علل و درمان آنوریسم (Aneurysm) چیست؟
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, فرناز اخباری
به گزارش سایت medicalnewstoday.com
آنوریسم (Aneurysm)، بزرگ شدن شریانی است که به دلیل ضعف در دیواره شریانی ایجاد میشود. اغلب هیچ علامتی ندارد، اما پارگی آنوریسم میتواند منجر به عوارض کشنده شود. آنوریسم به ضعیف شدن دیواره شریان اشاره دارد که باعث ایجاد برآمدگی یا اتساع شریان میشود.
بیشتر آنوریسمها علائمی از خود نشان نمیدهند و خطری ندارند. با این حال، در شدیدترین مرحله، برخی ممکن است پاره شوند و منجر به خونریزی داخلی کشنده شود.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) بیان میکنند طبق منابع معتبر در ایالات متحده، آنوریسم آئورت هر ساله به بیش از ۲۵۰۰۰ مرگ منجر میشود.
سالانه حدود ۳۰،۰۰۰ آنوریسم مغز، پاره میشود. تخمین زده میشود که ۴۰ درصد این موارد طی ۲۴ ساعت منجر به مرگ شود.
اطلاعات مختصر در مورد آنوریسم
- آنوریسم بر عروق مختلف تأثیر میگذارد. مهمترین آنوریسم بر عروق تأمینکننده مغز و قلب تأثیر میگذارد. آنوریسم آئورت بر شریان اصلی بدن تأثیر میگذارد.
- پارگی آنوریسم باعث خونریزی داخلی میشود.
- خطر ایجاد و پارگی آنوریسم در افراد متفاوت است. سیگار کشیدن و فشارخون بالا از مهمترین عوامل خطر برای ایجاد آنوریسم است.
- برخی از انواع آنوریسم ممکن است برای جلوگیری از پارگی به درمان جراحی نیاز داشته باشند. پزشکان فقط در صورت تهدید زندگی افراد آنها را عمل خواهند کرد.
انواع آنوریسم
آنوریسمها با توجه به موقعیت آنها در بدن طبقهبندی میشوند. سرخرگهای مغز و قلب دو مکان شایع آنوریسم جدی هستند.
برآمدگی میتواند دو شکل اصلی داشته باشد:
- آنوریسم فوزیفرم: در همه طرف رگ خونی برجسته میشود.
- آنوریسم ساکولار: فقط در یک طرف برجسته میشود.
خطر پارگی به اندازه برآمدگی بستگی دارد.
آنوریسم آئورت
آئورت شریانی بزرگ است که از بطن چپ قلب شروع شده و از حفرههای قفسه سینه و شکم عبور میکند. قطر طبیعی آئورت بین ۲ تا ۳ سانتیمتراست اما میتواند با وجود آنوریسم تا ۵ سانتیمتر برجسته شود.
شایعترین آنوریسم آئورت، آنوریسم آئورت شکمی است. این حالت در بخشی از آئورت رخ میدهد که از طریق شکم عبور میکند. و بدون جراحی، میزان بقای سالانه برای بیماران دارای آنوریسم آئورت شکمی با اندازه بیش از ۶ سانتیمتر، ۲۰ درصد است.
آنوریسم آئورت شکمی میتواند به سرعت کشنده باشد، اما کسانی که بعد از انتقال به بیمارستان زنده ماندهاند ۵۰ درصد بقای کلی دارند.
آنوریسم آئورت توراسیک کمتر میتواند بخشی از آئورت را که از طریق قفسه سینه عبور میکند، تحت تأثیر قرار دهد. بر اساس یافتههای منابع مطمئن، میزان بقای آنها بدون درمان ۵۶ و ۸۵ درصد پس از جراحی میباشد. این یک بیماری نادر است، زیرا فقط ۲۵ درصد از آنوریسم آئورت در قفسه سینه رخ میدهد.
آنوریسم مغزی
آنوریسم شریانهایی که خون مغز را تأمین میکنند که به عنوان آنوریسم داخل جمجمه شناخته میشوند. و به دلیل ظاهر آنها، بهعنوان آنوریسم «توتی» نیز شناخته میشوند.
پارگی آنوریسم مغز می تواند در طی ۲۴ ساعت کشنده باشد. چهل درصد آنوریسمهای مغز کشنده است و حدود ۶۶ درصد از کسانی که زنده میمانند، اختلال عصبی یا ناتوانی عصبی را تجربه میکنند.
پارگی آنوریسم مغزی شایعترین علت ایجاد نوعی سکته مغزی است که به خونریزی زیر عنکبوتیه (SAH) معروف است.
