افتادگی دریچه میترال
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
افتادگی دریچه میترال ( Mitral valve prolapse ) یک نوع اختلال در کار دریچه میترال قلب است. این لت‌ها بزرگ می‌شود و به سمت داخل دهلیز چپ کشیده می‌شوند که گاهی اوقات طی انقباض ناگهان با صدا بسته می‌شوند و ممکن است منجر به برگشت خون به دهلیز چپ (پس‌زنی) شود. افتادگی یا پرولاپس دریچه قلب در واقع همان سندروم افتادگی دریچه میترال به طرف دهلیز چپ طی انقباض قلب است. در این حالت یک یا هر دو دریچه ممکن است خوب بسته نشوند که باعث بازگشت (پس‌زنی) خون می‌شود. این پس زنی خون می‌تواند منجر به مورمور یا سوفل قلبی (صدای غیرطبیعی در قلب که مربوط به جریان خون غیرطبیعی است) شود. پس‌زنی میترال معمولاً حالت خفیفی دارد.
زنون ورونایی در هنگام پوشیدن میتر
دریچه میترال بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار گرفته‌است و شامل دو لت (لنگه)است.وجه نامگذاری این دریچه به خاطر شباهت آن به میتر، یعنی کلاهی است که اسقف‌های کاتولیک در مراسم خود می‌پوشند. به طور طبیعی لتهای این دریچه طی انقباض بطن چپ (سیستول) به وسیله تارهای نگهدارنده محکم بسته نگه داشته می‌شوند.
*** علل
علت اصلی این حالت کاملاً مشخص نیست اما به نظر می‌رسد با توارث ارتباط داشته باشد. افتادگی به دو صورت اولیه و ثانویه وجود دارد: افتادگی اولیه به واسطه ضخیم شدن یکی از یا هر دو لت دریچه مشخص می‌شود.اثرات دیگر آن شامل فیبروز سطح لت دریچه، نازک یا طویل شدن تارهای نگهدارنده و باقی‌مانده‌های فیبرین روی لت می‌باشد.
در نوع ثانویه MVP، لت‌ها ضخیم نمی‌شوند بلکه علت افتادگی وارد شدن صدمه ایسکمیک (ایجاد شده توسط کاهش جریان خون در نتیجه بیماری عروق کرونر) به عضلات نگهدارنده دریچه متصل به تارهای نگهدارنده یا تغییر عملکرد در میوکارد است
افتادگی ثانویه ممکن است ناشی از وارد شدن آسیب به ساختار دریچه طی انفارکتوس میوکاردیال حاد، بیماری روماتیسم قلبی، یا (بزرگ شدن بطن چپ قلب) باشد.
*** علائم
افتادگی دریچه میترال ممکن است نشانه خاصی را در پی نداشته باشد. شایع‌ترین علائم آن عبارت‌اند از: تپش قلب که معمولاً مربوط به انقباضات ناقص بطنی است، اما ضربات مافوق بطنی (ضربان غیرطبیعی که در بالای بطن‌ها شروع می‌شود) نیز تشخیص داده شده‌اند.
در برخی موارد نادر بیماران ممکن است تپش‌هایی را تجربه کنند بدون آن که ناهماهنگی ضربانی مشاهده شود.- درد قفسه سینه: این درد مربوط به افتادگی متفاوت از درد قفسه سینه مربوط به بیماری عروق کرونر است و گاهی روی می‌دهد. معمولاً درد قفسه سینه مانند آنژین صدری نیست اما می‌تواند موذی و ناتوان‌کننده باشد.
معمولاً افتادگی لتهای دریچه میترال باعث نارسایی قلبی نمی‌شود، اما در موارد نادری که پس زدن خون از بطن چپ به دهلیز چپ وجود داشته باشد، دهلیز چپ و بطن چپ ممکن است بزرگ شوند که این پیآمد مهم و نادری در بیماری پرولاپس میترال است که احتیاج به درمان اختصاصی دارد .
یکی از شکایت‌هایی که ممکن است برای بیماران افتادگی دریچه میترال رخ دهد، شکایت‌های اضطرابی است که غالباً بصورت اضطراب منتشر یا گذرهراسی (آگورافوبیا) رخ می‌دهد.
اضطراب، استرس و فشارهای روحی و فکری از عواملی هستند که باعث تشدید درد در ناحیه قفسه سینه و قلب می‌شوند. بر اثر این عوامل، افرادی که افتادگی دریچه قلب دارند، علائم بیماری شان تشدید می‌شود. این دسته از بیماران و خانواده‌های‌شان باید دور از هر گونه نگرانی و استرس، زندگی عادی خود را دنبال کنند.
با چه علائمی می توان متوجه شد که فرد به عارضه افتادگی دریچه قلب مبتلا شده است؟
از علائم افتادگی دریچه قلب می توان به اضطراب، ناراحتی های فکری، تپش قلب، درد غیر اختصاصی در ناحیه قلب که به صورت نقطه ای و گذرا دیده می شود، اشاره کرد.
