نوشته شده توسط تحریریه جامعه پزشکان ایران

یبوست را چگونه مهار‌کنیم؟

یبوست یا خشکی مزاج ( Constipation ) عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود، که به نوبهٔ خود ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، بر هم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی و یا آناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.
*** علل یبوست
علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون و یا اختلال دفع است. برخی از بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند مانند رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی، کم‌کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها و سرطان‌های روده. هنگامی که غذا وارد روده می‌شود آب و مواد مغذی از آن جدا شده و مواد زائد به صورت مدفوع باقی می‌مانند و به وسیله انقباض ماهیچه‌ها در روده حرکت می‌کند.مصرف کم‌فیبر و آب و نداشتن فعالیت بدنی و جلوگیری از دفع این امر را دشوار و سخت می‌کند.
*** عوامل تشدید
نداشتن برنامه غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، مصرف کم مایعات و نداشتن فعالیت بدنی مناسب موجب تشدید یبوست می‌شود.علاوه بر عوامل شایعی که یبوست را تشدید می‌کنند، مصرف برخی داروها مانند داروهای فشار خون بالا و برخی داروهای پایین آورنده چربی خون هم در ایجاد یبوست موثرند. بنابراین همه بیماران باید میزان و زمان مناسب مصرف داروی خود را متناسب با نوع بیماری زیر نظر پزشک متخصص خود رعایت کنند.

شرایط فیزیولوژیکی مانند حاملگی و افزایش سن، برخی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت هم‌راه است مانند عارضه قطع نخاع یا بیماری‌های عضلانی از جمله دیستروفی عضلانی نیز از علل یبوست به شمار می‌روند.
برخی بیماری‌های روده بزرگ که به دنبال اختلال در حرکات روده ایجاد می‌شوند، مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط با عضلات کف لگن، افسردگی، کم‌کاری تیروئید و کم‌کاری سایر هورمون‌ها، دیابت، تومورها و سرطان‌های روده نیز در ایجاد یبوست تاثیر دارند.
مصرف مواد مخدر و هم چنین قرص‌های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی همانند ترامادول و متادون نیز می‌تواند باعث ایجاد یبوست گردد.

روش درمان بر اساس علت بروز بیماری تعیین می‌شود. در ابتدا باید رژیم غذایی افرادی که دچار یبوست شده‌اند، اصلاح شود. درمان دارویی نیز یکی دیگر از این روش‌ها است.

توصیه می‌شود مصرف مواد غذایی پر‌فیبر مانند سبزیجات و مصرف میوه در دستور غذایی قرار بگیرد. البته علاوه بر رژیم مناسب غذایی، افزایش تحرک بدنی و فعالیت بیمار نیز توصیه می‌شود.

عدم درمان یبوست موجب بروز عوارضی مانند خون‌ریزی مقعد ناشی از بواسیر می‌شود که در طولانی مدت برای دستگاه گوارشی و روده بزرگ مضر است. بیماران باید به محض مشاهده علامتی مبنی بر یبوست به پزشک متخصص مراجعه کنند؛ چرا که ممکن است پیامدهای بد این بیماری، بروز سرطان روده را نیز به دنبال داشته باشد.

مصرف خودسرانه دارو به روده بزرگ آسیب می‌رساند. بنابراین به هیچ‌وجه برای درمان یبوست، خودسرانه دارو مصرف نکنید.

*** روش درمان

روش درمان براساس علت یبوست تعیین می‌شود. در ابتدا باید رژیم غذایی این افراد اصلاح شود. در صورتی که جواب مناسب گرفته نشد، از داروهای ملین و به ترتیب از داروهای بی‌ضرر، کم‌ضرر و داروهای محرک شروع می‌کنیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. البته تمام بیماران نیازمند مصرف دارو نیستند. در صورت امکان قطع داروهایی که منجر به یبوست می‌شود از راه‌های درمان است. درمان کم‌کاری تیروئید و سایر بیماری‌ها باید انجام شود.

