دارونامه؛ آشنایی با داروی آزیترومایسین
آزیترومایسین (به انگلیسی: Azithromycin) نوعی آنتیبیوتیک از گروه ماکرولیدها است که برای درمان برخی از عفونتهای باکتریایی مثل عفونت گوش میانی، گلودرد استرپتوکوکی، سینهپهلو، اسهال مسافران و برخی دیگر از التهابهای معدیرودهای به کار میرود. این آنتیبیوتیک همچنین برای موارد دیگری مانند بیماریهای آمیزشی مثال عفونت کلامیدیا و سوزاک تجویز میشود. مواردی از استفاده آن برای مالاریا نیز مشاهده شدهاست. این دارو از طریق دهانی یا تزریق وریدی روزی یکبار استفاده میشود. آزیترومایسن در ۱۹۸۱ توسط گروهی از داروسازان کروات کشف شد. این دارو از اریترومایسین مشتق شده و هم اکنون از پرمصرفترین آنتیبیوتیکهای دنیا است. فرمول شیمیایی آن C38H72N2O12 است.شکل دارویی این دارو معمولا به صورت قرص آزیترومایسین یا کپسولهای ۲۵۰ میلیگرمی آزیترومایسین بوده و دفع آن از طریق کلیه صورت میگیرد.
نام ژنریک: آزیترومایسین
نام لاتین: Azithromycin
نام تجاری:
®Azirocin
®Zithromax
گروه دارویی- درمانی:
ماکرولید – آنتی بیوتیک
طبقه بندی در بارداری:
گروه B
اشکال دارویی:
قرص: ۲۵۰ میلیگرم، ۵۰۰ میلیگرم
کپسول: ۲۵۰ میلیگرم، ۵۰۰ میلیگرم
سوسپانسیون خوراکی: ۱۰۰ میلیگرم بر ۵ میلی لیتر، ۲۰۰ میلیگرم بر ۵ میلیلیتر (سوسپانسیون آزیترومایسین)
موارد و مقدار مصرف
الف) تشدید COPD ناشی از عفونت باکتریایی حاد ناشی از هموفیلوس آنفلوانزا، موراکسلا کاتارالیس، استرپتوکوک پیوژنس، استرپتوکوک آگالاکتیه، درمان خط دوم فارنژیت یا تونسیلیت ناشی از استرپتوکوک پیوژنس.
بزرگسالان و نوجوانان بزرگتر از ۱۶ سال: ابتدا ۵۰۰ میلیگرم در روز اول دریافت کرده و سپس دوز ۲۵۰ میلیگرم از روز دوم تا پنجم ادامه یابد. دوز تجمعی کل ۱٫۵ گرم است، یا در موارد تشدید COPD به صورت ۵۰۰ میلیگرم روزانه برای ۳ روز مصرف شود.
ب) پنومونی اکتسابی از جامعه ناشی از کلامیدیا پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا، مایکوپلاسما پنومونیه، استرپتوکوک پنومونیه در بالغین و کودکان؛ فرم وریدی میتواند برای عفونتهای فوق و همچنین موارد ناشی از لژیونلا پنوموفیلا، موراکسلا کاتارالیس و استافیلوکوک اورئوس در بالغین و نوجوانان استفاده شود.
بزرگسالان و نوجوانان بزرگتر از ۱۶ سال: ۵۰۰ میلیگرم تک دوز در روز اول و سپس به صورت ۲۵۰ میلیگرم روزانه از روز ۲ تا ۵ ادامه یابد. دوز کل ۱٫۵ گرم میباشد. در موارد درمان وریدی، ۵۰۰ میلیگرم روزانه برای دو روز و سپس به صورت ۵۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه برای ۱۰-۷ روز ادامه یابد. تبدیل فرم وریدی به خوراکی باید بر مبنای پاسخ بالینی بیمار باشد.
کودکان بزرگتر از ۶ ماه: mg/kg 10 (ماکزیمم ۵۰۰ میلیگرم) تک دوز خوراکی روز اول و سپس به صورت mg/kg 5 روزانه (ماکزیمم ۲۵۰ میلی گرم) از روز ۲ تا ۵ ادامه یابد.
