آب مروارید؛ علل و راههای درمان آن
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
آب مروارید ( به انگلیسی: cataract ) نوعی بیماری چشم با دلایل گوناگون است که با تار شدن عدسی چشم آغاز شده و با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی، بینایی چشم مختل میشود. خوشبختانه بیماری چشمی آب مروارید در بیشتر موارد در زمانی که به آن ” زمان رسیدن ” میگویند با جراحی سادهای برطرف میشود.
_ ریشههای بیماری
این بیماری به دلایل زیر بروز میکند:
کهولت سن (شایعترین علت)
ضربه به سر که موجب اخلال در تغذیه عدسی میشود
اشعههای یونیزه (اشعه x)، اشعه گامای ناشی از تلویزیونهای قدیمی
تماس طولانی با نور آفتاب (پرتو فرابنفش)
دیابت
ضربه به چشم و عدسی
نقصانهای مادرزادی
سوءتغذیه
مصرف طولانی مدت بعضی از داروها مثل کورتونها
_ عقاید اشتباه درباره آب مروارید
عقاید غلطی درباره آب مروارید رایج است، اما باید گفت که آب مروارید:
پردهای روی چشم نیست؛
براثر استفاده بیش از حد از چشم به وجود نمیآید؛
سرطان نیست؛
از یک چشم به چشم دیگر سرایت نمیکند؛
سبب کوری غیرقابل برگشت نمیشود.
_ علائم
از علامتهای آب مروارید میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
دو بینی اشیاء
تار دیدن که معمولاً در نور روشن بیشتر این اتفاق میافتد. معمولاً این حالت برای اولین بار شبها هنگام دیدن نور ماشینها به صورت هاله اتفاق میافتد.
کدر شدن و به رنگ سفید شیری در آمدن مردمکها
به نظر محققان استفاده از عینکهای آفتابی غیراستاندارد بیشتر از عینک نزدن، به چشم آسیب وارد میکند و یکی دلایل بروز آب مروارید است.
بر این اساس عینکهای تیره آفتابی سبب باز شدن مردمک چشم میشود و در صورتی که شیشه عینک قادر به جذب اشعه UV نباشد، این اشعه بیش از مواقعی که فرد عینک نمیزند، سبب آسیب به چشم میشود.
_ راههای درمان
اغلب اوقات بیماری آب مروارید، به تدریج پیشرفت میکند، ولی حتما در آینده اختلال بینایی ایجاد میکند. تاری دید، عدم وضوح دید، حساسیت به نور، تغییرات مکرر شماره عینک، سختی دید در شب، دوبینی هنگام نگاه کردن با یک چشم از علائم بیماری آب مروارید هستند.
با توجه به محل و میزان کدر شدن عدسی چشم، شدت تاری دید متفاوت است و به همین علت ممکن است در صورتی که کدر شدن از مرکز عدسی دور باشد، فرد از ابتلای خود به آب مروارید، مطلع نباشد.
افزایش سن، شایعترین علت به وجود آمدن آب مروارید است. بیماری دیابت کنترل نشده، ضربه به چشم، مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، اختلالات هورمونی و سوء تغذیه نیز از عوامل موثر در ابتلا به بیماری آب مروارید هستند.
آزمایش شدت بینایی، معاینه توسط دستگاه مخصوص معاینه چشم و معاینه شبکیه چشم پس از چکاندن قطره گشادکننده مردمک از روشهای معمول تشخیص بیماریاند.
از آنجا که بیماری آب مروارید با افزایش سن شدت پیدا میکند بهتر است بیماران بدانند که تنها راه موثر درمان بیماری آب مروارید، عمل جراحی است که حین آن، عدسی چشم با یک عدسی مصنوعی تعویض میشود و به این وسیله تاری دید برطرف میشود.
آبمروارید از جمله بیماریهای شایع چشمی است که سبب از بین رفتن شفافیت عدسی چشم و در نتیجه کدر شدن آن خواهد شد. با افزایش سن، احتمال ابتلا به آبمروارید هم افزایش مییابد و اگر این بیماری به موقع درمان نشود، میتواند موجب کاهش بینایی شود
زمان عمل جراحی با صلاحدید پزشک و اغلب اوقات هنگامی تعیین میشود که بیماری بر کیفیت زندگی فرد تاثیر میگذارد، یا باعث افت عملکرد روزانه مانند ناتوانی در خواندن یا رانندگی میشود.
