بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان,سوال و پاسخ

 

غده‌های لنفاوی (به انگلیسی: lymphatic glands) یا گره‌های لنفاوی (به انگلیسی: lymphatic nodes) اندام بیضی‌شکل از دستگاه ایمنی بدن هستند که حامل مایع لنف می‌باشند.

این گره‌ها به‌طور گسترده‌ای در سراسر بدن از جمله زیر بغل و معده و مرتبط با رگ‌های لنف پخش شده‌اند. غدد لنفاوی شامل سلول‌های B, T و سایر سلول‌های ایمنی است. غدد لنفاوی به‌عنوان فیلتر یا تلهٔ ذرات بیگانه مانند برخی سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند و در عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن مهم هستند. آن‌ها شدیداً با گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها بسته‌بندی شده‌اند. تغییرات ظاهریِ غدد لنفاوی می‌تواند یک علامت از یک بیماری باشد.

تبدیل شدن آن‌ها به التهاب یا بزرگ شدن در شرایط مختلف، که ممکن است از مشکلی پیش‌پاافتاده، مانند عفونت گلو، به یک معضلِ تهدیدکنندهٔ حیات مانند سرطان غدد لنفاوی، سرطان مثانه، سرطان خون، یا ایدز متنوع باشد (در اکثر بیماری‌ها غدد لنفاوی قرمزرنگ هستند و درد شدیدی دارند).

وضعیت غدد لنفاوی بسیار مهم است که در تشخیصِ مرحلهٔ سرطان مؤثر است و سطح و نوعِ درمان را تعیین می‌کند و از بهترین راه‌ها برای تشخیص زودهنگام و درمان آن است. التهاب، تورم، یا بزرگ‌شدگیِ گره‌های لنفاوی ممکن است با سفتی یا سختی همراه باشد. در صورتِ التهابِ غدد لنفاوی، می‌توان برای تشخیصِ دقیق‌تر از بافت‌برداری (بیوپسی) کمک گرفت.

_ وظایف گره‌های لنف
در داخل مایع لنفاوی گره‌های لنفاوی (شامل لنفوسیت‌ها)، یک نوع از گلبول‌های سفید خون وجود دارد که به‌طور مداوم از طریق غدد لنفاوی و جریان خون، مولکول‌های موجود در دیوارهٔ سلولی باکتری یا مواد شیمیایی مترشحه از باکتری‌ها موسوم به آنتی‌ژن، سلول آنتی‌ژن اختصاصی ارائه می‌دهند برای مثال مانند انتقال سلول‌های دندریتیک به داخل دستگاه لنفاوی و سپس به غدد لنفاوی.

در پاسخ به پادتن (آنتی‌ژن)، لنفوسیت در گره‌های لنفاوی یک پادتن که به بیرون رفتن از گره‌های لنفی به گردش خون کمک می‌کند، برای تولید پاتوژن آنتی‌ژن که با هدف قرار دادن آن برای نابودی توسط سلول‌های دیگر عمل می‌کنند، مکمل است. سایر سلول‌های سیستم ایمنی بدن، برای مبارزه با عفونت و بیماری به غدد لنفاوی فرستاده می‌شوند و در نتیجه افزایش تعداد سلول‌های سیستم ایمنی بدن در مبارزه با عفونت‌ها، گره را گسترش می‌دهند و متورم می‌کنند.

_ سیستم لنفاوی
این سیستم، مایع میان بافتی را از فضای بافتی به خون حمل می‌کند. تمامی بافت‌های بدن دارای کانال‌های لنفاوی می‌باشند. لنف از مایع میان بافتی منشأ می‌گیرد و ترکیب ان شبیه مایع میان بافتی می‌باشد. این سیستم علاوه بر حمل پروتئین و مایع از فضای میان بافتی گردش خون، یکی از مسیرهای اصلی جذب مواد غذایی از لوله گوارش نیز محسوب می‌شود.

_ علل اصلی متورم شدن غدد لنفاوی
در واقع غدد، دژ محکمی برای نیروهای دفاعی بدن شما می‌باشند. بیش از پانصد غدد لنفی در سراسر بدن شما پراکنده می‌باشند. این غدد همایشگاهی هستند برای گویچه‌های سفید خون، سلول‌هایی که جزئی از سامانه دفاعی بدن می‌باشند. این غدد زمانی که گلبول‌های سفید خون بر علیه میکروب‌های مهاجم بسیج می‌شوند، متورم خواهند شد.

این غدد به هم‌راه رگ‌های لنفی، شبکه‌ای، برای تخلیه ذرات و مواد به جای مانده از این جنگ‌ها و نیز برخی دیگر از موارد موجود در بدن تشکیل می‌دهند. غدد کوچک‌تر به درون غدد بزرگی که به صورت خوشه‌ای در نقاط ویژه ای از بدن قرار گرفته‌اند تخلیه می‌شوند.