پ) اورتریت یا سرویسیت غیرگونوکوکی ناشی از کلامیدیا تراکوماتیس
بزرگسالان و نوجوانان بزرگتر از ۱۶ سال:۱ گرم خوراکی تک دوز مصرف شود.
ت) عفونتهای التهابی لگن ناشی از کلامیدیا تراکوماتیس، نایسریا گونورهآ یا مایکوپلاسما هومینیس در بیمارانی که درمان وریدی احتیاج دارند.
بزرگسالان: ۵۰۰ میلیگرم وریدی تک دوز برای ۱ تا ۲ روز و سپس ۲۵۰ میلیگرم روزانه برای ۱ تا ۲ روز و سپس ۲۵۰ میلیگرم روزانه برای ۷ روز دریافت میشود. تبدیل فرم وریدی به خوراکی بسته به پاسخ بالینی بیمار است.
ث) اوتیت مدیا
کودکان بزرگتر از ۶ ماه: mg/kg 30 خوراکی تک دوز یا mg/kg 10 خوراکی برای ۳ روز یا mg/kg 10 خوراکی روز اول و سپس mg/kg 5 روزانه از روز ۲ تا ۵ ادامه یابد.
ج) فارنژیت، تونسیلیت
کودکان بزرگتر از ۲ سال: mg/kg 12 خوراکی روزانه برای ۵ روز.
چ) پروفیلاکسی اندوکاردیت در بیماران با ریسک متوسط تا زیاد حساس به پنیسیلین
بزرگسالان: ۵۰۰ میلیگرم یک ساعت قبل از عمل استفاده میشود.
ح) افتالمیا کلامیدیایی نوزادان
نوزادان: mg/kg 20 خوراکی روزانه برای ۳ روز
خ) شانکروئید ناشی از هموفیلوس دوکرئی
بزرگسالان و نوجوانان:۱ گرم خوراکی به صورت تک دوز
نوزادان و کودکان:mg/kg 20 (ماکزیمم ۱ گرم) خوراکی به صورت تک دوز
د) پیشگیری از مایکوباکتریوم آویوم کمپلکس در بیماران مبتلا به HIV پیشرفته
بزرگسالان و نوجوانان: ۱٫۲ گرم خوراکی هفتگی به تنهایی یا همراه با ریفابوتین.
کودکان: mg/kg 20 خوراکی (ماکزیمم ۱٫۲ گرم) هفتگی یا mg/kg 5 (ماکزیمم ۲۵۰ میلیگرم) خوراکی روزانه مصرف میشود.
کودکان بزرگتر از ۶ سال: ریفابوتین ۳۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه نیز دریافت کنند.
ذ) درمان MAC منتشر در بیماران مبتلا به HIV پیشرفته
بزرگسالان:۶۰۰ میلیگرم خوراکی روزانه به همراه اتامبوتول mg/kg 15 روزانه مصرف میشود.
ر) سینوزیت حاد باکتریایی خفیف تا متوسط ناشی از هموفیلوس آنفلوانزا، موراکسلا کاتارالیس یا استرپتوکوک پنومونیه، پنومونی اکتسابی از جامعه ناشی از کلامیدیا پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا، مایکوپلاسما پنومونیه یا استرپتوکوک پنومونیه.
بزرگسالان: ۲ گرم خوراکی به صورت تک دوز ۱ ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا استفاده میشود.
آزیترومایسین برای کودکان:
در عفونت حاد گوش میانی یا پنومونی ناشی از سویههای حساس در کودکان و نوزادان ۶ ماه تا ۱۲ سال : به صورت خوراکی ۱۰mg/kg حداکثر تا ۵۰۰ میلیگرم در روز اول، سپس ۵mg/kg حداکثر تا ۲۵۰ میلیگرم از روز دوم تا پنجم، در نوزادان زیر شش ماه ایمنی و اثربخشی دارو در این مورد ثابت نشده است .
در فارنژیت و تونسیلیت استرپتوکوکی در کودکان ۲ الی ۱۲ سال: ۱۲mg/kg حداکثر تا۵۰۰ میلیگرم یک بار در روز به مدت پنج روز در کودکان زیر دو سال ایمنی و اثربخشی دارو در این مورد مصرف ثابت نشده است .