اغلب اوقات عمل جراحی آب مروارید دو چشم، با هم و در یک زمان انجام نمیشود و بهتر است چند هفته بین عمل دو چشم، فاصله گذاشته شود تا فرد دچار اختلال بینایی نشود.
از آنجا که این بیماری با افزایش سن پیشرفت میکند، روش خاصی برای پیشگیری ندارد، اما با استفاده از چند روش بیماران میتوانند قبل از نیاز به جراحی، زندگی راحتتری داشته باشند.
استفاده از ذرهبین هنگام مطالعه، تقویت روشنایی خانه، استفاده از عینک آفتابی هنگام خروج از منزل و پرهیز از رانندگی در شب چند نمونه از این اقدامات پیشگیرانه است.
_ عوارض احتمالی درمان آبمروارید
اگرچه در بیشتر موارد عمل آبمروارید هیچ عارضهای برای فرد بیمار به همراه نخواهد داشت، اما گاهی پس از انجام عمل جراحی آبمروارید قرنیه متورم شده و به عبارتی فرد به ورم قرنیه مبتلا خواهد شد. در این بیماری، قسمت جلوی چشم متورم شده و تاولهای کوچک محتوی مایعی شفاف در سطح قرنیه ایجاد میشود که در فواصل زمانی مشخص این تاولها ترکیده و مایع داخل آنها وارد چشم میشود و ورود مایع درون این تاولها به چشم موجب سوزش و ناراحتی چشم خواهد شد.
آبمروارید از جمله بیماریهای شایع چشمی است که سبب از بین رفتن شفافیت عدسی چشم و در نتیجه کدر شدن آن خواهد شد. با افزایش سن، احتمال ابتلا به آبمروارید هم افزایش مییابد و اگر این بیماری به موقع درمان نشود، میتواند موجب کاهش بینایی شود.
البته آبمروارید میتواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. آبمروارید مادرزادی بیشتر ناشی از ابتلا به عفونتهایی در دوران بارداری نظیر سرخجه یا برخی بیماریهای مادر مانند دیابت یا مصرف برخی داروها در دوره بارداری باشد.
هیچ درمان دارویی موثری برای آبمروارید وجود ندارد و تنها درمان مقطعی برای این بیماری، عمل جراحی است. در این روش، عدسی کدر شده خارج شده و در صورت امکان یک لنز داخل چشمی به جای عدسی چشم بیمار قرار میگیرد، اما گاهی به دلیل وجود برخی از دیگر مشکلات چشمی، عدسی در محل دیگری یا به عبارتی جلوی عنبیه قرار میگیرد.
درد خفیف، احساس سوزش و حساسیت به نور از جمله عوارض شایع پس از عمل آب مروارید هستند.
در گذشته به علت پیشرفته نبودن روشهای جراحی، انجام این عمل تا حد امکان با تاخیر انجام میشد، اما امروزه بیشتر پزشکان بر این باورند که این عمل قبل از سخت شدن عدسی چشم انجام شود تا آسیب احتمالی به قرنیه تا حد امکان کاهش یابد.
تنها روش درمان ورم قرنیه پس از عمل آب مروارید، پیوند قرنیه است. در عمل پیوند قرنیه، قسمت آسیبدیده قرنیه فرد بیمار برداشته شده و یک قرنیه جدید و سالم جایگزین آن میشود. در افراد مبتلا به التهاب یا ورم قرنیه، پس از گذشت مدتی قرنیه کدر خواهد شد. البته در این بیماری، در مراحل اولیه اختلال ایجاد شده در بینایی با استفاده از عینک یا لنزهای تماسی قابل اصلاح است، اما در مراحل پیشرفته بیماری، تحمل لنز برای بیمار سختتر می شود که در چنین مواردی پیوند قرنیه تنها راه علاج بیماری است.
مهمترین وظیفه قرنیه حفاظت از ساختمان داخل چشم است و اگر به هر علتی مانند عفونت یا سوختگی قرنیه، سطح قرنیه آسیب ببیند احتمال تخریب و آلودگی بافت داخل چشم افزایش خواهد یافت. در چنین شرایطی، حفاظت از ساختمان داخل چشم مستلزم درمان آسیب ایجاد شده در سطح قرنیه است که در بیشتر موارد پیوند قرنیه تنها راه درمان بیماری خواهد بود.
_ آیا ممکن است آب مروارید به آب سیاه تبدیل شود؟
بله، در مواردی که به اصطلاح عموم آب مروارید خیلی رسیده باشد و تحت عمل جراحی قرار نگرفته باشد، ممکن است به آب سیاه یا گلوکوم تبدیل شود که در آن صورت ممکن است عوارض جبران ناپذیری برای بیمار به دنبال داشته باشد.
بعضی از بیماران معتقدند که عمل جراحی را باید موقعی انجام دهند که چشم مبتلا، فاقد بینایی شده باشد و فقط تاریکی و روشنایی را درک کند. آیا این باور مردم از لحاظ علمی درست است؟
خیر، درگذشتههای خیلی دور، انجام عمل جراحی آب مروارید به دلیل وسایل و شرایط محیطی اتاق عمل با عوارض جدی و خطرناکی مواجه بود و چون این عوارض ممکن بود در درصد بالایی از بیماران منجر به کوری شود، در نتیجه تا موقعی که بیمار می توانست ببیند عمل جراحی را به تاخیر میانداختند. ولی در دهه های اخیر، با ابداع تکنیکهای نو و اختراع وسایل جدید و لنزهای داخل چشمی، عوارض جراحی آب مروارید خیلی کمتر شده و تقریبا همه عوارض عمل را میتوان درمان کرد.
لذا هر موقع بیمار دید غیرقابل قبول به دلیل آب مروارید داشته باشد، باید تحت عمل جراحی قرار گیرد، ولی آن چه اهمیت دارد و بیماران باید به آن توجه کنند این است که عمل جراحی را آن قدر به تاخیر نیندازند که به آب سیاه تبدیل شود.
روشهای عمل جراحی آب مروارید کدام است؟
برای عمل جراحی آب مروارید، روشهای مختلفی وجود دارد، ولی روش جدیدی که در اکثر کشورهای پیشرفته هم انجام میگیرد روش فیکوامولسیفیکاسیون (که اصطلاحا فیکو گفته میشود) میباشد که برای خارج کردن آب مروارید، حداکثر ۳ تا ۴ میلیمتر از روی قرنیه بیمار خارج میگردد و سپس لنزهای مخصوصی را که خاصیت تا شدن دارند، وارد چشم کرده و در جای لنز طبیعی چشم یا آب مروارید قرار میدهند.
در این روش جراحی، معمولا بعد از عمل، بخیهای زده نمیشود و در صورت نیاز، ممکن است یک یا دو بخیه به طور موقت زده شود.
این روش جراحی که یک تحول اساسی در چشم پزشکی محسوب میگردد، زمان ترمیم زخم را خیلی کوتاه کرده است و معمولا بیماران ظرف چند روز، بینایی خود را به دست میآورند.
آیا بعد از عمل جراحی آب مروارید ممکن است بیماران به استفاده از عینک نیاز داشته باشند؟
بله، در روشهای قدیمی حتما نیاز به استفاده از عینک بود و معمولا نمره عینک حدود ۱۰+ تا ۱۲+ بود، ولی در روشهای جدید ممکن است یک عینک با شماره ۱+ یا ۲+ برای دید نزدیک تجویز شود. ولی در کل بستگی به نظر جراح و بیمار دارد که آیا برای دور یا نزدیک عینک تجویز شود یا خیر. البته قبل از انجام عمل، باید درباره عینک تصمیم بگیرند.
این عینکها برای دید “ده دهم” بیماران است، ولی خیلی از بیماران به عینک نیازی نخواهند داشت و با دیدی که عمل جراحی و لنز برای آنها فراهم کرده رضایت کامل را خواهند داشت.
منبع سایت تبیان