این نواحی شامل زیر بغل، فک و کشاله‌های ران است. تورم این غدد ممکن است ناشی از عفونت در محلی دورتر باشد، به‌طور مثال ممکن است در موارد عفونت پا غدد لنفی کشاله ران متورم شوند.

_ غده لنفی متورم :

غده لنفی طبیعی نرم و با قوامی به مانند لاستیک، قابل حرکت و با قطری در حدود پنج میلی‌متر می‌باشد. هنگامی که یک غده لنفی متورم شود، بزرگ، سخت و دردناک می‌شود. غدد گردن بیش از غدد دیگر نقاط بدن متورم می‌شوند (یک پاسخ شایع به عفونت‌های گلو، بینی، گوش و سرماخوردگی). بیش از سی درصد غدد لنفی بدن در ناحیه گردن و گلو قرار دارند.

تورم غدد لنفی گردن می تواند نشانگر عفونت های ویروسی یا باکتریایی گلو باشد. عفونت های دندان و یا عفونت ناشی از پنجه کشیدن گربه نیز ممکن است چنین حالتی به وجود بیاورند.

بیماری‌های جدی‌تر، که البته از شیوع کمتری نیز برخوردارند، شامل منوکلئوز، سل، سفلیس و برخی از انواع سرطان نظیر هوچکین هستند.

_ عفونت‌ها موجب تورم غدد لنفی می‌شوند
جالب است بدانید که بیش از دوسوم غدد لنفاوی به علت‌هایی که تشخیص داده نمی‌شود، متورم می‌شود.

در بقیه موارد نیز بیماری‌های عفونی که شایع‌ترین آن بیماری‌های ویروسی چون سرماخوردگی، آنژین چرکی گلو، بیماری‌های انگلی ناشی از مصرف گوشت‌های نیمه پخته در انواع کباب‌ها و نیز بیماری‌های منتقل شده از حیواناتی چون گربه به انسان است.
حتی بیماری‌هایی چون سل و سیفلیس نیز می‌تواند با عوارضی چون ورم غدد لنفاوی گردن و ران هم‌راه باشد.

بر این که ارزیابی اولیه غدد لنفاوی متورم از لحاظ وجود بیماری‌های همراه با عفونت در شخص و وجود زخم‌هایی در اطراف غدد در تشخیص علت بروز آن بسیار اهمیت دارد.

داشتن نشانه‌هایی از گلو درد، خستگی، کاهش وزن یا داشتن تماس با حیوانات، تماس‌های جنسی مشکوک و نیز مصرف برخی داروهای ضدتشنج می‌تواند بزرگی غدد لنفاوی را با علت‌هایی مشخص و قابل درمان توجیه کند.
غدد لنفاوی دو دسته است و به غدد لنفاوی محیطی چون گردن، زیر بغل و ران پا و غدد مرکزی چون غدد لنفاوی طحال، شکم و قفسه سینه تقسیم می‌شود.
بررسی غدد لنفاوی مرکزی نیز در صورتی که تورم غدد لنفاوی محیطی بدون علت و نشانه‌های شایع باشد و شخص نیز بیش از ۵۰ سال داشته باشد از طریق سونوگرافی و نمونه‌برداری ضروری است؛ زیرا بزرگ شدن غدد لنفاوی طحال، قفسه سینه یا شکم در برخی موارد می تواند نشانه‌ای از بیماری‌های خطرناک و بدخیم باشد.

_ از درمان ساده تا تخصصی

از آن‌جاکه تورم غدد لنفاوی معمولا ناشی از یک عفونت است، درمان آن به درمان عامل بیماری مربوط می‌شود، یعنی با درمان گلو دردهای چرکی، سرماخوردگی و زخم‌هایی که ممکن است در ناحیه دست و پا ایجاد شده باشد، تورم و درد غدد لنفاوی بهبود می‌یابد.
فراموش نکنید که عفونت‌های پوست سر، شقیقه، صورت، دندان و عفونت‌های سینوس و گوش باعث تورم غدد لنفاوی می‌شود.

که در صورت تشخیص درست محل عفونت از سوی متخصص، درمان آن مشکل نخواهد بود، اما در ساده‌ترین اقدام، گرم کردن محل متورم شده به کاهش درد ناشی از آن کمک می‌کند؛ و می‌توانید با استفاده از یک حوله گرم که روزی سه تا چهار بار بر روی غدد دردناک می‌گذارید، درد آن‌ها را کاهش دهید. اما فراموش نکنید غدد لنفاوی که بزرگ، سفت و تورم آن بدون علت است نیاز به پیگیری تخصصی و سریع دارد.

گلو دردهای استرپتوکوکی را باید درمان نمود، چرا که در صورت عدم درمان، این بیماری عارضه تب روماتیسمی را در پی خواهد داشت، که خود می‌تواند منجر به آسیب‌های قلبی شود. پزشکان می‌توانند از گلو نمونه تهیه کرده و آن را کشت دهند. اگر گلو درد، چرکی باشد باید یک دوره آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.

_ علائمی که در اثر تورم غدد لنفاوی مشاهده می‌شود.
– آب‌ریزش بینی، گلودرد، تب و سایر علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی

– ورم کلی غدد لنفاوی در سرتاسر بدن که می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به یک بیماری عفونی مثل ایدز، مونونوکلئوز و یا یک اختلال خودایمنی مثل لوپوس یا آرتریت روماتوئید باشد.

– ورم دست یا پا نشان می‌دهد ورم یک غده لنفاوی خیلی دور از سطح پوست که حس نمی‌شود، باعث انسداد و گرفتگی سیستم لنفاوی بدن شده است.

– رشد سریع، دائمی و شدید غدد لنفاوی می‌تواند علامت تومور باشد.

– تب
– تعریق شبانه (عرق کردن در خواب شب)

همانطور که در پست‌های قبل اشاره کردیم در این‌جا ریزتر اشاره می‌کنیم علل ورم غدد لنفاوی را
یک گره یا غده لنفاوی، شکلی گرد یا لوبیا شکل دارد. گره لنفاوی مجموعه‌ای از سلول‌هاست که توسط یک پوشش (کپسول) از بافت پیوندی پوشیده شده‌اند.

این سلول‌ها شامل سلول‌های لنفولیست و ماکروفاژ هستند.

لنفوسیت‌ها نوعی گلبول سفید هستند که اجزای پروتئینی را برای کشتن عوامل مهاجم به بدن مثل ویروس‌ها تولید می کنند و ماکروفاژها هم مواد کشته شده را تجزیه می‌کنند.

زمانی که مایع لنف در سراسر بدن گردش می‌کند، لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها، آن را تصفیه می‌کنند و از شما در برابر مهاجم‌های مخرب محافظت می‌نمایند.
گره‌های لنفاوی در یک گروه قرار دارند و هر گروه یک قسمت خاص از بدن را تصفیه می‌کند.

در برخی قسمت های بدن، ورم غدد لنفاوی بیشتر دیده می‌شود مثل گردن، زیر بغل، زیر چانه و کشاله ران.

محل بروز ورم می‌تواند به تشخیص علت آن کمک کند.

بیشترین علت ورم غدد لنفاوی، ابتلا به یک بیماری عفونی به خصوص یک عفونت ویروسی مثل سرماخوردگی است. اما بیماری‌های عفونی دیگری مثل بیماری های انگلی و باکتریایی و سایر علل می‌توانند باعث این ورم شوند.

علل ورم غدد لنفاوی عبارتند از:

۱- بیماری‌های عفونی شایع

– گلو درد چرکی

– سرخک

– عفونت‌های گوش

– عفونت (آبسه) دندان

– مونونوکلئوز

– عفونت پوست یا زخم مثل سلولیت یا باد سرخ

– ویروس اچ آی وی (HIV) که باعث بیماری ایدز می‌شود.

۲- بیماری‌های عفونی غیر شایع

– بیماری سل

– برخی بیماری‌های منتقله از راه تماس جنسی مثل سیفیلیس

– توکسوپلاسموز: یک بیماری انگلی که در اثر تماس با مدفوع گربه آلوده یا خوردن گوشت نپخته یا نیم پز ایجاد می‌شود.

– تب خراش گربه: یک بیماری باکتریایی که در اثر چنگ زدن یا گاز گرفتن گربه ایجاد می‌شود.

۳- اختلالات سیستم ایمنی بدن

– بیماری لوپوس: یک بیماری التهابی مزمن که مفاصل، پوست، کلیه‌ها، سلول‌های خونی، قلب و ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

– آرتریت روماتوئید: یک بیماری التهابی مزمن که مفاصل بدن را دچار مشکل می‌کند.

۴- سرطان‌ها

– لنفوم (سرطان دستگاه لنفاوی)

– لوسمی: سرطان بافت تشکیل‌دهنده خون شامل مغز استخوان و سیستم لنفاوی

– سرطان سایر قسمت‌های بدن که به غده لنفاوی انتشار پیدا کرده اند (متاستاز سرطان)

سایر علل ورم غدد لنفاوی که نادر هستند عبارتند از:

برخی داروها مثل داروی ضدتشنج فنی توئین و داروهای جلوگیری کننده از ابتلا به بیماری مالاریا.

منابع:

۱- دانشنامه‌آزاد

۲- سایت تبیان

---