چرا دچار گرفتگی رگ قلب می‌شویم و راه درمان چیست؟
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, دارونامه, تغذیه سالم
به گزارش سایت medicalnewstoday.com
قلب به‌عنوان حیاتی‌ترین اندام بدن سه رگ اصلی دارد که انسداد یا گرفتگی هرکدام از آنها خطر سکته قلبی و از کار افتادن قلب را به دنبال خواهد داشت. گرفتگی رگ قلب به انگلیسی(Atherosclerosis) از جمله بیماری‌های قلبی شایع و یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در سراسر دنیا از جمله ایران محسوب می‌شود. سبک زندگی ناسالم و تغذیه ناسالم یکی از علل اصلی گرفتگی عروق قلب است.
اگر سبک زندگی ناسالمی دارید، ورزش نمی‌کنید و از غذاهای چرب و فست‌فود زیاد استفاده می‌کنید، و یا اگر سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، بهتر است قبل از اینکه اتفاقی بیافتد تحت نظر متخصص قلب و عروق قرار بگیرید.
گرفتگی رگ قلب چیست؟
گرفتگی رگ قلب تحت عنوان بیماری قلبی عروقی و تصلب شرایین شناخته می‌شود. این معضل معمولا منجر به سکته قلبی و سایر بیماری‌های عروقی شده که به مجموعه آنها بیماری قلبی عروقی می‌گویند. شریان‌هایی که مسئول جابه‌جایی خون از قلب به سایر اندام‌های بدن هستند، یک لایه نازک سلولی به نام اندوتلیوم (لایه درون رگی) دارند. در واقع این سلول‌ها به جریان خون اجازه می‌دهند تا به راحتی از رگ‌ها عبور کند.
سفت و ضخیم‌‌شدن رگ‌های خونی، جریان خون ورودی به بافت‌های بدن را محدود می‌کند. این سخت و سفت‌شدن دیواره شریان‌ها، موجب از بین رفتن خاصیت ارتجاعی عروق و آسیب‌دیدن اندوتلیوم می‌شود. پس از آن شاهد تجمع کلسترول در دیواره شریان و شروع آترواسکلروز خواهیم بود. بدن در واکنش به انباشت کلسترول، نوعی گلبول سفید را برای پاکسازی به محل گرفتگی می‌فرستد. اما گلبول‌های سفید همیشه هم موفق نمی‌شوند و گاهی نمی‌توانند در محل آسیب‌دیده کاری از پیش ببرند، در نتیجه در همان محل گیر می‌کنند.
تجمع کلسترول، کلسیم، ماکروفاژها و سایر مواد خونی باعث تشکیل پلاک می‌شود که گاهی فقط تا حد مشخصی رشد می‌کند و پس از آن رشدش متوقف می‌شود. به‌گونه‌ای که خطر و مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کنند. اما گاهی هم این پلاک‌ها شریان را مسدود و جریان خون را دچار مشکل می‌کنند. در چنین مواقعی، ریسک تشکیل لخته خون بالا می‌رود و خطر جدی‌تری فرد را تهدید می‌کند. در مواردی هم ازهم‌پاشیدن پلاک‌ها منجر به ایجاد لخته خون، مسدود شدن شریان و نهایتا سکته مغزی و حمله قلبی خواهد شد.
چرا رگ قلب می‌گیرد؟
انسداد شریان خون و گرفتگی رگ قلب علت دقیقی ندارد. رسوب توده‌های چربی، کلسیم، کلسترول، پسماندهای سلولی و فیبرین (ماده‌ای که در فرایند لخته شدن خون نقش دارد) در دیواره عروق به‌تدریج منجر به تشکیل پلاک در رگ‌ها میشوند. سلول‌های دیواره داخلی رگ‌ها در واکنش به ایجاد پلاک‌ها مواد اضافی ترشح می‌کنند و موجب تشدید انسداد و گرفتگی رگ میشوند. می‌توان گفت تشکیل پلاک در رگ‌های قلب و گرفتگی عروق قلبی بهواسطه رژیم غذایی نامناسب و مصرف بی‌رویه مواد غذایی حاوی چربی، کلسترول، و کلسیم به وجود می‌آید.
در ادامه برخی از مواردی که علت گرفتگی رگ قلب هستند را معرفی می‌کنیم:
- میزان کلسترول بالا: کلسترول ماده زرد رنگی است که به‌صورت طبیعی در بدن و غذاهای مصرفی وجود دارد. این ماده به دو نوع کلسترول خوب و بد تقسیم می‌شود. بالا بودن سطح کلسترول بد خون که بهواسطه رژیم غذایی نامناسب و مصرف غذاهای چرب به‌وجود می‌آید، موجب تشکیل پلاک در شریان‌ها و نهایتا گرفتگی رگ قلب می‌شود.
- فشارخون بالا: سرعت ایجاد پلاک‌های شریانی با بالا رفتن فشارخون چند برابر می‌شود. در نتیجه گرفتگی رگ‌های قلبی هم سرعت پیدا می‌کند.
- دیابت: از دیگر عوامل گرفتگی عروق قلب می‌توان به بیماری دیابت یا قند خون بالا اشاره کرد. برای جلوگیری از گرفتگی رگ قلب ناشی از دیابت، باید رژیم غذایی مناسب داشته باشید.
- استعمال سیگار: شواهد علمی نشان می‌دهند دود سیگار هم می‌تواند احتمال این مشکل عروقی را بیشتر کند.
- کم تحرکی، عدم فعالیت، چاقی
- زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی عروقی و آترواسکلروز
- نژادهای آسیای جنوبی، آفریقایی و کارائیبی
- استرس.
سبک زندگی ناسالم یعنی خوردن غذاهای چرب، ورزش‌نکردن کشیدن‌سیگار و سوءمصرف الکل در کنار کلسترول بالا، فشارخون بالا، دیابت، سابقه خانوادگی و استرس از علل اصلی گرفتگی عروق قلب است.
علائم گرفتگی عروق قلب چیست؟
آترواسکلروزیس نوعی بیماری است که نخستین نشانه‌های آن در دوره نوجوانی ظاهر می‌شود و به‌تدریج با بالاتر رفتن سن، شکل می‌گیرد. در مراحل اولیه، رگه‌های گلبول‌های سفید روی جداره شریان‌ها تشکیل میشوند. در این حالت معمولا گرفتگی عروق خفیف خواهد بود و با گرفتگی رگ قلب بدون علامت مواجه هستیم که نشانه‌های خاصی ندارد. اما زمانی‌که شریان خونی بسته می‌شود، جریان خون کافی به بافت و اندام‌های بدن نمی‌رسد و اینجاست که با گرفتگی عروق قلبی روبرو خواهیم بود. نشانه‌ها و علائم گرفتگی رگ قلب بسته به شریانی که مسدود شده است بستگی دارد. در ادامه به علائم گرفتگی برخی از شریان‌های مهم می‌پردازیم:
۱. شریان‌های کاروتید: این رگ‌ها مسئول خونرسانی به مغز هستند. گرفتگی رگ قلب به مغز، خطر سکته مغزی را به دنبال دارد.
از جمله علائم گرفتگی رگ قلب به مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد؛
- تنگی‌نفس؛
- ضعف؛
- بی‌حسی صورت و فلجی.
۲. عروق کرونری: این شریان‌ها وظیفه خونرسانی به قلب را برعهده دارند. زمانی‌که جریان خونرسانی به قلب محدود می‌شود، باید منتظر سکته قلبی بود.
در ادامه علائم گرفتگی عروق کرونری را مطالعه می‌کنید:
- درد قفسه سینه؛
- سرفه؛
- استفراغ؛
- اضطراب شدید؛
- احساس ضعف.
۳. شریان‌های کلیوی: این شریان‌ها، خون مورد نیاز را به کلیه‌ها می‌رسانند. طبیعی است که محدودیت خونرسانی به کلیه‌ها احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.
علائم گرفتگی شریان‌های کلیوی عبارت‌اند از:
- بی‌اشتهایی؛
- ورم دست و پاها؛
- اختلال در تمرکز.
علائم گرفتگی رگ قلب در زنان
شواهد علمی و پزشکی نشان می‌دهند شیوع آترواسکلروز در مردان و زنان در سنین مختلف متفاوت است. احتمال ابتلای مردان در سنین پایین‌تر و پس از ۴۰ سالگی بیشتر می‌شود. اما میزان ابتلای گرفتگی رگ قلب خانم‌ها تا پیش از یائسگی به‌مراتب کمتر است. البته میزان ابتلای زنان پس از سن یائسگی، با مردان برابر می‌شود. علائم گرفتگی رگ قلب در زنان و مردان تفاوت زیادی باهم ندارد. صرفا این علائم در زنان به‌دلیل ماهیت فیزیولوژیکی‌شان کمی نامشخص‌تر خواهد بود. بارزترین نشانه بیماری قلبی در زنان، درد قفسه سینه است.
چگونه متوجه گرفتگی عروق قلب شویم؟
تنگی نفس، درد قفسه سینه، احساس خستگی بدون دلیل در طول روز، تعریق بیش از حد، سوهاضمه، لکنت زبان، درد در قسمت پا، سرگیجه و اختلال نعوظ از جمله علائمی هستند که با مشاهده آنها می‌توانید متوجه گرفتگی عروق قلب شوید.
با مشاهده چهار نشانه زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- احساس سوزش و درد شدید قفسه سینه در گرفتگی رگ: سوزش سینه و گرفتگی رگ قلب با هم رابطه مستقیم دارند. به این معنا که سوزش و درد قفسه سینه اولین نشانه گرفتگی عروق قلب است که می‌تواند به‌صورت درد در گردن، شکم، پشت یا دست‌ها هم بروز پیدا کند.
- فشار قفسه سینه ناشی از گرفتگی رگ قلب: فشار قفسه سینه به حدی است که فرد احساس می‌کند جسم سنگینی روی قفسه سینه‌اش قرار گرفته است و به ریه و قلب هم فشار می‌آورد.
- تپش قلب ناشی از گرفتگی رگ قلب: تپش قلب و تنگی نفس دو نشانه شایع گرفتگی شریان قلب هستند. فرد مبتلا به تصلب شرایین در حالت عادی یا حین انجام فعالیت‌های بدنی شدید این دو علامت را احساس می‌کند.
- تنگی‌نفس در گرفتگی رگ قلب: درست است که تنگی‌نفس جزو علائم آترواسکلروز به شمار می‌رود، اما لزوما هر نوع تنگی نفسی هم نشانه ابتلا به گرفتگی رگ نیست. تنگی نفس همراه با درد قفسه سینه در حالت عادی بدون انجام فعالیت بدنی شدید از نشانه‌هایی است که باید آن را جدی بگیرید.
احساس سوزش، درد و فشار در قفسه سینه، تپش قلب و تنگی نفس از علائم اصلی گرفتگی عروق قلب است. گرفتگی عروق قلبی زمینه را برای نارسایی قلبی سکته قلبی، سکته مغزی، بیماری عروق محیطی و بیماری مزمن کلیوی مهیا می‌کند.
گرفتگی رگ قلب چه عوارضی دارد؟
بیماری گرفتگی رگ قلب در صورتی‌که شدید باشد، می‌تواند خطرناک باشد و عوارض جدی برای فرد مبتلا به دنبال داشته باشد. از جمله شایع‌ترین عوارض گرفتگی رگ قلب عبارت‌اند از:
- نارسایی قلبی و سکته: گرفتگی عروق قلب، جریان خون قلب را محدود و مسدود می‌کند و نتیجه آن سکته و نارسایی قلبی خواهد بود.
- بیماری عروق کرونری: گرفتگی رگ‌های نزدیک قلب منجر به مسدود شدن شریان‌های کرونری، درد قفسه سینه (آنژین صدری) و نهایتا حمله قلبی می‌شود.
- سکته مغزی و بیماری شریان کاروتید: گرفتگی رگ‌های نزدیک مغز یا شریان کاروتیدی احتمال خطر سکته مغزی ناقص یا کامل را به‌دنبال دارد.
- بیماری شریان محیطی: به گرفتگی رگ‌های دست و پا و اختلال جریان خون در این اندام‌ها، بیماری شریان محیطی می‌گویند که حساسیت آنها نسبت به سرما و گرما را پایین می‌آورد. سوختگی یا سرمازدگی از عوارض شایع ابتلا به بیماری شریان محیطی هستند.
- بیماری مزمن کلیوی: محدود شدن شریان‌های ورودی به کلیه‌ها مانع از رسیدن خون و اکسیژن به کلیه می‌شود و به‌مرور زمان عملکرد کلیه را مختل می‌کند. در نهایت کلیه‌ها دیگر قادر به دفع مواد زاید بدن نخواهند بود.