برخی از ملین‌های معروف عبارتند از هیدروکسید منیزیم، روغن‌های معدنی مانند پارافین، داروهای گیاهی مانند سنا، سی‌لاکس و پسیلیوم، ملین‌های اسموتیک مانند لاکتولوز، بیزاکودیل و روغن کرچک.

*** توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش یبوست:

– روزانه۱۰-۸ لیوان مایعات مصرف کنید مثلاً هریک ساعت یک‌بار ۱ لیوان آب بخورید.
– آلو یا آب آلوی گرم ملین است. سایر میوه‌های ملین شامل:انجیر،انگور، هندوانه، توت فرنگی، گلابی، زردآلو، زیتون، هلو، آب سیب، کیوی و … .
– به، سیب و موز نخورید.
– رژیم غذایی شما باید پرهیز باشد، برای این منظور نان و غلات سبوس‌دار و حبوبات و میوه و سبزی مصرف کنید. می‌توانید روزانه ۱قاشق مرباخوری سبوس برنج هم‌راه باآب بخورید .( رژیم پرفیبردربیمارانی که پوست آن‌ها به علت اختلالات نورولوژیک می‌باشد نمی‌تواند موثر باشد)
– روزانه حداقل ۵واحد میوه و سبزی تازه مصرف کنید.
– پسیلیوم (اسفرزه) یک ملین حجم دهنده مدفوع است که آب موجود در روده را جذب کرده و سبب افزایش حجم مدفوع و دفع آن می‌شود. باید همراه با مقادیر زیادی آب یا مایعات خورده شود (به ازای هر قاشق چایخوری ۲۴۰سی‌سی یا۱لیوان مایعات بخورید).
– روغن کرچک به دفع کمک می‌کند ولی استفاده آن در بلند مدت سبب کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی مثل A,D،E,K می‌شود.
– سنا، دانه کتان، شنبلیله، ریواس برای یبوست توصیه می‌شود (سنا بیشتر از ۲ بار در هفته توصیه نمی‌شود.)
– نعناع و چای بابونه سبب کاهش علایم یبوست می‌شود.
– چای زیاد پر‌رنگ نخورید.
– در مدتی که یبوست دارید ماست نخورید و به جای آن شیر بخورید.
– مرزه و دارچین استفاده نکنید.
– بیشتر غذاهایی که با نان سبوس‌دار خورده می‌شود مصرف کنید و کمتر برنج بخورید.
– از استرس و اضطراب خود بکاهید.
– حتماً فعالیت بدنی داشته باشید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید.
– برقراری نظم برای دفع داشته باشید وبه محض احساس دفع اجابت مزاج انجام گیرد.

ـ بهترین میوه آزمایش شده برای درمان یبوست انجیر است که می‌توانید آن را به چند روش استفاده کنید.

ـ هنگام خشکی مزاج انجیر (تازه یا خشک) را مثل آجیل در فواصل چند ساعت یک بار چند عدد بخورید.

ـ شب چند عدد انجیر خشک را در مقداری آب بریزید به طوری که آب کاملا روی انجیرها را بپوشاند. صبح ناشتا آب آن و انجیرها را بخورید.

ـ اگر یبوست شدید دارید انجیر را در شیر بخیسانید و ناشتا میل کنید.

ـ اگر باز هم اثر نکرد انجیرها را در روغن زیتون خیس کنید و صبح ناشتا بخورید.

ـ خوردن مخلوط آب نارنج با سون‌آپ برای درمان یبوست بسیار موثر است.

ـ خوردن تره فرنگی پخته قبل از غذا یا همراه غذا یا داخل سوپ و آش یبوست را برطرف می‌کند.

ـ جوشانده حدود ۲۰ گرم گل ختمی و تنقیه آن یبوست شدید و کهنه را درمان می‌کند. البته این کار معده را هم ضدعفونی می‌کند و زخم‌های آن را التیام می‌بخشد.

ـ خوردن خیار یبوست را برطرف می‌کند.

ـ پنج گرم از ریشه ریواس را در یک لیتر آب در حال جوش بریزید و ۲۰ دقیقه بگذارید بماند و بعد از این‌که کمی خنک شد، میل کنید. یعنی آن را ولرم بخورید. روش دیگر این‌که پنج گرم پودر ریشه ریواس را در یک لیوان آب ولرم حل کنید و با کمی عسل شیرین کرده و خوب هم‌ بزنید. این نوشیدنی را هر روز قبل از هر وعده غذایی به مقدار یک فنجان میل کنید. ۲ مورد گفته شده برای درمان یبوست بسیار مفید هستند.

ـ حدود یک گرم پودر ریشه گل زنبق را در یک لیوان آب ولرم همراه با یک قاشق عسل مخلوط کنید و صبح ناشتا بخورید. این مخلوط یکی از بهترین مسهل‌هاست.

ـ کسانی که دچار یبوست هستند، هر روز صبح یک یا دو قاشق غذاخوری روغن زیتون میل کنند و اگر تمایلی به خوردن خالی روغن زیتون ندارند آن را با کمی آبلیمو تازه و نمک مخلوط کنند.

ـ بعد از هر وعده غذایی یک سیب پخته را همراه با کمی کره (به اندازه یک فندق) بخورید از شر یبوست خلاص می‌شوید. البته می‌توانید با خوردن کمپوت سیب ناشتا یا هر شب قبل از خواب یک عدد سیب ‌‌‌با پوست را خوب بجوید یا آن را رنده کنید و میل‌کنید تا جلو یبوست را بگیرد و هرگز به آن مبتلا نشوید.

ـ نوشیدن یک فنجان هر روز صبح ناشتا شربت شیرین‌بیان برای درمان یبوست موثر است. برای این منظور ۵۰ گرم ریشه خشک شیرین‌بیان را در یک لیتر آب به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و بعد آن را کنار بگذارید تا خنک شود، سپس صاف کنید و ناشتا میل کنید.

ـ ۲۰۰ گرم سیب درختی و ۸۰۰ گرم گوشت کدو را خرد کرده و در ظرفی بریزید، ۱۰۰ گرم شکر هم به آن اضافه کنید. روی این مواد آنقدر آب بریزید که روی آن را بپوشاند و سپس روی شعله ملایم بگذارید تا آرام آرام بجوشد. بعد از این که کاملا پخته شد به آن وانیل، پوست پرتقال یا نارنج اضافه کرده و میل کنید.

ـ صبح ناشتا خوردن گلابی یا آب گلابی یبوست را برطرف می‌کند. گلابی‌های درشت سلولز بیشتری دارد و موثرتر است.

ـ حدود ۳۰ گرم میوه تازه یا خشک آقطی سیاه یا یاس کبود را در نیم لیتر آب یا شیر بجوشانید و بعد ‌ ده دقیقه آن را کنار بگذارید تا خنک شود و صبح ناشتا و طی روز چند بار مصرف کنید.

ـ آلوچه یا آلوی سیاه خشک را در آب خیس کنید و حدود ۱۰ دقیقه آن را بجوشانید و در حین جوشیدن کمی آبلیموی تازه به آن اضافه کنید. آن را کنار بگذارید تا خنک شود و صبح ناشتا و شب هنگام خواب از این مخلوط بخورید.

ـ حدود ۲۰ گرم از گل‌های خشک یا ۲ تا ۳ گرم گل‌های تازه یا حدود ۵۰ گرم برگ‌های خشک درخت هلو را در یک لیتر آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه بخیسانید. سپس آن را صاف و با عسل شیرین کنید و هر روز در فاصله غذاها دو فنجان بنوشید.

ـ صبح ناشتا آب هلوی تازه یا آب انبه برای درمان یبوست بسیار مفید است.

منبع: سایت الو دکتر

اشتراک‌‌گذاری:
0

دیدگاهتان را بنویسید

نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را وارد کنید بخش های مورد نیاز علامت گذاری شده اند