آنوریسم محیطی
آنوریسم میتواند در شریان محیطی نیز رخ دهد.
انواع آنوریسم محیطی عبارتند از:
- آنوریسم پوپلیتئال: این حالت در پشت زانو اتفاق میافتد. که شایعترین آنوریسم محیطی است.
- آنوریسم شریان طحال: این نوع آنوریسم در نزدیکی طحال اتفاق میافتد.
- آنوریسم شریان مزانتریک: این حالت بر شریان انتقال خون به رودهها تأثیر میگذارد.
- آنوریسم شریان فمورال: شریان فمورال در کشاله ران است.
- آنوریسم شریان کاروتید: در گردن رخ میدهد.
- آنوریسم احشایی: برآمدگی در شریانی میباشد که به روده یا کلیه خونرسانی میکند.
احتمال پارگی آنوریسم محیطی کمتر از آنوریسم آئورت است.
درمان
همه موارد آنوریسم پاره نشده نیاز به درمان فعال ندارند. بااین وجود پارگی آنوریسم ، نیاز به جراحی فوری است.
گزینه های درمان آنوریسم آئورت
در صورت عدم وجود علائم ، پزشک ممکن است آنوریسم آئورت پاره نشده را کنترل کند. داروها و اقدامات پیشگیرانه ممکن است بخشی از مدیریت محافظه کارانه باشد ، یا ممکن است همراه با درمان فعال جراحی باشد.
پارگی آنوریسم نیاز به جراحی فوری دارد. بدون ترمیم فوری ، بیماران بقای کمی دارند.
تصمیم برای عمل آنوریسم پاره نشده در آئورت به تعدادی از عوامل مربوط به بیمار و ویژگی های آنوریسم بستگی دارد.
که شامل موارد زیر میباشد:
- سن، سلامت عمومی، وجود بیماریهای دیگر و انتخاب شخصی بیمار؛
- اندازه آنوریسم نسبت به موقعیت آن در قفسه سینه یا شکم و میزان رشد آنوریسم؛
- وجود درد مزمن شکم یا خطر ترومبوآمبولی، زیرا این موارد نیز ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند.
آنوریسم آئورت بزرگ به سرعت در حال رشد است که احتمالاً به جراحی نیاز دارد.
برای جراحی دو گزینه وجود دارد:
- جراحی باز برای قرار دادن پیوند مصنوعی یا استنت؛
- جراحی اندوواسکولار استنت-گرافت.
در جراحی اندوواسکولار، جراح از طریق یک برش کوچک نزدیک مفصل ران به رگ های خونی دسترسی پیدا می کند. جراحی استنت گرافت از طریق این برش با استفاده از کاتتر،گرافت درون عروقی را وارد می کند. سپس گرافت در آئورت قرار می گیرد تا آنوریسم بسته شود.
در ترمیم آنوریسم آئورت شکمی باز ، یک برش بزرگ در شکم ایجاد می شود تا آئورت دیده شود. سپس می توان از گرافت برای ترمیم آنوریسم استفاده کرد.
جراحی اندوواسکولار برای ترمیم آنوریسم آئورت خطرات زیر را به همراه دارد:
- خونریزی در اطراف پیوند؛
- خونریزی قبل یا بعد از عمل؛
- انسداد استنت؛
- آسیب عصبی، منجر به ضعف، درد یا بیحسی در پا میشود؛
- نارسایی کلیه؛
- کاهش خونرسانی به پاها، کلیهها و سایر اندامها؛
- اختلال در نعوظ؛
- جراحی ناموفق که پس از آن به جراحی باز دیگری نیاز دارد؛
- جابجایی استنت.
برخی از این عوارض مانند خونریزی در اطراف پیوند منجر به جراحی بیشتر میشود.
گزینههای درمان آنوریسم مغزی
- پارگی آنوریسم داخل مغزی معمولاً به جراحی فوری نیاز دارد.
- در مورد آنوریسم مغز، جراح معمولاً فقط در صورت وجود خطر پارگی زیاد آن را عمل خواهند کرد. خطر بالقوه آسیب مغزی ناشی از عوارض جراحی بسیار زیاد است.
- همانند آنوریسم آئورت شکمی، احتمال پارگی در این نوع آنوریسم نیز به اندازه و محل آنوریسم بستگی دارد.
- به جای جراحی، بیماران در مورد چگونگی نظارت و مدیریت عوامل خطر برای پارگی آنوریسم مغز، به عنوان مثال نظارت بر فشارخون، راهنمایی میگیرند.
- اگر پارگی آنوریسم جمجمه منجر به خونریزی زیر عنکبوتیه شود، احتمال جراحی وجود دارد و یک اورژانس پزشکی محسوب میشود.