در درمان تراخم در کودکان ۲ الی ۱۰ سال :به صورت خوراکی ۲۰mg/kg به صورت تک دوز، در کودکان زیر دو سال ایمنی و اثربخشی دارو در این مورد مصرف ثابت نشده است.
آزیترومایسین برای گلو درد
گلو درد معمولا نشانه ای از یک عفونت باکتریایی یا ویروسی، از جمله سرماخوردگی است در حدود یک سوم از موارد، هیچ دلیلی برای گلو درد وجود ندارد. خطر ابتلا به گلو درد در برخی از افراد مانند ( کودکان، افراد سیگاری، افراد مبتلا به آلرژی و افراد با مشکل در سیستم ایمنی بدن ) بیشتر است. گلو درد ( به عنوان التهاب گلو ) به خصوص در کودکان و نوجوانان شایع است دلیل این است که مردم جوان ایمنی بالایی در برابر ویروسها و باکتریها ( عامل گلودرد ) ندارند گلودرد اغلب دردناک و آزاردهنده است ولی خوشبختانه اغلب گلودردها در اثر یک بیماری جزعی است و بدون درمان نیز خوب میشوند. گلو درد به عنوان التهاب گلو یا التهاب لوزهها شناخته میشود و یک نشانه از یک بیماری موثر بر حلق و یا اطراف لوزهها است که میتواند توسط ویروس و یا باکتری ایجاد شود تنها ۵ – ۱۰ % گلودردها توسط یک عفونت باکتریایی میباشد و بیشتر گلودردها ویروسی است و نیاز به درمان با آنتیبیوتیک ندارد گلودرد واقعی استرپتوکوکی اغلب به اشکال در بلع و صحبت کردن منجر میشود و لوزه اغلب با یک لایه از چرک پوشیده شده است گلودرد استرپتوککی سرفه و آبریزش بینی ندارد اما ممکن است با یک عفونت استرپتوکوکی عفونتهای مجاری تنفس فوقانی و علائم سرماخوردگی همراه باشد. در عفونت استرپتوککی ممکن است تورم غدد لنفاوی گردن وجود داشته باشد این بیماری اغلب در کودکان و نوجوانان دیده میشود اما میتواند در هر سنی رخ دهد بیمار گلو درد و مشکل بلع دارد اگر گلو درد به دلیل عفونت باکتریایی باشد با آنتیبیوتیک درمان میشود. اگر یک عفونت استرپتوککی همراه با راش پوستی باشد معمولا تب مخملک نامیده میشود.
در میان باکتریهایی که باعث گلو درد میشوند، استرپتوکک گروه A شایع ترین است. دوره کمون بین گرفتن عفونت تا بیماری چهار روز است. همانطور که میدانید قرص آزیترومایسین یکی از شایعترین انواع آنتیبیوتیک هاست که برای درمان بسیاری از عفونتها به کار برده میشود. قرص آزیترومایسین مانند اریترومایسین در گروه آنتیبیوتیکهای ماکرولید قرار میگیرد. متاسفانه امروزه شاهد واقعه عجیبی در سطح جامعه هستیم. بسیاری از مردم جامعه ما امروزه برای درمان بیماریهای ویروسیای نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا از آنتیبیتوتیکها استفاده میکنند. به خاطر داشته باشید که قرص آزیترومایسین نیز مانند سایر آنتیبیوتیکها برای درمان بیماریهای ویروسی کاربردی ندارد. آزیترومایسین یک آنتیبیوتیک است که برای گلودرد استرپتوکوکی و برونشیت و سینه پهلو و عفونتهای کلامیدیایی مورد استفاده قرار میگیرد.
آزیترومایسین برای عفونت دندان
بیمار مبتلا به عفونت دندانی به علت درد و تورم همراه با عفونت دچار کاهش مکانیسمهای دفاعی میگردد. به علت درد موجود، این بیماران دریافت مایعات و تغذیه و استراحت کافی ندارند. بعد از انسیزیون و درناژ لازم است بیمار مقدار زیادی آب،آبمیوه و غذای با کالری بالا دریافت کند. انتخاب و تجویز آنتیبیوتیک باید با احتیاط صورت گیرد. باید عوامل مختلفی را در نظر داشت تا بتوان از بین حدوداً ۷۰ نوع آنتیبیوتیک نوع مناسب را انتخاب نمود.
آنتیبیوتیک یک تیغه دو لبه است. در حالی که انتخاب مناسب باعث بهبود و درمان سریع عفونت میگردد،انتخاب نادرست نه تنها سودی ندارد بلکه باعث ایجاد عوارض داروئی و صرف هزینه گران میگردد. اگر عفونت تورم داشته باشد و به سرعت پیشرفت کند یا سلولیت منتشر وجود داشته باشد باید آنتیبیوتیک تجویز نموده، درمان جراحی صورت گیرد. وقتی آنتیبیوتیک مصرف میشود تمام باکتریهای حساس از بین میروند. اگر طیف اثر دارو باریکتر باشد. انواع باکتریهای کمتری از بین میروند بهطور مثال پننیسیلین، استرپتوکوک و باکتریهای بیهوازی دهانی را از بین میبرد ولی اثری بر استافیلوکوکهای پوست و باکتریهای دستگاه گوارش ندارد بنابراین مقاومت داروئی ایجاد نمیکند.
تجویز آنتیبیوتیکهای باکتریوسیدال:
آنتیبیوتیکها به دو دسته باکتریوسید و باکتریواستاتیک تقسیم میشوند. انواع باکتریوسید با تداخل در ساخت دیواره سلولی د رسلولهای باکتری در حال رشد باعث ضعف دیواره سلولی و مرگ باکتری میشود. در واقع آنتیبیوتیک است که باکتری را از بین میبرد.
آنتیبیوتیکهای باکتریوسید شامل: استرپتومایسین،پنیسیلین، آمپیسیلین،سفالکسین، آموکسیسیلین، کوآموکسی کلاو،مترونیدازول، وانکومایسین، جنتامایسین، کوتریماکسازول میباشد.
آنتیبیوتیکهای باکتریواستاتیک شامل: کلرامفنیکل،اریترومایسین(در غلظتهای بالا اریترومایسین میتواند باکتروسید باشد)،تتراسایکلین،داکسی سایکلین،کلیندامایسین میباشد.
از دسته ماکرولیدها اریترومایسین دیگر در دندانپزشکی اندودانتیکس جایگاهی ندارد ولی دو داروی دیگر این دسته یعنی «آزیترومایسین» و به خصوص «کلاریترومایسین» برای عفونتهای اندودونتیک قابل تجویز هستند و بر باکتریهای بیهوازی آن دو موثرند.
آزیترومایسین برای جوش
آکنه یا جوش صورت و بدن در واقع یک بیماری التهابی مزمن و شایع پوست است که اغلب در سنین نوجوانی بروز میکند و تا ۸۵% نوجوانان را درگیر میکند لذا اکثر نوجوانان و جوانان درگیر برنامههای درمان جوش صورت میباشند. این بیماری میتواند تا سنین بزرگسالی ادامه یابد یا به صورت اولیه در سنین بزرگسالی بروز کند.
ضایعات آکنه شامل کومدونهای بسته یا جوش سر سفید و کومدونهای باز یا جوش سر سیاه ، جوش چرکی، جوش متورم و قرمز، جوش دردناک و حتی کیست میباشد که میتواند منجر به ایجاد جای جوش به شکل اسکار و گوشت اضافه یا لکهای قهوهای پوست شوند.
برای اینکه درمان جوش صورت موفقیتآمیز باشد باید شناخت دقیقی از مکانیسم بیماری داشته باشیم همچنین عوامل زمینهساز شناسایی و تا حد امکان کنترل گردند. علت زمینهساز جوش صورت و بدن متعدد میباشد و شامل کراتینیزاسیون غیرطبیعی در مجرای فولیکول مو، افزایش تولید سبوم ثانویه به آندروژن، کلونیزاسیون میکروبی در فولیکول و التهاب میباشد.
درمانهای مختلفی برای آکنه وجود دارد که انتخاب آن براساس سن بیمار، جنس بیمار، شدت و وسعت بیماری، میزان پاسخ به درمانهای قبلی ،ایجاد اسکار بعد از بهبود، هزینه درمان و نظر بیمار انجام میگیرد.
معمولاً برای درمان جوش صورت و بدن در بیماران با آکنه خفیف درمان موضعی تجویز میشود .بیماران با آکنه متوسط درمان سیتمیک و موضعی و بیماران با آکنه شدید درمان سیستمیک میگیرند.
آنتیبیوتیکهای موضعی: آنتیبیوتیکهای موضعی قابل استفاده در درمان جوش صورت و بدن شامل کلیندامایسین ،تتراسایکلین و اریترومایسین هستند که در غلظتهای ۴-۱% استفاده میشوند. علاوه بر کاهش تعداد میکروب آکنه خاصیت ضدالتهاب دارند. مونوتراپی با آنتیبیوتیکهای موضعی نباید انجامم شود زیرا باعث ایجاد مقاومت میشود. در درمان آکنه، ترکیب آزیترومایسین و تره تینوئین موضعی اثربخشی برابر و پروفایل تحمل و بیخطری قابل مقایسه با ترکیب داکسی سیکلین و تره تینوئین موضعی داشت.
مصرف آزیترومایسین (Azithromycin) در بارداری
FDAطبقه بندی :B.
مصرف آزیترومایسین (Azithromycin) در دوران شیردهی
آزیترومایسین در شیر مادر ترشح میشود، در دوران شیر دهی با احتیاط مصرف شود.
موارد منع مصرف:
هشدارها:
برای برطرف شدن کامل عامل عفونت، دارو را دقیقاً به مقدار تجویز شده توسط پزشک مصرف نمایید. امکان دارد قطع مصرف دارو قبل از کامل شدن دوره درمان حتی با وجود مشاهده علائم بهبودی سبب بروز مجدد بیماری شود.
در صورتی که بعد از چند روز از مصرف دارو، علائم بیماری بهبود نیافت یا بیماری تشدید گردید با پزشک خود مشورت نمایید.
توجه داشته باشید که این دارو جهت درمان سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونتهای ویروسی استفاده نمیگردد.
عوارض جانبی:
هر دارو به موازات اثر درمانی مطلوب ممکن است باعث بروز برخی عوارض ناخواسته نیز شود. اگرچه همهی این عوارض در یک فرد دیده نمیشود، در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک مشورت نمایید.
در صورت بروز عوارض زیر سریعاً مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه نمایید:
گرفتگی و درد شکم و معده، اسهال آبکی شدید و گاهی همراه با خون، اشکال در تنفس، تب، درد مفاصل، بثورات جلدی، تورم صورت، دهان، گردن و دست و پا.
عوارضی که با تطابق بدن با دارو از بین میروند و نیاز به مراقبتهای پزشکی ندارد عبارتند از: اسهال (متوسط)، تهوع، معده درد، گیجی و سر درد.
عوارض جانبی احتمالی و اورژانسی در صورت مصرف Azithromycin آزیترومایسین:
ممکن است با مصرف این دارو دچار حالت آنافیلاکسی یا بیش دفاعی ( Anaphylaxis) شوید. که در این صورت سریعا و به صورت اورژانسی باید به پزشک مراجعه نمایید. آنافیلاکسی به سرعت پیشرفت میکند و یک واکنش آلرژیک جدی است که بهطور ناگهانی آغاز میشود و میتواند منجر به مرگ گردد. آنافیلاکسی معمولاً با علایمی همچون ضایعات جلدی، خارش، تورم گلو و افت فشار خون همراه است. دلایل معمول آنافیلاکسی شامل نیش حشرات، مواد غذایی و داروهاست.
علائم آنافیلاکسی بهطور متوسط بین ۵ تا ۳۰ دقیقه ظاهر میشوند.
علائم معمولاً شامل برآمدگیهایی روی پوست (کهیر)، خارش، صورت و پوست سرخ (برافروختگی)، یا لبهای متورم است. افرادی که دچار ورم زیر پوستی (آنژیوادم) شدهاند، ممکن است به جای خارش احساس سوختگی داشته باشند.
