بیماری‌‌ها و راه درمان,پیشگیری بهتر از درمان

 

غدد پاراتیروئید که در واقع چهار غده مجزا در قسمت خلفی غده تیروئید هستند با ترشح هورمون پاراتورمون وظیفه کنترل سطح سرمی کلسیم را برعهده دارد. اگر به دلیلی افزایش سطح هورمون پاراتورمون را علی‌رغم سطوح بالای کلسیم سرم داشته باشیم پرکاری پاراتیروئید نامیده می‌شود.

پرکاری پاراتیروئید زمانی رخ می‌دهد که غدد پاراتیروئید هورمون پاراتیروئید (PTH) را بیش از حد تولید می‌کنند. غدد پاراتیروئید چهار غده‌ی درون‌ریز به اندازه‌ی نخود هستند که در گردن، نزدیک یا متصل به پشت تیروئید واقع شده‌اند. غدد درون‌ریز هورمون‌های لازم را برای عملکرد طبیعی بدن ترشح می‌کنند.
علی‌رغم این‌که غدد پاراتیروئید و تیروئید اسامی شبیه به هم دارند و در گردن شما نزدیک به هم هستند، اما در واقع اندام‌های واقعا متفاوتی هستند. PTH به تنظیم میزان کلسیم، ویتامین D و فسفر در استخوان‌ها و خون کمک می‌کند.

برخی از افراد مبتلا به این بیماری هیچ علامت و نشانه‌ای را تجربه نمی‌کنند و به درمان نیاز ندارند. برخی دیگر علائم خفیف یا شدیدی دارند که ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.

۱. علل پرکاری پاراتیروئید چیست؟
در پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم، یک یا چند غده پاراتیروئید شما بیش از حد فعال می‌شود و PTH بیش از حد تولید می‌کند. این اتفاق می‌تواند در اثر تومور، بزرگ شدن غده یا سایر مشکلات ساختاری غدد پاراتیروئید رخ بدهد.

زمانی که سطح کلسیم بدن‌تان پایین است، غدد پاراتیروئید شما با افزایش تولید PTH واکنش نشان می‌دهند. این امر باعث می‌شود که کلیه‌ها و روده‌ها مقدار بیش‌تری از کلسیم را جذب کنند. به این ترتیب کلسیم زیادی از استخوان‌های شما حذف می‌شود. هنگامی که سطح کلسیم شما دوباره افزایش می‌یابد، تولید PTH به حالت عادی باز می‌گردد.

۲. انواع پرکاری پاراتیروئید چیست؟
سه نوع پرکاری پاراتیروئید وجود دارد: اولیه، ثانویه و نوع سوم.

پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه
این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که دست کم یکی از غدد پاراتیروئیدتان دچار مشکل است. علل شایع مشکلات پاراتیروئید عبارتند از رشد غده‌ی خوش‌خیم روی غدد و بزرگ شدن دست کم دو غده. در موارد نادر، تومور سرطانی باعث ایجاد این اختلال می‌شود. خطر ابتلا به پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه در افراد زیر بیش‌تر است:

– کسانی که دچار اختلالات ارثی هستند که روی بسیاری از غدد در سراسر بدن تاثیر می‌گذارند، مانند نئوپلازی‌های متعدد اندوکرین
– سابقه‌ی طولانی کمبود کلسیم و ویتامین D دارند
– برای درمان سرطان رادیوتراپی انجام می‌دهند
– دارویی به نام لیتیوم مصرف کرده‌اند که عمدتا برای درمان اختلال دوقطبی است

پرکاری پاراتیروئید ثانویه
این نوع از پرکاری پاراتیروئید زمانی رخ می‌دهد که یک اختلال اساسی وجود دارد و باعث می‌شود سطح کلسیم بدن‌تان غیر طبیعی باشد. اغلب موارد پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه در اثر نارسایی مزمن کلیه است که موجب کمبود ویتامین D و کلسیم می‌شود.

پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم سوم
این نوع از پرکاری پاراتیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غدد پاراتیروئید شما پس از بازگشت سطح کلسیم به حالت طبیعی، هنوز هم PTH بیش از حد تولید می‌کنند. این پرکاری پاراتیروئید معمولا در افراد مبتلا به مشکلات کلیه اتفاق می‌افتد.

۳. علائم پرکاری پاراتیروئید چیست؟
علائم این اختلال می‌تواند خفیف تا شدید باشد، بسته به نوع هیپرپاراتیروئیدیسمی که به آن مبتلا شده‌اید.

پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه
برخی از بیماران هیچ نشانه‌ و علامتی ندارند. اگر علامتی دارید، می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم خفیف ممکن است شامل موارد زیر باشند:

– خستگی
– ضعف
– افسردگی
– درد بدن

علائم شدیدتر عبارتند از:

– از دست دادن اشتها
– یبوست
– استفراغ
– حالت تهوع
– تشنگی بیش از حد
– افزایش ادرار
– گیجی
– مشکلات حافظه
– سنگ کلیه

پرکاری پاراتیروئید ثانویه
در صورت ابتلا به این نوع پرکاری پاراتیروئید، ممکن است ناهنجاری‌های اسکلتی مانند شکستگی، تورم مفاصل و ناهنجاری‌های استخوانی را تجربه کنید. علائم دیگر به علت اصلی ایجادکننده‌ی بیماری، مانند نارسایی مزمن کلیه یا کمبود ویتامین D، بستگی دارند.

۴. پرکاری پاراتیروئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در صورتی که آزمایش خون، بالا بودن سطح کلسیم را در خون‌تان نشان می‌دهد، پزشک حدس می‌زند که به هیپرپاراتیروئیدیسم مبتلا شده‌اید. برای تأیید این تشخیص، آزمایشات دیگری صورت خواهد گرفت.

آزمایش خون
آزمایش خون اضافی می‌تواند به پزشک‌تان در ارائه‌ی تشخیص دقیق‌تر کمک کند. پزشک خون‌تان را برای احتمال بالا بودن سطح PTH و سطح آلکالن فسفاتاز و پایین بودن سطح فسفر بررسی خواهد کرد.

آزمایش ادرار
آزمایش ادرار می‌تواند به پزشک کمک کند تا شدت این بیماری را در شما مشخص کند و این‌که آیا مقصر این اتفاق مشکلات کلیه است یا نه؟ ادرار شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا میزان کلسیم موجود در آن معلوم شود.

آزمایشات کلیه
ارائه‌کننده‌ی مراقبت‌های بهداشتی یا پزشک ممکن است اشعه‌ی X از شکم‌تان بگیرد تا ناراحتی و مشکلات کلیه را بررسی کند.

۵. چه درمان‌هایی برای پرکاری پاراتیروئید وجود دارد؟
پرکاری پاراتیروئید یا هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه
اگر کلیه‌های شما خوب کار می‌کنند، سطح کلسیم شما کمی بالا است یا در صورتی که تراکم استخوان‌تان طبیعی باشد، ممکن است به هیچ گونه درمانی نیاز نداشته باشید. در این مورد، پزشک شما ممکن است یک سال وضعیت شما را تحت کنترل داشته باشد و سطح کلسیم را در خون‌تان دو بار در سال بررسی کند.

پزشک همچنین توصیه می‌کند که چه میزان کلسیم و ویتامین D را باید در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. شما همچنین باید مقدار زیادی آب بنوشید تا خطر ابتلا به سنگ کلیه کاهش یابد. ورزش منظم، در عین حال برای تقویت استخوان‌ها بسیار موثر و کمک‌کننده است.

اگر درمان ضروری باشد، جراحی درمانی است که به طور معمول انجام می‌شود. جراحی شامل حذف غدد بزرگ‌شده‌ی پارتیروئید یا تومور موجود در غدد است. عوارض هیپرپاراتیوئیدیسم اولیه نادر هستند و معمولا عصب‌های طناب صوتی آسیب می‌بینند و سطح کلسیم به مدت طولانی پایین خواهد بود.

استفاده از کلسی میمتیک، که مانند کلسیم در خون عمل می‌کند، درمان دیگری است. این داروها می‌توانند غده‌های را برای تولید سطح پایین‌تری از PTH تحریک کنند. پزشک این دارو را در مواردی تجویز می‌کند که جراحی ناموفق باشد یا گزینه‌ی دیگری موجود نباشد.

بیسفونها، که مانع از دست دادن کلسیم توسط استخوان‌های شما می‌شوند، می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهند.

درمان جایگزینی هورمون سبب می‌شوند که استخوان‌ها کلسیم را نگه دارند. این درمان می‌تواند زنان یائسه‌ی مبتلا به پوکی استخوان را درمان کند، اگرچه خطراتی در ارتباط با استفاده‌ی طولانی مدت از این روش درمانی وجود دارد. این خطرات عبارتند از افزایش خطر برخی از سرطان‌ها و همین‌طور بیماری‌های قلبی عروقی.

پرکاری پاراتیروئید ثانویه
درمان با از بین بردن علت اصلی ایجادکننده‌ی بیماری باعث می‌شود سطح PTH به حالت طبیعی برگردد. روش‌های درمانی عبارتند از مصرف ویتامین D در صورت وجود کمبود شدید و کلسیم و ویتامین D برای نارسایی مزمن کلیه. اگر نارسایی مزمن کلیه دارید، ممکن است به دارو و دیالیز نیز نیاز داشته باشید.