- این روش به منظور جلوگیری از پارگی شریان به امید جلوگیری از خونریزیهای دیگر است.
علائم
بیشتر آنوریسمها از نظر بالینی خاموش هستند. علائم معمولاً بروز نمیکند مگر اینکه آنوریسم پاره شذه باشد.
با اینحال، آنوریسم پاره نشده باشد هم هنوز ممکن است مانع گردش خون در بافتهای دیگر شود. آنها همچنین میتوانند لختههای خونی ایجاد کنند که ممکن است باعث انسداد رگهای خونی کوچکتر شود. این وضعیتی است که به عنوان ترومبوآمبولی شناخته میشود و میتواند منجر به سکته مغزی ایسکمیک یا سایر عوارض جدی شود.
آنوریسم شکمی که به سرعت در حال رشد است، گاهی با علائم همراه است. برخی از افراد مبتلا به آنوریسم شکمی، درد شکم، کمردرد یا احساس تپش در شکم را گزارش میکنند.
همچنین، آنوریسم توراسیک میتواند بر روی اعصاب مجاور و سایر رگهای خونی تأثیر بگذارد، بهطور بالقوه باعث مشکلات بلع و تنفس، و درد در فک، قفسه سینه و قسمت فوقانی پشت شود.
علائم ایجاد شده همچنین میتوانند به جای خود آنوریسم به علت ایجاد آنوریسم مرتبط باشند. بهعنوان مثال، در مورد آنوریسم ناشی از واسکولیت، یا التهاب رگهای خونی، فرد ممکن است دجار تب، ضعف یا کاهش وزن شوند.
عوارض
اولین علائم آنوریسمی که قبلاً تشخیص داده نشده میتواند عوارض ناشی از پارگی باشد. علائم ایجاد شده بیشتر ناشی از پارگی است تا خود آنوریسم به تنهایی.
بیشتر افرادی که با آنوریسم زندگی میکنند هیچ عارضهای را تجربه نمیکنند. با اینحال، علاوه بر ترومبوآمبولی و پارگی آئورت، عوارض میتواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید قفسه سینه یا کمر: درد شدید قفسه سینه یا کمر ممکن است به دنبال پارگی آنوریسم آئورت در قفسه سینه ایجاد شود.
- آنژین: انواع خاصی از آنوریسم میتواند منجر به آنژین، نوع دیگری از درد قفسه سینه شود. آنژین میتواند منجر به ایسکمی میوکارد و حمله قلبی شود.
- سردرد شدید ناگهانی: اگر آنوریسم مغز منجر به خونریزی زیر عنکبوتیه مغز شود، علامت اصلی آن سردرد شدید و ناگهانی است.
هر گونه پارگی آنوریسم ممکن است باعث درد، فشارخون پایین، ضربان قلب سریع و سبکی سر شود. اکثر افراد مبتلا به آنوریسم هیچگونه عارضهای را تجربه نخواهند کرد.
علل
آنوریسم میتواند در هر قسمت از بدن اتفاق بیفتد. فشارخون میتواند به راحتی دیواره شریانی ضعیف شده را گشاد کند.
برای تأیید دلیل ضعیف شدن دیواره شریان و ایجاد آنوریسم، تحقیقات بیشتر لازم است. برخی از آنوریسمها، اگرچه کمتر شایع هستند، اما از بدو تولد به عنوان نقص شریانی وجود دارند.
دیسکشن آئورت
دیسکشن آئورت یکی از علل قابل تشخیص آنوریسم آئورت است. دیواره شریانی دارای سه لایه است. از طریق پارگی در دیواره ضعیف عروق خون میتواند بیرون بزند و این لایهها را جدا کند. سپس حفره اطراف قلب را پر کند.
اگر پارگی در داخلیترین لایه دیواره شریانی ایجاد شود، کانالهای خون به دیواره وارد شده و آن را ضعیف میکنند و خطر پارگی را افزایش میدهد.
افراد مبتلا به دیسکشن آئورت اغلب درد ناگهانی و آزاردهنده قفسه سینه را توصیف میکنند. این درد میتواند با پیشرفت دیسکشن در امتداد آئورت حرکت کند. بهعنوان مثال ممکن است به پشت انتشار یابد.
دیسکشن منجر به فشردهسازی میشود. فشردهسازی از بازگشت خون به قلب جلوگیری میکند. این حالت بهعنوان تامپوناد پریکارد شناخته میشود.
عوامل خطر
برخی از شیوههای زندگی و ویژگیهای جسمی وجود دارد که میتواند احتمال آنوریسم را افزایش دهد.
- استعمال دخانیات؛
- فشارخون بالا؛
- رژیم غذایی نامناسب؛
- سبک زندگی غیرفعال؛
- چاقی.
طبق یافته منابع موثق استعمال دخانیات به خصوص در موردآنوریسم آئورت شکمی، رایجترین عامل خطر است. بهطوری که مصرف دخانیات نه تنها باعث افزایش بیماریهای قلبی عروقی و خطر آنوریسم میشود بلکه خطر پارگی پس از ابتلا به آنوریسم را نیز افزایش میدهد.
تشخیص
آنوریسم غالباً شناسایی نشده باقی میماند. غربالگری با هدف شناسایی افرادی که نیاز به نظارت یا درمان دارند، انجام میشود.
گروه ویژه خدمات پیشگیری ایالات متحده (USPSTF) غربالگری با سونوگرافی برای علائم آنوریسم آئورت شکمی را برای همه مردان ۶۵ تا ۷۵ سال که ۱۰۰ نخ سیگار یا بیشتر در زندگی خود کشیدهاند ، توصیه میکند.
گروه ویژه غربالگری روتین را برای زنان، چه سیگار کشیده باشند و چه سیگار نکشیدهاند ، توصیه نمیکند، زیرا زنان کمتر در معرض خطر /انوریسم آئورت شکمی هستند.
در صورت بروز علائم، با اسکن MRI میتوان آنوریسم را که هنوز پاره نشده است، تشخیص داد. سیتیاسکن معمولاً برای بررسی پارگی آنوریسم ترجیح داده میشود، خصوصاً اگر خطر خونریزی در مغز وجود داشته باشد.
در موارد آنوریسم شدید یا پارگی در مغز یا قلب که نیاز به جراحی اضطراری دارد، با آنژیوگرام میتوان ناحیه دقیق نیاز به ترمیم را تشخیص داد. یک کاتتر داخل رگ خونی ران، تحت بیحسی موضعی قرار میگیرد و سپس کاتتر به قسمت مربوطه بدن فرستاده میشود.
پزشک با استفاده از یک رنگ، منطقه قلب یا مغز را که نیاز به درمان دارد شناسایی میکند.
چشمانداز
فرد میتواند با آنوریسم پاره نشده زندگی کند و متوجه آن نشود. با اینحال، اگر پاره شود، میتواند زندگی فرد را تهدید کند.
و میتواند منجر به موارد زیر شود:
- سکته هموراژیک؛
- هیدروسفالی؛
- کما؛
- وازواسپاسم؛
- آسیب مغزی طولانی مدت یا کوتاه مدت.
وازواسپاسم دلیل اصلی ناتوانی یا مرگ به دنبال آنوریسم پاره شده است.
از عواملی که احتمال بهبودی کامل را تحت تأثیر قرار میدهد، میتوان به نوع و میزان آنوریسم، سلامت کلی فرد قبل از پارگی و سرعت درمان آن اشاره کرد.
حدود ۴۰ درصد موارد پارگی آنوریسم در ۲۴ ساعت اول کشنده خواهد بود. در حداکثر ۲۵ درصد افراد، عوارض مربوط به آن در طی ۶ ماه کشنده خواهد بود.
جلوگیری
جلوگیری از آنوریسم همیشه امکانپذیر نیست، زیرا برخی از آنها مادرزادی هستند، به این معنی که از بدو تولد وجود دارند.
با اینحال، برخی از انتخابهای سبک زندگی میتوانند میزان خطر را تحت تأثیر قرار دهند.
سیگار کشیدن هم برای آنوریسم آئورت و هم برای پارگی آنوریسم در هر نقطه از بدن یک عامل خطر محسوب میشود. ترک سیگار میتواند خطر آنوریسم شدید را کاهش دهد.
کنترل فشارخون همچنین میتواند خطر آنوریسم را به حداقل برساند. فشارخون سالم را میتوان با اقدامات رژیم غذایی، ورزش منظم و داروها به دست آورد.
چاقی میتواند فشار بیشتری به قلب وارد کند، بنابراین انجام این مراحل برای کاهش فشار در دیوارههای شریان مهم است.
یک رژیم غذایی سالم همچنین میتواند باعث کاهش کلسترول و کاهش خطر تصلب شرایین شود. آنوریسم فوزیفرم اغلب با تصلب شرایین مرتبط است.
هر شخصی که با آنوریسم تشخیص داده شود و یک برنامه درمانی محافظه کارانه داشته باشد، میتواند با یک پزشک در زمینه بهداشت و درمان همکاری کند تا عوامل خطر را برطرف کند.
منبع: medicalnewstoday.com