درد اختصاصی قلب به چه دردی گفته می‌شود؟
درد اختصاصی قلب پشت جناق سینه منتشر می‌شود و با علائم دیگری همراه است.
از چه زمانی خطر افتادن دریچه قلب افراد را تهدید می‌کند؟
این مشکل از زمان تولد در نوزاد وجود دارد و ارثی است، ولی علائم بالینی آن در دوران دبستان و دبیرستان تظاهر پیدا می‌کند.
این علائم چگونه تظاهر پیدا می‌کند؟
این افراد موقع ورزش، دچار تپش قلب و درد در ناحیه قفسه سینه می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت این کودکان حساس و مضطرب هستند و در مواقع امتحانات در مدرسه، اضطراب داشته و تحریک‌پذیر هستند.
این بیماری در زنان بیشتر دیده می‌شود یا در مردان؟
زنان بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند و مستعدتر هستند، زیرا طبع ظریف‌تر و لطیف‌تری داشته و به علت احساسات‌شان، زودتر گرفتار خواهند شد.
افتادگی دریچه قلب چه مشکلاتی را به لحاظ جسمی برای فرد به وجود می‌آورد؟
در اثر افتادگی دریچه قلب یا شل بودن آن، دریچه قلب به میزان کافی نمی‌تواند در برابر فشار بطن چپ مقاومت داشته باشد و هنگام انقباض، کش آمده و به طرف دهلیز چپ تحدب پیدا می‌کند. در مواقع شدیدتر این مسئله باعث می‌شود که هر دو «لت» دریچه میترال نتوانند با هم تعادل برقرار کنند و به این علت نارسایی میترال به وجود می‌آید.
افتادگی دریچه میترال چند نوع است؟
افتادگی دریچه میترال به دو دسته با نارسایی و بدون نارسایی میترال تقسیم می‌شود.
در افتادگی دریچه میترال بدون نارسایی هیچ خطری فرد را تهدید نمی‌کند و هنگام مراجعه به دندان‌پزشکی فرد نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک ندارد، ولی افرادی که دچار نارسایی میترال همراه با افتادگی دریچه قلب هستند، هنگام انقباض قلب خون مختصری به دهلیز چپ آنها وارد می‌شود. این مسئله موجب می‌شود تا دریچه میترال تحت فشاری نامتناسب قرار بگیرد و در این حالت فرد مستعد می‌شود تا میکروب‌ها روی لت دریچه قلب‌ش بنشینند و ایجاد عفونت کنند. به این علت این افراد باید هنگام جراحی، دندان‌پزشکی، مشکلات مربوط به دستگاه گوارش و... حتماً آنتی‌بیوتیک استفاده کنند.
نکته دیگر که باید به آن اشاره کنم این است افرادی که نارسایی دارند، درجات مختلفی از این بیماری را شامل می‌شوند و در یک رده از ریسک بیماری عفونی قرار ندارند و این مسئله به شدت به نارسایی میترال قلب آنان بر می‌گردد. هر چه شدت نارسایی بیشتر باشد، خطر ایجاد عفونت دریچه‌ای بیشتر خواهد بود. در مواقعی که شدت نارسایی زیاد است، بیمار نیاز به ترمیم یا تعویض دریچه قلب پیدا می‌کند.
بارداری روی دختران یا زنانی که دچار این بیماری هستند، خطرناک نیست؟
بارداری مشکل‌ساز نیست، ولی باید تحت نظر باشند، زیرا در صورت بارداری تپش و درد در ناحیه قلب آنها بیشتر می‌شود و بر میزان اضطراب آنها اضافه می‌کند. این دسته از زنان همین‌طور باید هنگام زایمان و جراحی، از آنتی‌بیوتیک استفاده کنند.
برای این افراد چه داروهایی تجویز می‌شود؟
داروهایی که برای این بیماران استفاده می‌شوند، داروهایی هستند که علائم بیماری را محو می‌کنند و از بروز درد و تپش قلب جلوگیری می‌کنند، البته از بین رفتن این حالات در فرد موقتی است و اگر شرایط زندگی بیمار به گونه‌ای است که دچار هیجان و اضطراب است، باید تا آخر عمر از این داروها استفاده کند.
افتادن دریچه قلب در کودکان را تا چه اندازه باید جدی گرفت؟
خانواده‌ها از افتادن دریچه قلب ترسیده و وحشت‌زده می‌شوند و به محض آن که متوجه این مسئله می‌شوند، ناراحتی روحی در میان اعضای خانواده بالا رفته و به کودک و فردی که دچار این مشکل است، فشارهای روحی بیشتری وارد می‌شود. در حالی که موارد خفیف اصلا اهمیت تشخیصی ندارند و والدین باید آن را کم اهمیت تلقی کنند تا کودک دچار اضطراب نشود.