تا ۲۰٪ موارد ممکن است زبان یا حلق فرد متورم شود. دیگر علائم شامل آبریزش بینی و تورم غشای مخاطی روی سطح چشم و پلک (کونژنکتیویت) است. پوست ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن به رنگ آبی دربیاید (سیانوز).
علائم تنفسی شامل تنگینفس، تنفس دشوار و همراه با صدای خس حس، یا تنفس دشوار و با صدای بلند (همراه با سوت) است.
تنفس با صدای خس خس معمولاً به دلیل اسپاسم ماهیچههای پایینی راه تنفسی (ماهیچههای برونش) است.
تنفس همراه با صدای سوت به علت تورم قسمتهای بالایی راه تنفسی است، که باعث تنگی راههای تنفسی میشود. گرفتگی صدا، درد هنگام بلعیدن، و سرفه نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
عروق قلبی ممکن است به دلیل آزادسازی هیستامین از سلولهای مشخصی در قلب، بهطور ناگهانی منقبض شوند.
(اسپاسم عروق کرونر) این اتفاق مانع از جریان خون به قلب میشود، و ممکن است باعث مرگ سلولهای قلبی شود (آنفارکتوس میوکارد)،
یا ضربان قلب ممکن است خیلی تند، یا خیلی کند گردد (دیس ریتمی قلبی)، و یا ممکن است قلب از تپش باز بماند (ایست قلبی).
افرادی که از پیش مشکل قلبی دارند بیشتر در معرض خطرات قلبی ناشی از آنافیلاکسی هستند.
در حالی که ضربان قلب شدید به دلیل فشار خون پایین بیشتر رایج است، ۱۰٪ از افرادی که از انافیلاکسی رنج میبرند ممکن است ضربان قلب پایین (برادی کاردی) با فشارخون پایین داشته باشند.
(ترکیب ضربان قلب پایین و فشارخون پایین رفلکس بزول یاریش نامیده میشود) فرد به دلیل افت فشارخون ممکن است دچار سرگیجه و بیهوشی شود.
این افت فشارخون به دلیل گشاد شدن عروق خونی (شوک توزیعی) یا به دلیل نارسایی بطنهای قلب باشد (شوک کاردیوژنیک).
در موارد محدودی، فشارخون بسیار پایین میتواند از علائم آنافیلاکسی باشد.
تداخلات دارویی:
مصرف همزمان این دارو با آنتیاسیدهای حاوی آلومینیوم و منیزیم، سطح سرمی این دارو را کاهش میدهد.
مصرف این دارو سطح پلاسمایی تئوفیلین را افزایش میدهد.
مصرف همزمان آزیترومایسین با فنیتوئین، باربیتوراتها، کاربامازپین و سیکلوسپورین، خطر مسمومیت با این داروها را افزایش میدهد.
مصرف آزیترومایسین در بیمارانی که از وارفارین استفاده میکنند، زمان PT را افزایش میدهد.
توجهات پزشکی – پرستاری:
• علائم مسمومیت کبدی با آزیترومایسین عبارتند از: درد شکم، تهوع، استفراغ، تب، لکوسیتوز و ائوزینوفیلی. ممکن است زردی ایجاد نشود.
• ایجاد اسهال آبکی بدنبال مصرف دارو باید جدی گرفته شود زیرا احتمال ایجاد کولیت پسودومامبرانوس وجود دارد و باید در این صورت مصرف دارو قطع گردد.
• در بیمارانی که بطور همزمان از داروهای ضدانعقاد خوراکی استفاده میکنند، در طول درمان باید تستهای انعقادی انجام گیرد.
توجهات بیمار – خانواده:
• دارو را با معده خالی (یک ساعت قبل یا ۲ ساعت بعد از غذا) مصرف نمایید.
• بین مصرف آزیترومایسین و مصرف آنتیاسیدها حاوی آلومینیوم و منیزیم، باید حداقل دو ساعت فاصله باشد.
• در صورت ایجاد اسهال آبکی بدنبال مصرف آزیترومایسین، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
شرایط نگهداری دارو:
• دارو را در ظروف در بسته و در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری نمایید.
منابع:
۱- namnak.com
۲- rouzdarou.com