علائم انسداد کلیه و روشهای درمان
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
کلیهها اندامهای حیاتی هستند که بهطور مداوم خون را فیلتر کرده و ادرار تولید میکنند. هنگامی که مثانه از ادرار پر میشود، میل به ادرار کردن باعث میشود که به سرویس بهداشتی مراجعه کرده و دفع ادرار کنیم. با این حال، انسدادهای مختلفی میتوانند عملکرد کلیه در تولید ادرار را مختل کنند. این انسداد میتواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد زیرا تجمع ضایعات در خون میتواند بر روی بدن تاثیر بگذارد. انسداد کلیه حتی میتواند منجر به عوارض کشندهای شود.
_ انسداد کلیه چیست؟
اصطلاح “انسداد کلیه” معمولا به شرایطی گفته میشود که باعث جلوگیری از تخلیه ادرار از کلیه میشود. انسداد ممکن است درون کلیه رخ دهد. مانند زمانی که سنگ کلیه مانع تخلیه ادرار میشود. با این حال، گاهی انسداد در قسمتهای پایینی دستگاه ادراری، مانند داخل مثانه یا حالب وجود دارد. در صورت وجود انسداد، ادرار در داخل کلیه انباشته شده و این اندام را دچار آسیب میکند. به این شرایط هیدرونفروز گفته میشود.
از آنجایی که انسداد کلیه یک اصطلاح پزشکی نیست، گاهی اوقات برای اشاره به انسداد شرایین و رگهایی که خون مورد نیاز کلیهها را تامین میکنند نیز استفاده شود. محدود شدن سرخرگهای کلیه به عنوان تنگیعروق کرونر شناخته میشود. گاهی اوقات وجود یک لخته خون در این رگها میتواند باعث آسیبدیدگی کلیهها شود. به این بیماری، ترومبوز وریدی کرونری گفته میشود که در آن لخته خون در ورید کلیه جمع میشود. این لخته میتواند جریان خون در کلیهها را مختل کند. این دو حالت انسداد ممکن است بر روی عملکرد کلیه تأثیر بگذارند.
_ علل مسدود شدن کلیهها چیست؟
از آنجایی که انسداد کلیه عمدتا به معنی انسداد در جریان ادرار است، وجود مشکلات کلیوی و مشکلات دستگاه ادراری به عنوان علل احتمالی این انسداد در نظر گرفته میشوند. تنگی شریان کلیوی، ترومبوز ورید کلیوی و همچنین مشکلات دیگری که در گردش خون کلیهها رخ میدهند از جمله علل احتمالی انسداد کیله هستند.
_ علل مربوط به داخل کلیه
سه علت احتمالی برای انسداد کلیهها از داخل وجود دارد که مانع از خروج ادرار میشوند. انسداد در لگنچه کلیه یا جایی که کلیه به حالب وصل میشود (اتصال مجرای ادرار) یکی از علل داخلی ایجاد کننده انسداد است. این انسداد ممکن است تمام مجرا ادراری را مسدود کند. اما اغلب به طور کامل مانع خروج ادرار نمیشود.
_ عللی که میتوانند انسداد لگنچه کلیه ایجاد کنند عبارتند از:
سنگ کلیه: به حالتی گفته میشود که در آن پس از تصفیه خود، ضایعات سنگی در کلیه تولید شده و این سنگ مجرای خروجی ادرار را میبندد.
لخته شدن خون: معمولا به لختهای بزرگ از خون گفته میشود که ممکن است اتصال مجرا (UPJ) را مسدود کند.
تومور خوشخیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی)
_ علل مربوط به داخل دستگاه ادراری
اگر انسدادی در داخل دستگاه ادراری وجود داشته باشد، ادرار برگشت خورده و حتی ممکن است خروج ادرار از کلیهها دشوار شود.
این انسداد به دلایل زیر ایجاد میشود:
سنگهای ادراری: سنگهایی که یا در کلیهها تشکیل شده و به قدری کوچک هستند که به مثانه منتقل میشوند، یا سنگهایی که در مثانه تشکیل میشوند (سنگهای مثانه).
تنگیحالب: که به معنی تنگی لولهای است که ادرار را از کلیه به مثانهها میرساند. این انسداد احتمال آسیبدیدگی مثانه را افزایش میدهد و میتواند منجر به تشکیل بافت اسکار در این عضو شود.
مثانه نایروژنیک: که در آن آسیبدیدگی یا اختلال عصبی در مثانه شکل گرفته و خروج ادرار را مختل کند.
گاهی تودههای شکل گرفته در خارج از دستگاه ادراری به طور خاص به حالب فشار وارد کرده و باعث ایجاد انسداد شوند. در مردان، بیماریهای پروستات میتواند مجرای ادراری را فشرده کرده و خروج ادرار را با مشکل مواجه کند. این بیماریهای شامل هیپرتروفی خوشخیم پروستات (BPH)، پروستاتیت و سرطان پروستات است. تومورهای شکمی بزرگ نیز میتوانند از خارج به حالب فشار وارد کرده و اندساد به وجود آورند. ضمن این که در حین بارداری و زمانی که رحم بزرگ میشود نیز روی این بخش سیستم ادراری فشار زیادی وارد خواهد شد.
_ علائم و نشانههای انسداد کلیه
علائم و نشانههای انسداد کلیه ممکن است بسته به علت زمینهای متفاوت باشد. با این حال، ناتوانی در دفع ادرار به شکل طبیعی، شایعترین علامت این انسداد میباشد.
سایر علائم همراه عبارتند از:
کاهش خروجی ادرار یا ناتوانی کامل در ادرار کردن
درد در قسمت پایینی کمر (مشکلات کلیوی)، در امتداد پهلو (انسداد حالب) یا لگن (بیماریهای مثانه)
درد در هنگام ادرار کردن
وجود خون در ادرار، زمانی که دفع ادرار امکانپذیر است.
تهوع و استفراغ، به ویژه هنگامی که خروجی ادرار به مدت چند روز کم میشود.
تورم پا که نشانهای از آسیب کلیوی است.
مهم است که توجه داشته باشید که بیشتر این علائم بر اثر ابتلا به بیماریهای عادی ادراری، مانند عفونت ادراری (UTI) و سنگهای ادراری نیز ایجاد میشوند. حتی اگر خروجی ادرار طبیعی باشد. بنابراین ممکن است تشخیص تفاوت بین انسداد کلیه و دیگر بیماریهای کلیوی مانند UTI ها و سنگهای ادراری و هیپونفروز کمی دشوار باشد.
_ روشهای درمان انسداد کلیه
در ابتدا باید علت دقیق کم شدن خروجی ادرار از کلیهها در این بیماری شناسایی شود. این کار ممکن است نیاز به آزمایشات مختلف تشخیصی داشته باشد. مهم این است که تشخیص دهیم که آیا هیدرونفروز وجود دارد یا خیر. بنابراین انتخاب روش درمان انسداد کلیه میتواند بسته به علت اصلی ایجاد کننده آن متفاوت باشد.
برخی از گزینههای درمانی برای این انسداد عبارتند از:
داروهایی مانند آلوپورینول برای حل کردن سنگها و یا دیورتیکها برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه
درمانهای غیرتهاجمی مانند سنگ شکن موج ضربهای (ENWL) برای شکستن سنگها با امواج صوتی
جراحی مانند نفرولیتوتومی از طریق پوست که به منظور خارج کردن سنگ کلیه از دستگاه ادراری انجام میشود.
درمانهای ذکر شده در بالا بهطور خاص فقط برای سنگ کلیهای که باعث انسداد کلیهها میشود، کاربرد دارند. تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی نیز ممکن است در بعضی از این موارد مفید باشد. اگر ادرار درون کلیه (هیدرونفروز) تجمع پیدا کند، ممکن است سایر روشهای درمانی مفید باشد. این روشها شامل نفروستومی برای تخلیه ادرار از بدن یا کار گذاشتن استنت در مثانه به منظور باز نگه داشتن مجرای آن میباشند.
_ عوارض انسداد کلیهها
اگر هیدرونفروز درمان نشود میتواند باعث آسیبدیدگی کلیهها شود. در ابتدا تجمع ادرار عملکرد کلیه را کاهش میدهد و حتی میتواند منجر به نارسایی کلیه شود. اگر هر دو کلیه بهطور همزمان تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند، ممکن است عواقب جدی و حتی کشنده در انتظار بیمار باشد.
هیدرونفروز همچنین خطر ابتلا به عفونتهای کلیه را افزایش میدهد. خود این عفونت ممکن است به عوارض جدی دیگری منتهی شود. با این حال، تشخیص زودرس و درمان اسنداد کلیه میتواند به شدت خطر ابتلا به عوارض را کاهش دهد، اما در برخی از علل احتمالی ایجاد کننده هیدرونفروز، احتمال بازگشت و عود انسداد وجود دارد.
منابع: