بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان. , شیرین کریمی

 

تب افزایش موقتی دمای بدن فرد است که اغلب ناشی از نوعی بیماری است. تب داشتن نشانۀ آن است که در بدن شما چیزی غیرمعمول در حال رخ دادن است.

برای بزرگسالان ممکن است تب ناراحت‌کننده باشد، اما به طور معمول تب دلیلی برای نگرانی ندارد مگر اینکه دمای بدن بیشتر از ۱۰۳ درجه فارنهایت یا ۳۹٫۴ درجه سانتی‌گراد بشود. برای نوزادان و کودکان نوپا دمای کمی بالا ممکن است نشانۀ نوعی عفونت جدی باشد.

عموماً پس از گذشت چند روز تب از میان می‌رود. تعدادی از داروهای بی‌نسخه تب را پایین می‌آورند، اما گاهی اوقات بهتر است تب درمان نشود. گویا تب در کمک‌کردن به بدن انسان برای مبارزه با شماری از عفونت‌ها نقشی کلیدی دارد.

_ نشانه‌ها

وقتی دمای بدن فرد از حد طبیعی بالاتر برود تب دارد. دمایی که برای بدن شما طبیعی محسوب می‌شود ممکن است کمی بالاتر یا پایین‌تر از حد دمای طبیعی ۹۸٫۶ فارنهایت یا ۳۷ درجه سانتی‌گراد باشد.

بسته به علّت تب در بدن شما، سایر نشانه‌ها و علائم ممکن است عبارت باشند از:

• عرق کردن
• احساس سردی و لرزیدن
• سردرد
• دردهای عضلانی
• از دست دادن اشتها
• کج‌خلقی و زودرنجی
• کم شدن آب بدن
• ضعف عمومی بدن

کودکان شش ماهه تا پنج ساله ممکن است تشنج ناشی از تب را تجربه کنند. تقریباً یک سوم از کودکانی که یکبار تشنج ناشی از تب را تجربه می‌کنند معمولاً تا دوازده ماه بعد یک بار دیگر نیز تشنج خواهند کرد.

_ دما را اندازه بگیرید

برای اندازه‌گیری دمای بدن خودتان یا کودک‌تان می‌توانید از انواع دماسنج‌ها استفاده کنید. مانند دماسنج دهانی، مقعدی، گوشی و پیشانی.

شما می‌توانید برای سنجش دمای بدن دماسنج دهانی را زیر بغل نیز بگذارید، هرچند این کار دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری دمای بدن نیست:

1. دماسنج را زیر بغل قرار دهید و بازوها را روی قفسۀ سینه قرار دهید.
2. چهار تا پنج دقیقه منتظر بمانید. دمای زیر بغل اندکی پایین‌تر از دمای دهان انسان است.
3. اگر با پزشک تماس گرفتید، عدد دقیق دمای بدن و آن بخش از بدن که دما را در آن اندازه‌گیری کردید را به پزشک گزارش دهید.

_ برای نوزادان از دماسنج مقعدی استفاده کنید:

1. کمی وازلین روی مخزن دماسنج بمالید.
2. نوزاد را روی شکم بخوابانید.
3. نیمی از مخزن دماسنج (یک اینچ یا ۱٫۳ تا ۲٫۵ سانتی‌متر) را با دقت وارد مقعد نوزاد کنید.
4. دماسنج و نوزاد را برای سه دقیقه در این حالت نگاه دارید.
5. مراقب باشید دماسنج وارد بدن نوزاد نشود. اگر نوزاد وول بزند و به خود بپیچد ممکن است دماسنج به عمق بیشتری فرو برود و باعث جراحت بشود.

_ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

تب به خودیِ خود ممکن است دلیلی برای احساس خطر کردن یا مراجعه به پزشک نباشد. با وجود این در برخی از شرایط شما باید به دنبال توصیه‌های پزشکی برای خود یا نوزاد و یا بچه‌های‌تان باشید.

_ نوزادان

تبِ ناشناخته در نوزادان و کودکان دلیل مهمی برای نگرانی است تا در بزرگسالان. اگر نوزاد یا کودک شما تب دارد به پزشک مراجعه کنید:

• نوزادان زیر سه ماهه. اگر دمای مقعدی نوزاد ۱۰۰٫۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر از آن بود به پزشک مراجعه کنید.
• نوزادان بین سه تا شش ماهه. اگر دمای مقعدی نوزاد ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) و بالاتر از آن بود و در ظاهر به طور غیرطبیعی کج خلق، بی‌حال یا معذّب بود به پزشک رجوع کنید.
• نوزادان بین شش تا ۲۴ ماهه. اگر دمای مقعدی نوزاد ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۸٫۹ درجه سانتی‌گراد) و بالاتر از آن بود و بالا بودن دما بیش از یک روز طول کشید اما علائم دیگری وجود نداشت مشکلی وجود ندارد اما اگر نوزاد علائم و نشانه‌هایی مانند سرماخوردگی، سرفه یا اسهال دارد فوری با پزشک تماس بگیرید.

_ کودکان

اگر کودک شما تب دارد اما به شما واکنش نشان می‌دهد، تماس چشمی برقرار می‌کند و به حالت‌های ظاهری چهره و صدای شما پاسخ می‌دهد، مایعات می‌نوشد و بازی می‌کند احتمالاً دلیلی برای ترس و نگرانی وجود ندارد.

اگر کودک شما علائم زیر را دارد با پزشک تماس بگیرید:

• بی‌میلی و بی‌توجهی یا کج‌خلقی، استفراغ مکرر، دل درد یا سردرد شدید یا هر نشانۀ دیگری که باعث ناراحتی کودک بشود.
• اگر کودک پس از اینکه مدتی در اتومبیل گرم قرار داشته است تب دارد فوری به پزشک مراجعه کنید.
• اگر تب در کودک بیشتر از سه روز ادامه داشته باشد.
• بی حالی و بی میلی کودک و عدم توانایی در برقراری تماس چشمی خوب با شما.

از پزشک کودک خود در مورد وضعیت‌های خاص، مانند کودکی که سیستم ایمنی بدن او مشکل دارد یا از قبل به بیماری خاصی مبتلا است، راهنمایی بگیرید.

_ بزرگسالان

اگر دمای تب در بزرگسال ۱۰۳ درجه فارنهایت (۳۹٫۴ سانتی‌گراد) یا بالاتر بود به پزشک مراجعه کنید. اگر هر کدام از علائم و نشانه‌های زیر را داشتید فوری به پزشک مراجعه کنید:

• سردرد شدید
• خارش غیرمعمول پوست به خصوص اگر خارش به سرعت در حال افزایش است
• حساسیت غیرعادی به نور
• سفت شدن و درد در ناحیۀ گردن وقتی سرتان را به جلو خم می‌کنید.
• اختلالات روانی
• استفراغ مزمن
• دشواری در تنفس یا درد در قفسۀ سینه
• درد در ناحیۀ شکم یا درد هنگام ادرار کردن
• تشنج یا حملۀ ناگهانی صرع

_ علل و عوامل

تب زمانی بر فرد عارض می‌شود می‌شود که قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس – که به آن «ترموستات» بدن نیز می‌گویند- دمای طبیعی بدن فرد را بالا می‌برد. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد فرد ممکن است احساس سرما کند و لباس اضافه بپوشد یا خودش را در پتو بپیچد یا ممکن است از سرما به خود بلرزد و بدنش گرمای بیشتری تولید کند و به تدریچ دمای بدنش بالاتر رود.

دمای بدن به طور طبیعی در طول روز تغییر می‌کند، دمای بدن صبح‌ها پایین‌تر و عصرها و شب‌ها بالاتر است. بیشتر افراد دمای ۹۸٫۶ فارنهایت (۳۷ درجه سانتی‌گراد) را دمای طبیعی بدن در نظر می‌گیرند، با وجود این، دمای بدن می‌تواندتا یک درچه یا بیشتر متفاوت باشد، تقریباً از ۹۷ درجه فارنهایت (۳۶٫۱ سانتی‌گراد) تا ۹۹ درجه فارنهایت (۳۷٫۲ سانتی‌گراد) متغیر باشد ولی همچنان دمایی طبیعی محسوب می‌شود.

تب یا بالا رفتن دمای بدن ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• ویروس
• عفونت باکتریایی
• گرمازدگی
• برخی شرایط التهابی مانند آرتریت روماتوئید – التهاب غشایی در مفاصل (پرده سینوویال)
• تومور بدخیم
• برخی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهایی که برای فشار خون بالا یا تشنج مصرف می‌شوند.
• برخی از ایمنی‌سازی‌ها، مانند دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفۀ غیرسلولی (DTaP) یا واکسن پنوموکوکسی.

گاهی علّت تب تشخیص داده نمی‌شود. اگر تب بیش از سه هفته طول بکشد و پزشک پس از بررسی‌های زیاد نتواند علّت تب را تشخیص دهد ممکن است تب منشآ ناشناخته داشته باشد.

_ عوارض جانبی

کودکان شش ماهه تا پنج ساله ممکن است تشنج ناشی از تب را تجربه کنند که معمولاً همراه با کم شدن هوشیاری و لرزیدن اعضای دو سمت بدن است. با اینکه این عارضه پدر و مادرها را نگران می‌کند بیشتر مبتلایان به تشنج ناشی از تب هیچ آثار و عوارض ماندگاری ندارند.

اگر تشنج رخ بدهد:

• کودک را روی شکم یا پهلو بر روی زمین بخوابانید.
• هر نوع وسیله یا ابزار تیز را از اطراف کودک دور کنید.
• لباس‌های تنگ او را شل کنید.
• کودک را نگه دارید تا از صدمه دیدن جلوگیری کنید.
• هیچ چیزی در دهان کودک قرار ندهید و سعی نکنید تشنج را متوقف کنید.

بیشتر تشنج‌ها خود به خود متوقف می‌شوند. به محض اینکه تشنج متوقف شد کودک را نزد پزشک ببرید تا علّت تب و تشنج را مشخص کند..

اگر تشنج بیشتر از پنج دقیقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.

_ پیشگیری

با کم کردن احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌توانید از ابتلا به تب پیشگیری کنید. در اینجا چند نکته برای کمک به شما ارائه می‌شود:

• دست‌های خود را به طور مرتب بشویید و به کودک خود نیز یاد بدهید همین کار را بکند. به خصوص قبل از غذا خوردن، بعد از دستشویی رفتن، بعد از اینکه از میان جمعیت خارج شدید یا پس از بودن در اطراف فرد بیمار، پس از لمس حیوانات خانگی، در طول سفر و بعد از استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی.
• به کودکان خود یاد بدهید که چگونه دست‌هایشان را به درستی بشویند. پشت و کف دست‌ها را صابون بزنید و به طور کامل زیر آب بشویید.
• اگر به آب و صابون دسترسی ندارید با خود ضدعفونی‌کنندۀ دست داشته باشید.
• سعی کنید از دست زدن به بینی، چشم‌ها و دهان خود خودداری کنید زیرا اینها راه‌هایی هستند که ویروس‌ها و باکتری‌ها از آنجا وارد بدن می‌شوند و منجر به عفونت می‌شوند.
• وقتی سرفه می‌کنید جلوی دهان‌تان را بگیرید و وقتی عطسه می‌کنید جلوی بینی را بگیرید و به کودکان‌تان نیز یاد بدهید که همین کار را بکنند، موقع سرفه یا عطسه هر زمان که امکان‌پذیر بود از دیگران روی برگردانید یا دور شوید تا از انتقال میکروب‌ها به دیگران جلوگیری کنید.
• از استفادۀ مشترک از فنجان، لیوان، بطری آب و ظرف و ظروف کودکان‌تان دوری کنید.

_ تشخیص

برای بررسی تب ممکن است پزشک شما:

• دربارۀ علائم و نشانه‌ها و پیشینۀ بیماری‌های شما سؤال بپرسد.
• معاینۀ جسمی انجام دهد.
• ممکن است بر اساس پیشینۀ بیماری‌ا و معاینۀ جسمی اگر لازم باشد انجام آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون یا عکس‌برداری با اشعۀ X از قفسۀ سینه را بخواهد.