روش تشخیص گرفتگی عروق قلب چیست؟
معمولا علائم بیماری‌های قلبی عروقی تا زمان ایجاد بیماری بروز پیدا نمی‌کنند. به همین دلیل بهتر است افرادی که در معرض خطر گرفتگی رگ قلب قرار دارند تحت نظر متخصص قلب و عروق باشند. متخصص قلب و عروق بر اساس سابقه پزشکی بیمار، معاینات بالینی و نتایج آزمایش‌ها وجود این مشکل را تشخیص دهد. آنژیوگرافی و سی‌تی آنژیوگرافی از جمله متداول‌ترین راه‌های تشخیص گرفتگی رگ قلب محسوب میشوند. آزمایش‌های تشخیصی عبارت‌اند از:
- معاینه بالینی (فیزیکی): در این معاینه پزشک به صدای ضربان قلب و شریان‌ها گوش می‌دهد. اگر صدای غیرعادی از قلب شنیده یا آریتمی ضربان قلب وجود داشته باشد، ممکن است نشان‌دهنده انسداد جریان خون باشد. ضربان ضعیف هم نشانه محدود شدن شریان‌هاست. فشار خون پایین هم می‌تواند در نتیجه گرفتگی رگ قلب ایجاد شود. برجستگی ضربان‌دار در ناحیه شکمی یا پشت زانو نشانه آنوریسم است. محدودیت جریان خون باعث می‌شود زخم‌ها کامل بهبود پیدا نکنند. پزشک باید این زخم‌ها را از لحاظ وجود گرفتگی رگ قلب بررسی کند.
- الکتروکاردیوگرام: در آزمایش نوار قلبی قسمت‌هایی که کمبود جریان خون دارند، با بررسی فعالیت الکتریکی قلب مشخص میشوند.
- آزمایش خون جهت بررسی میزان کلسترول خون: آزمایش خون، سطح چربی، قند و پروتئین موجود در خون را نشان می‌دهد. میزان کلسترول بد بالا و چربی بالا در خون احتمال زیاد گرفتگی رگ قلب را نشان می‌دهد.
- آزمایش ام‌آرآی (MRI) یا سی‌تی اسکن: این آزمایش برای اسکن شریان‌های بزرگ و اصلی بدن تجویز می‌شود. پزشک با انجام سی‌تی اسکن و مشاهده عکس گرفتگی رگ قلب، روش درمان مناسب را تجویز می‌کند.
- آزمایش شاخص مچ پا (ABI): این تست پس از بروز علائم انسداد در دست و پاها تجویز می‌شود.
- تست ورزش: در این تست، وضعیت ضربان قلب و فشار خون بیمار روی تردمیل یا دوچرخه ثابت بررسی می‌شود.
- سونوگرافی داپلر.
درمان گرفتگی رگ قلب
نخستین گام برای درمان آترواسکلروز تغییر شیوه و سبک زندگی است. در صورتی‌که تغییر سبک زندگی تأثیری در روند بهبود بیماری نداشته باشد، نوبت به روش‌های درمان دارویی و نهایتا جراحی و عمل گرفتگی رگ قلب می‌رسد. در درمان گرفتگی رگ قلب باید به‌دنبال کاهش علائم در بیمار بود تا بتوان خطر ایجاد لخته خون را کاهش داد. علاوه بر این روش درمان باید عوامل خطر ایجاد تجمع پلاک‌ها را کاهش دهد و همچنین از انسداد شریان‌های خونی و بیماری‌های ثانویه مرتبط با گرفتگی رگ جلوگیری کند. روش‌های مختلف درمان آترواسکلروز به‌شرح زیر هستند:
- تغییر سبک زندگی: با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مثل کنترل وزن و جلوگیری از چاقی، مدیریت استرس، تحرک و فعالیت بدنی، توقف مصرف الکل و ترک اعتیاد می‌توان گرفتگی عروق قلب خفیف را درمان کرد. در این راستا مصرف رژیم غذایی با چربی محدود و سرشار از فیبر هم توصیه می‌شود.
- روش‌های دارویی: در مواردی که دیگر تغییر سبک زندگی جوابگو نیست، پزشک روش درمان با دارو تجویز می‌کند. داروهای ضدپلاکت و داروهای استاتین برای جلوگیری از ایجاد لخته خون و تجمع پلاک و کاهش کلسترول تجویز میشوند. برای کاهش فشار خون هم پزشک مصرف بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین توصیه می‌کند.
