویت مو و پوست و کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن
_ مشخصه‌ها
تقویت و جلوگیری از ریزش مو
فرم گرفتن و سفتی ناخن‌ها و سلامت پوست
افزایش قد در سنین رشد
کمک به ترمیم زخم‌ها
تقویت سیستم ایمنی بدن
موثر در سلامت دستگاه تولید مثل و تقویت میل جنسی
موثر در کاهش ابتلا به پنومونی در افراد مسن
موثر در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید
_ نحوه مصرف
روزانه ۱ عدد همراه غذا و یا طبق دستور پزشک
_ شرایط نگهداری
در جای خشک و خنک و دور از دسترس کودکان قرارد دهید.
_ ترکیبات (در ۱ سافت ژل)
نام مقدار نیاز روزانه
بیوتین ۱۵۰ mcg 50 %
ویتامین B5 (پانتوتنیک اسید) ۶ mg 60 %
روی (زینک) ۱۵ mg 100 %
_ مقدار به کار رفته از طرف شرکت سازنده مشخص نشده است
_ موارد منع مصرف
در دوران بارداری و شیردهی با پزشک مشورت نمایید.
_ مواد غذای حاوی زینک
جگر گوساله
منبع اصلی روی صدف خوراکی است؛ اما خوردن این مواد غذایی در اسلام حرام می‌باشد. بنابراین لازم هست که با مصرف مواد غذایی دیگر به فکر تأمین روی مورد نیاز بدن باشید. جگر گوساله یکی از منابع خوب روی است. هر ۱۰۰ گرم از این ماده‌ی غذایی تأمین‌کننده‌ی ۹ میلیگرم روی می‌باشد. بهتر است که جگر را به‌صورت بخارپز، کباب شده و یا داخل ماهیتابه پخته و میل کنید. می‌توانید هر هفته یا دو هفته یک‌بار از این ماده‌ی غذایی مصرف کنید. گوشت گوساله نیز یکی از منابع روی است. هر ۱۰۰ گرم از این گوشت حدود ۳ میلیگرم روی به بدن می‌رساند.
گوشت گاو
هر ۱۰۰ گرم از این گوشت حاوی ۶ میلیگرم روی است. بنابراین می‌توان گوشت گاو را یکی از منابع خوب روی دانست. توصیه می‌کنیم قسمت‌های کم‌چرب گوشت را انتخاب کنید. به عقیده‌ی متخصصان مصرف یک تا دو بار گوشت در هفته یعنی به‌اندازه‌ی ۵۰۰ گرم گوشت در هفته کافی است. نتایج بررسی‌های متعدد نشان می‌دهند که بین مصرف زیاد گوشت قرمز و ابتلا به سرطان روده ارتباط وجود دارد.
عدس
در بین حبوبات عدس و لوبیا سفید جزو منابع خوب روی به حساب می‌آیند. هر ۱۰۰ گرم از این مواد غذایی حاوی ۵٫۵۰ میلیگرم روی است. لپه نیز از این عنصر مغذی بی‌نصیب نیست. هر ۱۰۰ گرم لپه حدود ۳ میلیگرم روی به بدن می‌رساند. گیاهخواران می‌توانند برای تأمین روی مورد نیاز خود به این مواد غذایی اعتماد کنند. به‌طورکلی حبوبات جایگزین‌های خوبی برای گوشت قرمز محسوب می‌شوند.
بااین‌حال باید بدانید که این مواد غذایی در حین حال حاوی اسید فیتیک هستند که مانع از جذب کامل روی می‌شود. در واقع باید گفت که روی موجود در مواد غذایی گیاهی کمتر از روی موجود در مواد غذایی حیوانی جذب بدن می‌شود. توصیه می‌کنیم عدس را به سالادهایتان اضافه کنید. مصرف عدسی نیز روش خوبی برای جذب روی است. خوشبختانه عدس و به‌طورکلی حبوبات کالری کمی داشته و سرشار از فیبر هستند.
نان کامل
نان تهیه‌شده از گندم کامل در هر ۱۰۰ گرم ۵ میلیگرم روی به بدن می‌رساند. اما ازآنجایی‌که این روی نیز جزو منابع گیاهی است کمتر جذب بدن می‌شود. توجه داشته باشید که جوش شیرینی که به خمیر زده باشد مانع از جذب کامل روی می‌شود. از نان‌هایی استفاده کنید که از خمیرمایه‌های طبیعی برای آماده کردن خمیر استفاده می‌شود. هر چه مدت فرایند تخمیر خمیر طولانی باشد میزان اسید فیتیک که مانع از جذب روی می‌شود کاهش پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد غنی‌سازی نان با روی نیز یکی از روش‌های مقابله با کمبود روی در بین مردم باشد.
زرده‌ی تخم‌مرغ
زرده‌ی تخم مرغ علاوه بر پروتئین و ویتامین حاوی میزان قابل‌توجهی روی نیز می‌باشد. هر ۱۰۰ گرم از این ماده‌ی غذایی ۴ میلیگرم روی به بدن می‌رساند. از نظر ارزش غذایی تخم مرغ نیز جایگزین خوبی برای گوشت محسوب می‌شود. برخلاف باورهای رایج، تخم‌مرغ باعث افزایش کلسترول خون نمی‌شود. توصیه می‌کنیم هر هفته دو تا سه مرتبه تخم‌مرغ به‌صورت آب پز، املت و غیره میل کنید.
جوی دوسر
شما می‌توانید با مصرف یک پیاله جوی دوسر به‌عنوان صبحانه از همان ابتدای صبح روی جذب کنید. آجیل سویا نیز همین خاصیت را دارد. هر ۱۰۰ گرم از این دو ماده‌ی غذایی ۳ میلیگرم روی به بدن می‌رسانند. در این مواد غذایی نیز وجود اسیدفیتیک باعث کاهش جذب روی می‌شود اما بااین‌حال مصرف جوی دو سر راه خوبی برای افزایش میزان روی بدن است. می‌توانید از جوانه‌ی گندم نیز برای افزایش میزان این عنصر مغذی بدن استفاده کنید.
شاه‌ماهی و ماهی روغن یا قود
در هر ۱۰۰ گرم از این ماهی‌های روغنی ۲ میلیگرم روی وجود دارد. مزیت شاه‌ماهی این است که اندازه‌ی کوچکی دارند و بنابراین حامل فلزات سنگین سمی کمتری هم خواهد بود. این ماهی‌ها سرشار از امگا ۳ ها هستند. توصیه می‌کنیم که هر هفته دو مرتبه از این ماهی‌های چرب میل کنید.
سبزیجات
آیا می‌دانستید که سبزیجات مغذی مانند قارچ، اسفناج، کلم، کلم بروکلی و سیر حاوی روی هستند و در عین حال ویتامین‌های حیاتی و مواد معدنی را در خود جای داده‌اند؟ یک فنجان سبزیجات خام مانند قارچ و کلم ۲٪(۰.۴میلیگرم) روی روزانه‌ی مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. افزودن این غذاها به برنامه‌ی روزانه، بی‌آنکه کالری زیادی مصرف نموده باشید، روی فراوانی را برایتان تامین می‌کند.
آجیل و مغزها
آجیل و مغزها از دیگر منابع عالی برای تامین روی محسوب می‌شوند که علاوه بر روی، روح نیز به شما می‌بخشند! ۳۰ گرم تخمه کدو یا هسته‌ی کاج تفت داده شده را درون سالاد خود خرد نمائید که به ترتیب ۱۵٪+(۲.۲ میلیگرم) و ۱۲٪ (۱.۸میلیگرم) از روی روزانه را در خود دارند. یا یک مشت بادام هندی، گردو یا بادام زمینی را به ماست کم‌چرب یا جودوسر خود بیافزائید. آیا تا به حال دانه‌ی چیا را امتحان کرده‌اید؟ یک قاشق سوپ‌خوری از اینها ۳٪(۰.۵میلیگرم) از روی روزانه را می‌تواند تامین کند.
شیر و لبنیات
شیر و ماست علاوه بر اینکه سرشار از کلسیم هستند، بسیار خوشمزه و مملو از روی نیز می‌باشند. یک فنجان شیر کم‌چرب یا بدون چربی ۷٪(۱ میلیگرم) روی دارد، در حالی که ۱ فنجان ماست کم‌چرب یا بدون چربی ۱۵٪(۲.۲ میلیگرم) از روی روزانه را تامین می‌کند. مقداری شیر کم‌چرب به غلات صبحاته، جودوسر یا اسموتی خود بیافزائید و روی آن هم کمی ماست، کنجد عسلی و میوه‌ی تازه بریزید و سرو نمائید.
شکلات تلخ
چه سورپرایز شیرینی! منبعی از روی بودن یکی دیگر از حقایق جالب درباره‌ی شکلات تلخ است. هرچه تلخ‌تر، بهتر: ۶۰-۶۹٪ از انواع کاکائو‌ها حاوی ۶٪(۰.۹ میلیگرم) روی هستند. ممکن است شکلات تلخ به محبوب‌ترین منبع تامین روی برای شما بدل شود، اما باید به خاطر داشته باشید که شکلات تلخ نمی‌تواند به تنهایی نیاز بدن را تامین کند، بعلاوه اینکه باید میزان قند و کالری آن را دقیقا محاسبه نمائید و روزانه فقط یک تکه شکلات میل نمائید.
منبع مجله سلامت