۶. عوارض جانبی مرتبط با پرکاری پاراتیروئید چیست؟
اگر از هیپرپاراتیروئیدی رنج می‌برید، ممکن است به یک بیماری به نام پوکی‌استخوان نیز مبتلا شده باشید که گاهی اوقات به عنوان “تحلیل رفتن” استخوان خطاب می‌شود. علائم شایع این بیماری عبارتند از شکستگی‌های استخوان و کوتاه شدن قد به علت شکستگی‌های ستون فقرات. این اتفاق زمانی ممکن است رخ بدهد که تولید بیش از حد PTH باعث حذف کلسیم استخوان‌ها شود، و آن‌ها را ضعیف کند. پوکی استخوان معمولا زمانی رخ می‌دهد که مقدار کلسیم در خون شما بیش از حد باشد و یک دوره‌ی طولانی مدت کلسیم کافی در استخوان‌های‌تان نباشد.
پوکی‌استخوان شما را تا حد زیادی در معرض خطر شکستگی استخوان قرار می‌دهد. پزشک شما می‌تواند با استفاده از اشعه‌ی X استخوان یا آزمایش تراکم معدنی استخوان، علائم پوکی استخوان را بررسی کند. این تست سطح کلسیم استخوان را با استفاده از دستگاه‌های اشعه ایکس مخصوص اندازه‌گیری می‌کند.

۷. چشم انداز دراز مدت این بیماری چیست؟
به گفته‌ی کلینیک کلیولند، جراحی می‌تواند بسیاری از موارد هیپرپاراتیروئید را درمان کند. اگر شما و پزشک‌تان تصمیم گرفتید که به جای درمان پرکاری پاراتیروئید آن را تحت کنترل نگه دارید، انتخاب چند سبک زندگی سالم می‌تواند به شما در مبارزه با علائم این بیماری کمک کند. مقدار زیادی آب بنوشید و به طور منظم ورزش کنید. شما همچنین باید میزان کلسیم و ویتامین D مصرفی‌تان را کنترل کنید.

۸- آیا کاری وجود دارد که با انجام آن بتوانم به شرایط خودم کمکی بکند؟

بله، زمان‌هایی که هیچ علامتی ندارید، می‌توانید با انجام اصول زیر، از بروز علایم جلوگیری کنید.

1. مصرف کافی مایعات و جلوگیری از بی‌آب شدن بدن
2. فعال بودن منجر به تنظیم سطح کلسیم بدن و سلامت استخوان‌ها  می‌شود.
3. دریافت روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم  از طریق مصرف مواد غذایی
4. دریافت روزانه ۴۰۰ تا ۶۰۰ واحد ویتامین دی
5. برای مصرف هرگونه داروی جدیدی حتماً با پزشک خود  در مورد بیماری پرکاری غدد پاراتیروئید خود صحبت کنید.

۹- درمان چیست ؟

بهترین درمان جراحی و برداشتن غده پرکار می‌باشد.

علایمی که درمان را به سوی جراحی سوق می‌دهند شامل:

• سطح کلسیم بالای خون
• اختلال در عملکرد کلیه و استخوان‌ها
• سن زیر ۵۰ سال
• فرد قادر به چکاپ و پیگیری نمی‌باشد.

 اگر فردی هیچکدام از موارد مطرح شده را نداشته باشد ممکن است جراحی نشود و تحت نظر گرفته شود.

۱۰- رژیم غذایی پرکاری پاراتیروئید

مصرف انواع توت‌ها، توت‌فرنگی، تمشک، زغال‌اخته ، کلم بروکلی بخشی از خانواده گواتروژن‌ها ( سبزیجات خانواده کلم از قبیل کلم، گل‌کلم، کلم قمری، کلم بروکلی و بروکسل، اسفناج، شلغم، گلابی، هلو، همچنین بادام زمینی و سویا.)، ماهی حاوی ویتامین D، ( ماهی قزل‌آلا )، ویتامین D را از تخم‌مرغ و قارچ امگا ۳ از گردو ، روغن زیتون و روغن بذر کتان دریافت کنید. گوشت قرمز، لوبیا و آجیل برای دریافت پروتئین در هر وعده غذا. روزانه ۳ وعده کلسیم را از ماست یا سایر غذاهای لبنی مانند پنیر و شیر دریافت کنید.

 

منابع:

۱- drugs.com

۲- mayoclinic.org

۳- bazdeh.org

۴- endocrineweb.com