- جراحی: در مواردی که درصد گرفتگی رگ قلب شدید باشد جراحی توصیه می‌شود. آنژیوپلاستی عروق کرونری یا پیوند بای‌پس عروق (CABG) از روش‌های متداول درمان آترواسکلروز هستند. در روش آنژیوپلاستی به‌عنوان عمل گرفتگی رگ قلب، استنت درون رگ‌ها قرار می‌گیرد تا شریان خون باز شود.
چگونه از ابتلا به گرفتگی عروق قلب جلوگیری کنیم؟
شاید بد نباشد اشاره‌ای به جمله معروف داشته باشیم که «پیشگیری بهتر از درمان است». پیشگیری از گرفتگی رگ قلب بهترین روش درمان این بیماری خطرناک محسوب می‌شود. پیش از این اشاره کردیم که برای جلوگیری از تنگ یا مسدود‌شدن شریان‌ها و تجمع پلاک، باید سبک زندگی سالمی را انتخاب کنید. پس رعایت نکات زیر را در برنامه زندگی خود قرار دهید:
- رژیم غذایی سالم، پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، عدم مصرف دخانیات و مواد مخدر، ورزش و تحرک بدنی از راه‌های پیشگیری از گرفتگی رگ قلب هستند.
- مصرف مواد غذایی حاوی چربی‌های اشباع‌نشده مثل ماهی‌های چرب، آووکادو، روغن زیتون، آجیل، مغزدانه‌ها و گردو سطح کلسترول بد خون را پایین نگه می‌دارد و از گرفتگی رگ‌های قلبی پیشگیری می‌کند.
مصرف برخی مواد خوراکی هم در پیشگیری از بیماری گرفتگی عروق قلبی مؤثر خواهد بود:
- روش درمان گرفتگی رگ قلب با سیر از جمله روش‌های کم‌هزینه و در دسترس است که با کاهش کلسترول بد خون باعث می‌شود خون راحت‌تر در رگ‌ها جریان پیدا کند.
- سیب هم ماده خوراکی دیگری است که برای درمان این مشکل عروقی به کار می‌رود. مصرف سیب، کلسترول و فشارخون را تنظیم می‌کند و مصرف روزانه یک عدد سیب احتمال ابتلا به سکته قلبی را کاهش می‌دهد.
- لیمو به‌دلیل آن‌که ویتامین C دارد، آنتی‌اکسیدانی است که با تنظیم فشارخون می‌تواند التهاب عروقی را کاهش دهد و نقش مؤثری در درمان گرفتگی رگ قلب داشته باشد.
- جو دوسر مثل روغن زیتون به‌خاطر آن‌که حاوی چربی خوب است، کلسترول بد را کاهش می‌دهد. مصرف جو دوسر به‌دلیل خاصیت پاکسازی رگ‌ها برای بیماران مبتلا به آترواسکلروز توصیه می‌شود.
- انار با تصفیه خون از بسته شدن رگ‌های قلبی پیشگیری می‌کند.
- اسفناج با دارا بودن پتاسیم، آهن و فیبر یکی از مواد غذایی مفید جهت پیشگیری از گرفتگی عروق قلب به شمار می‌آید.
راهنمای مراجعه به پزشک
علم پزشکی هنوز دلیل اصلی گرفتگی رگ‌ها را پیدا نکرده است. چراکه آترواسکلروزیس یک بیماری پیچیده محسوب می‌شود که به مرور زمان و شاید از دوران کودکی در بدن فرد شکل می‌گیرد. ولی به‌راستی گرفتگی رگ قلب تا چه حد خطرناک است؟ باید بدانید محدود‌شدن جریان خون در شریان‌ها مانع از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به قلب، مسدود شدن عروق قلبی و نهایتا نارسایی و سکته قلبی می‌شود.
درصورتی‌که هرگونه علائم گرفتگی شریان‌ها که به آنها اشاره شد را در خود مشاهده کردید، بلافاصله به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید تا گرفتار عوارض گرفتگی رگ قلب نشوید. سبک زندگی سالم، رژیم غذایی حاوی چربی‌های مفید، کنترل وزن و ورزش برای گرفتگی رگ قلب، پیشنهاد دوستانه‌ای هستند که می‌توانید با رعایت آنها از ابتلا به آترواسکلروز پیشگیری کنید.
اگر سبک زندگی ناسالمی دارید، ورزش نمی‌کنید و از غذاهای چرب و فست‌فود زیاد استفاده می‌کنید، و یا اگر سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، بهتر است قبل از اینکه اتفاقی بیافتد تحت نظر متخصص قلب و عروق قرار بگیرید.
منابع: