بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

کراتوکونوس یا قوز قرنیه (به انگلیسی: Keratoconus) یک بیماری تحلیل رونده قرنیه چشم است .
قوز قرنیه یک پدیده غیرالتهابی است که معمولا قرنیه هر دو چشم را گرفتار می‌کند. در این بیماری قرنیه نازک شده و حالت مخروطی پیدا می‌کند. نازک شدن و تغییر حالت قرنیه از کروی به مخروطی منجر به ایجاد نزدیک‌بینی – آستیگماتیسم نامنظم و در نتیجه کاهش دید می‌شود قوز قرنیه بیماری پیشرونده‌ای است که معمولا در دوران بلوغ ظهور پیدا می‌کند و تا دهه سوم و چهارم پیشرفت کرده بعدا متوقف می‌شود.این بیماری ابتدا در یک چشم شروع می‌شود ولی معمولا بعد از مدتی چشم دیگر هم گرفتار می‌شود هر چند شدت آن در یک چشم با چشم دیگر متفاوت است. قوز قرنیه بیماری نسبتا شایعی است که در تمام نژادها و در هر دو جنس دیده می‌شود.سابقه خانوادگی در ۶ تا ۱۰ درصد مبتلایان وجود دارد.

سن شایع قوز قرنیه

این بیماری در نوجوانان و حدود سن بلوغ شروع شده و طی ۷ تا ۸ سال پیشرفت کرده و بعد تقریباً ثابت باقی می‌ماند، گرچه این زمان ممکن است تغییر کند. رشد و پیشرفت این بیماری ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد. معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ سالگی شایع‌تر است.

علائم و نشانه‌های کراتوکونوس

شبیه‌سازی تصویری که فرد مبتلا به قوز قرنیه مشاده می‌کند
تشخیص کراتوکونوس (قوز قرنیه) ممکن است به دلیل بروز و پیشرفت آهسته آن مشکل باشد. این بیماری ممکن است با نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم همراه باشد در نتیجه ممکن است موجب عدم وضوح و تاری دید شود. بیمار همچنین ممکن است دچار هاله‌بینی و حساسیت به نور باشد. بیماران معمولا” در هر بار مراجعه به چشم پزشک نسخه‌شان تغییر می‌کند.

علل قوز قرنیه

علت کراتوکونوس (قوز قرنیه) هنوز شناخته نشده است. هرچند این بیماری ارثی نیست ولی ژنتیک ، محیط ویا برخی بیماری‌ها احتمالا در بروز موثرند. مالیدن محکم چشم گرچه علت قوز قرنیه نمی‌باشد ولی در روند ایجاد آن بی‌تاثیر نیست، لذا به بیماران مبتلا به قوز قرنیه توصیه می‌شود که از مالیدن چشم بپرهیزند.

درمان

در انواع خفیف بیماری، عینک یا لنز نرم (Soft Contact Lenses) ممکن است کمک کننده باشد ولی با پیشرفت بیماری و نازکتر شدن و تغییر شکل بیشتر قرنیه این درمان‌ها دیگر چندان کارساز نخواهد بود.

درمان بعدی بیماری استفاده از لنزهای سخت دارای قابلیت نفوذ گاز است. این لنزها قابلیت بیشتری برای اصلاح آستیگاتیسم نامنظم ناشی از کراتوکونوس (قوز قرنیه) دارند. قرار گیری مناسب لنز بر روی قرنیه مبتلا به کراتوکونوس (قوز قرنیه) کاری ظریف و زمان گیر است. به همین دلیل مراجعات مکرر برای تنظیم لنز و اصلاح نسخه غیر قابل اجتناب است.

این فرایند با نازک‌تر شدن و تغییر شکل بیشتر قرنیه نیاز به تکرار داشته و نسخه بیمار باید مجددا” تغییر داده شود. در صورتی که قرنیه قادر به تحمل لنز سخت نبوده و یا لنز توانایی اصلاح دید بیمار را نداشته باشد قدم بعدی پیوند قرنیه corneal transplant است.

در حال حاضر در بیمارانی که قادر به تحمل لنزهای سخت نیستند و از طرفی انجام پیوند قرنیه به دلیل عوارض آن در آن‌ها توصیه نمی‌شود از روش‌های جدیدتری مانند قرار دادن رینگ‌های داخل قرنیه مثل Intacs و Ferrara استفاده

می‌شود. مطالعه بر روی این روش نشان دهنده بهبود نسبی بیماران است، هر چند نشان داده نشده است که این روش مانع پیشرفت بیماری شود.

روش‌های درمان

در مراحل اولیه بیماری، تجویز عینک توسط پزشک تا حد زیادی باعث اصلاح دید می شود البته باید توجه داشت بیماری ماهیت پیشرونده دارد در نتیجه نمره عینک تجویز شده تغییر خواهد کرد.

• با پیشرفت بیماری و افزایش نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم نامنظم مرحله ای فرا می رسد که دیگر با عینک نمی‌توان دید را اصلاح کرد و برای اصلاح دید باید از لنزهای تماسی سخت (Hard Contact Lens) استفاده کرد. وقتی لنز سخت روی قرنیه قرار می‌دهیم لایه اشکی که بین لنز و قرنیه ایجاد می‌شود نامنظمی را اصلاح می‌کند. بیمارانی که قادر به تحمل لنزهای سخت نمی‌باشند می‌توانند از لنزهای هیبریدی (ترکیبی از سخت و نرم) استفاده کنند.

• از دیگر درمان‌های جراحی قوز قرنیه استفاده از حلقه‌های داخل قرنیه می‌باشد؛ این نوع از درمان در بعضی از قوزهای خفیف تا متوسط که کنتاکت لنز را نمی‌توانند تحمل کنند، کاربرد دارد. این حلقه‌ها با کاهش میزان آستیگماتیسم نامنظم به بهبود بینایی کمک می‌کنند.

میزان موفقیت درمان با حلقه‌های داخل قرنیه بسیار متغیر و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقیت درمان، نهایتا بیمار نیاز به پیوند قرنیه خواهد داشت. نتایج عمل در بیماران کراتوکونوس (قوز قرنیه) متفاوت است. در این بیماران قرار دادن رینگ به طور متوسط باعث بهبود دو خط دید در نیمی از بیماران می‌گردد .

در واقع در بیماران قوز قرنیه این عمل باعث می‌شود بیماری که قبل از عمل با عینک دید خوبی نداشته است پس از قرار دادن رینگ به دلیل کاهش نامنظمی‌های قرنیه با عینک جدید دید بهتری نسبت به قبل از عمل داشته باشد. البته این روش در تمام بیماران قابل انجام نیست .

• با پیشرفت بیشتر بیماری مرحله‌ای فرا می‌رسد که دیگر استفاده از لنزهای تماسی و قطعات رینگ داخل قرنیه هم باعث افزایش دید نمی‌شود و در اثر کدورت قرنیه، استفاده از لنزهای تماسی ممکن نیست و عدم تحمل نسبت به لنز تماسی پیدا می‌شود. در این مرحله باید از پیوند قرنیه کمک گرفته شود. پیوند قرنیه درمانی استاندارد برای بیماران با قوز قرنیه پیشرفته است که اغلب نتایج خوبی دارد.

• یکی از درمان‌های جدید قوز قرنیه ایجاد پیوند متقاطع بین رشته‌های کلاژن قرنیه (Corneal collagen cross-linking یا CXL) با استفاده از اشعه فرابنفش UV-A و داروی ریبوفلاویناست. در این روش پس از برداشتن لایه سلول های سطحی (اپیتلیوم) قرنیه، به مدت سی دقیقه (هر ۳ دقیقه یک بار) قطره ریبوفلاوین۱/. درصد در چشم ریخته می‌شود و سپس طی مدت سی دقیقه بعدی در حالیکه هر ۵ دقیقه یک بار قطره مذکور در چشم چکانده می شود، اشعه ماوراء‌بنفش به قرنیه تابانده می‌شود .

این کار باعث افزایش پیوندهای متقاطع بین رشته‌های کلاژن قرنیه و در نتیجه افزایش استحکام قرنیه می‌شود. دیده شده است که پیشرفت بیماری تقریبا در ۱۰۰% موارد متوقف شده ودر نیمی از موارد قرنیه اندکی مسطح‌تر شده و بیماری کمی (حدود ۲٫۸۷ دیوپتر) بهبود یافته است و بینایی ۱٫۴ خط بهتر شده است. این روش باعث می‌شود نیازی به پیوند قرنیه نیاز نباشد و یا زمان آن به تاخیر بیفتد. در این روش بینایی فرد با و بدون عینک بهبود یافته و میزان آستیگماتیسم، کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت.

در این روش که در حال حاضر جدیدترین روش درمان قوز قرنیه است، بر خلاف سایر روش‌های درمانی؛ در اکثر موارد نه تنها از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌شود؛ بلکه بینایی فرد با و بدون عینک بهبود یافته و میزان آستیگماتیسم، کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت.

بهترین داوطلبان این روش عبارتند از:
بیمارانی که به تازگی برای آنها تشخیص کراتوکونوس داده شده ، افراد جوان و میانسالی که بیماری آنها پیشرونده است و همچنین کسانی‌که لنز تماسی روی چشم‌شان خوب فیت نمی‌شود.

تاکنون تعداد قابل توجهی از بیماران توسط اینجانب در کلنیک چشم پزشکی ونک و بیمارستان فوق‌تخصصی چشم پزشکی نگاه تحت این عمل موفقیت آمیز جالب و جدید قرار گرفته‌اند.
جدیدترین روش درمانی قوز قرنیه و نزدیک‌بینی کرافلکسkeraflex است که مکانیزمی شبیه تاثیر رینگ دارد که در اروپا در دست تحقیق است. در این روش نیازی به برش یا برداشت بافت از قرنیه نیست و با استفاده از یک پالس میکرو ویو با انرژی کم که کمتر از یک ثانیه طول می‌کشد، قرنیه تغییر شکل داده می‌شود.

با استفاده از شیلد دی-الکتریک ساطع کننده میکر-ویو که در تماس با سطح قرنیه قرار میگیرد، انرژی به قرنیه تابانده می شود. از طریق جفتگری خازنی (capacitive coupling) درجه حرارت منطقه انتخاب شده‌ای از بستر (استرومای) قرنیه تا ۶۵ درجه سلسیوس بالا رفته و باعث چروک لایه های کلاژن به شکل دونات در ناحیه ۱۵۰ میکرونی سطح بستر قرنیه می‌شود. با استفاده ار روش خاصی لایه‌های سطحی‌تر قرنیه خنک شده و از اثر حرارتی میکرو-ویو مصون می‌مانند.

تغییر شکل ایجاد شده با کرافلکس باعت مسطح شدن سطح قرنیه (بدون کاهش بیومکانیک قرنیه) و در نتیجه بهبود قوز قرنیه و اصلاح نزدیک بینی می‌شود. برای افزایش ثبات قرنیه با کرافلکس در این منطقه نیز کراس لینکینگ انجام

می‌شود. نتایج اولیه تشویق کننده بوده و امید می‌رود که بتوان درصد قابل‌توجهی از بیماران را که ممکن است نیاز به پیوند قرنیه پیدا کنند، با این روش درمان شوند. در این روش همچنین علاوه بر بهتر شدن بینایی، تحمل لنز تماسی راحت‌تر شده و با عینک بینایی بهتر می‌شود.

زمانی که هیچ یک از این موارد جوابگو نباشد باید پیوند قرنیه انجام داد. این بیماری باعث کوری نمی شود و لازم به ذکر است عمل پیوند قرنیه بی‌خطر و موفقیت‌آمیز است.

برگرداننده مهمان: لیلا خوش‌گفتار