چه توصیه‌ای برای مربیان و معلمان این دسته از دانش آموزان دارید؟
میزان اضطراب در این بچه ها بالاست و زود عصبی می‌شوند. این بیماران حساس هستند و در موقع امتحانات، بخصوص امتحانات شفاهی هیجانات بیشتری را از خود بروز می‌دهند. بنابراین باید به علت وجود این هیجانات و حساسیت‌ها، با آنها برخوردهای مناسبی شود و رفتارهای قهرآلود باعث تشدید علائم بالینی در آنان می‌شود. این دسته از دانش آموزان باید از انجام ورزش‌های سنگین معاف شوند و مربیان ورزش باید این مسئله را مورد توجه خاصی قرار داده و آنان را در ورزش‌های استقامتی شرکت ندهند.
داروهای گیاهی مثل سنبل الطیب چه تاثیری دارند؟
سنبل الطیب اثرات مفیدی بر جای می گذارند و از قدیم در این زمینه اجداد ما آنها را شناخته و به تاثیر آن پی برده‌اند، ولی باید توجه داشت که مصرف این داروها در مکان‌های خاص امکان‌پذیر است و فرد نمی‌تواند همه جا آن را با خویش همراه داشته باشد.
به افرادی که دچار افتادگی دریچه قلب هستند، چه توصیه‌ای دارید؟
بیماری‌شان را بی اهمیت تلقی کنند، به دردهای موجود در قلب‌شان توجه نکنند، به ورزش‌هایی مثل پیاده روی، شنا و دوچرخه‌سواری روی بیاورند. توصیه من به این دسته از بیماران آن است که در تابستان به علت تعریق زیاد، مایعات بیشتری مصرف کنند تا علائم بیماری در آنان خفیف تر ظاهر شود. همچنین باید یادآور شد که ایستادن زیاد و خستگی شدید باعث تشدید علائم این بیماری می‌شود.
در چه ساعت‌هایی از روز این علائم بیشتر ظهور می‌کند؟
بعدازظهرها به علت خستگی ناشی از کار و کم شدن آب بدن این علائم شدیدتر می‌شود.
رژیم خاصی در تغذیه این بیماران توصیه می‌کنید؟
بله، ادویه جات، غذاهای تند و ترش، قهوه و چای پررنگ که تحریک‌پذیر هستند همه باعث تپش بیشتر قلب شده و قلب را تحریک می‌کنند.
اکثر افرادی که دچار این بیماری هستند فشار خون‌شان پایین است، به این علت باید از نمک و مایعات بیشتری استفاده کنند، زیرا تامین مایعات بدن باعث تخفیف علائم می‌شود.
چه توصیه‌ای دارید؟
کسی که دچار افتادگی دریچه قلب است، حتما در خانواده‌اش، افرادی وجود دارند که دچار این مشکل هستند، اما باید توجه داشت که این بیماری باعث کوتاهی عمر و مرگ بیمار نخواهد شد.
بنابراین داشتن آرامش، مهم‌ترین اصل در این بیماری است. متاسفانه از وقتی انجام اکوکاردیوگرافی مد شده است، تشخیص این بیماری راحت‌تر شده وهمین مسئله باعث بروز اضطراب در افراد می‌شود.
*** تشخیص
افرادی که دچار افتادگی دریچه قلب هستند معمولاً نشانه‌ای ندارند و تشخیص آن از طریق آزمایش‌ها روتین صورت می‌گیرد. یک راه تشخیص گوش دادن به صدای قلب به وسیله گوشی پزشکی است که افتادگی را تشخیص می‌دهد. بهترین شیوه تشخیص بیماری استفاده از پژواک‌نگاری قلب (اکوکاردیوگرافی)است.
*** شیوع
بر اساس بعضی مطالعات شیوع بیماری بین ۵ تا ۱۵ در صد متغیر است.
*** درمان دارویی
افتادگی دریچه میترال در اکثر بیماران بدون علامت است و نیاز به هیچ گونه درمانی ندارد اما در صورتی که علایم ایجاد شود پزشک می‌تواند برای درمان درد، اختلال ریتم قلبی یا سایر عوارض دارو تجویز کند. بعضی از این داروها عبارتند از:
بتا بلوکرها جهت کاهش ضربان قلب.
آسپرین
متوپرولول
داروهای آنتی کواگولانت (رقیق کننده‌های خون) مانند وارفارین (کومادین) که از انعقاد خون جلوگیری می‌کند. این دارو در صورتی بیمار دارای سابقه فیبریلاسیون دهلیزی باشد تجویز می‌شود.
*** درمان جراحی
ترمیم دریچه (Valve repair)
تعویض دریچه (Valve replacement
*** حاملگی
اکثر زنان حامله که دارای پرولاپس دریچه میترال هستند، یک زایمان موفق و بدون عارضه را سپری می‌کنند. اگرچه بعضی پزشکان در صورتی که ریسک عفونت دریچه در حین زایمان بالا باشد، به بیماران آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند.
منابع:
دانشنامه‌آزاد
روزنامه ایران- سمیه صیادی‌فر