بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

حمله‌های خواب در ساعات بیداری را حمله خواب یا خواب‌تازش یا نارکولپسی (به انگلیسی: Narcolepsy) می‌گویند. خواب‌تازش یکی از اختلالات خواب است و عبارت است از میل ناگهانی و مقاومت‌ناپذیر به خواب. مبتلایان به حمله خواب، درپی هیجان‌های شدید دچار گرفتگی‌ماهیچه می‌شوند. بسیاری از این بیماران به فلج‌خواب نیز مبتلا هستند. نوجوانان پسر دچار مراحل حمله خواب طولانی می‌شوند و پس از بیدار شدن از خواب احساس گرسنگی می‌کنند.
بروز این بیماری اغلب در دهه دوم عمر بوده و با یک کاهش بروز در دهه سوم و چهارم زندگی هم‌راه است. این بیماری معمولا مزمن است ولی با افزایش سن تخفیف می‌یابد.
علت این بیماری کمبود ماده‌ای به نام هیپوکراتین در سیستم عصبی مرکزی است که در تنظیم خواب و بیداری انسان نقش دارد و کمبود آن منجر به این بیماری می‌گردد.

_ علائم بالینی
بیماری خواب‌تازش با پنج علامت خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، تن‌انداختگی (کاتاپلکسی)، فلج‌خواب (بختک)، توهم پیشاخواب (هیپناگوژیک) و توهم پیشابیداری (هیپنوپامپیک) مشخص می‌شود.
خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز علامت اصلی و اولیه در خواب‌تازش است. دمای بدن مبتلایان به حمله خواب، پس از بیدار شدن افزایش می‌یابد و گاهی خُلق آن‌ها نیز تغییر خواهد کرد. معمولاً مبتلایان به حمله خواب دچار افسردگی هستند.
حتی وهم در شروع و پایان خواب و از دست دادن ناگهانی توان عضلانی یا شل شدن ناگهانی عضلات می‌شود. و در بعضی مواقعه بیماری طی ماه‌ها تا سال‌ها بعد علایم دیگر آن ظاهر می‌شود.
حمله خواب از طریق محرک‌های دستگاه عصبی مرکزی درمان می‌شود.

تمایل به خواب تنها در موقعیت‌هایی که مناسب برای خوابیدن است محدود نمی‌شود و ممکن است تحت شرایطی مثل فعالیت‌های نشسته و یکنواخت، پس از خوردن غذای سنگین و حتی در شرایطی که فرد مشغول انجام وظایف پرتحرک است نیز رخ دهد. در نوجوانان خواب‌آلودگی روزانه اغلب با تنبلی و افسردگی اشتباه گرفته می‌شود.
فلج‌خواب یک احساس بسیار ناراحت‌کننده است که اغلب هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد و بیمار قادر به حرکت دادن خویش نیست.
توهمات حین بخواب رفتن و با شیوع کمتر حین بیدار شدن نیز ممکن است دیده شود. توهمات اغلب از نوع بینایی است ولی گاهی می‌تواند شنیداری یا لمسی نیز باشد. بیماران نارکولپتیک به راحتی به خواب می‌روند ولی خواب شبانه منقطع دارند. در هنگام خواب شب، مکررا بیدار شده و ممکن است خوابشان همراه با کابوس‌های شبانه باشد.
جهت تشخیص خواب‌آلودگی ناشی از بیماری نارکولپسی، بعد از گرفتن شرح حال معاینه فیزیکی، تست پلی‌سومنوگرافی شبانه و روز بعد تست MSLT جهت سنجش خواب‌آلودگی طی روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. هدف از درمان، کنترل علائم نارکولپتیک و به حداکثر رساندن عملکرد فرد در زندگی روزمره و به ویژه فعالیت‌های شغلی فرد است. کاهش خواب آلودگی طی روز و در نتیجه به حداکثر رساندن کارایی و بهره‌وری بیماران در محل کار و تحصیل و به حداقل رساندن خطرات و حوادث ناشی از خواب‌آلودگی نیز از آن جمله است.
همچنین کاهش عوارض و خطرات ناشی از حملات کاتاپلکسی به ویژه در کسانی که در ارتفاعات فعالیت می‌کنند و نهایتا کنترل علائم شبانه از جمله خواب به هم‌ریخته، توهمات در شروع خواب و فلج‌خواب که از علائم آزاردهنده این بیماری است.

_ درمان این بیماری چگونه است؟
رعایت بهداشت خواب یکی از اصول مهم در درمان این بیماری است. داشتن برنامه خواب و بیداری منظم، اجتناب از سیگار کشیدن به خصوص سه ساعت قبل از خواب، اجتناب از مصرف الکل، چای، قهوه، شکلات طی سه الی چهار ساعت قبل از رفتن به رختخواب، فراهم کردن یک محیط مناسب و مطلوب برای خوابیدن از نظر عوامل فیزیکی به خصوص گرما، سرما، نور و سر و صدا و اجتناب از مواجهه با نور شدید حداقل یک ساعت قبل از رفتن به بستر شامل این موارد می‌شود.
داشتن برنامه چرت‌های کوتاه مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه‌ای هر چند ساعت طی روز یا چند چرت روزانه ۱۰ الی ۱۵ دقیقه‌ای به خصوص در مواقعی که بیمار احساس خواب‌آلودگی شدید دارد و رعایت بهداشت خواب شبانه می‌تواند حملات خواب‌آلودگی و نیز شدت خواب‌آلودگی طی روز را کاهش دهد. اطلاعات عمومی درباره بیماری نارکولپسی بایستی در اختیار معلمان، شاغلان و مسئولان واحدهای شغلی قرار گیرد.
مشاوره پیش از استخدام بسیار مهم است. مشاوره شغلی به کارگر و کارفرما در مورد مشاغلی که فرد مبتلا باید از انجام آن خودداری کند، باید داده شود. از جمله در مشاغلی که شیفت کاری دارند و مشاغلی که نیازمند هوشیاری هستند. مشاغل حساس و پرخطر دیگر مانند کنترل پرواز و مانیتورینگ دقیق و خلبانی برای مبتلایان به نارکولپسی مجاز نبوده و توصیه می‌شود قبل از استخدام افراد در این مشاغل و همچنین در معاینات دوره‌ای این بیماری مورد بررسی و توجه جدی قرار گیرند. چرت‌های ۱۵ الی ۲۰ دقیقه‌ای به فواصل سه تا چهار ساعت طی روز در محل کار کمک‌کننده است و می‌تواند در بهبود عملکرد فرد موثر باشد.

منبع سایت webmd.com