از آنجایی که تب در نوزادان تازه به دنیا آمده، یعنی نوزاد زیر ۲۸ روزه می‌تواند نشان‌دهندۀ یک بیماری جدی در او باشد ممکن است نوزاد برای درمان و انجام آزمایش‌های لازم در بیمارستان بستری شود.

_ درمان

برای تب درجه پایین ممکن است پزشک توصیه نکند که دمای بدن را پایین بیاورید. این نوع تب‌های جزئی ممکن است حتی به کاهش تعداد میکروب‌هایی که باعث بیماری در شما شده‌اند کمک کند.

_ داروهای بدون نسخه

در مورد تب بالا یا تب پایین که باعث رنج و ناراحتی می‌شود ممکن است پزشک داروهای بدون نسخه، مانند استامینوفن (Tylenol و دیگر انواع) یا ایبوپروفن (Advil, Motrin IB و دیگر انواع) را تجویز کند.

این داروها را بر اساس دستورالعملی که روی برچسب نوشته شده است یا طبق توصیۀ پزشک مصرف کنید. دقت کنید که بیش از حد مصرف نکنید. دوزهای بالا یا طولانی مدت مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن ممکن است به کلیه یا کبد آسیب بزند و مصرف بیش از حد می‌تواند مرگبار باشد. اگر تب در کودک شما پس از مصرف یک دوز از این داروها فروکش نکرد داروی بیشتری به کودک ندهید و دوباره به پزشک مراجعه کنید.

به کودکان آسپرین ندهید زیرا ممکن است باعث ایجاد یک نوع اختلال نادر، اما به طور بالقوه کُشنده، به نام سندروم ری (Reye) رخ دهد.

_ داروهای با نسخه

بسته به علّت تب شما، اگر پزشک مشکوک به عفونت باکتریایی مانند ذات‌الریه یا گلودرد میکروبی در شما باشد ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت ویروسی را درمان نمی‌کنند اما چند داروی ضدویروس وجود دارد که برای درمان عفونت‌های ویروسی خاص مصرف می‌شوند. با وجود این، بهترین درمان برای اکثر بیماری‌های جزئی ناشی از ویروس، اغلب استراحت و نوشیدن مقدار زیادی مایعات است.

_ درمان نوزادان

اگر نوزادان به ویژه نوزادان زیر ۲۸ روز تب داشته باشند ممکن است برای انجام آزمایشات و درمان در بیمارستان بستری شود. تب در نوزادان تازه به دنیا آمده می‌تواند نشانۀ عفونت جدی در آنها باشد که و ممکن است به داروهای تزریق داخل وریدی (IV) و مراقبت پیوسته و شبانه‌روزی نیاز داشته باشد.

_ سبک زندگی و درمان‌های خانگی

برای کاهش تب می‌توانید چند کار در خانه انجام دهید:

• مقدار زیادی مایعات بنوشید. تب می‌تواند موجب از دست رفتن آب بدن بشود، بنابراین آب و آب‌میوه بنوشید و سوپ بخورید. برای کودکان زیر یک سال از محلول‌های آب‌افزا مانند پدیالیت (Pedialyte) استفاده کنید. این محلول‌ها حاوی آب و نمک متناسب هستند تا دوباره بدن را پر از مایعات و الکترولیت‌ها کنند. پدیالیت‌ها به شکل بستنی یخی هم موجود هستند.
• استراحت. برای بهبود و پایین آمدن تب باید استراحت کنید زیرا فعالیت می‌تواند دمای بدن را افزایش دهد.
• لباس خنک تن کنید. لباس‌های سبک و نازک بپوشید، دمای اتاق را متعادل کنید و موقع خواب فقط یک پتو یا ملافۀ نازک روی خودتان بیندازید.

_ آماده شدن برای ملاقات با پزشک

برای درمان تب خود یا کودک ممکن است به پزشک خانواده یا پزشک عمومی و یا متخصص کودکان مراجعه کنید. در اینجا برخی اطلاعات آمده است که به شما کمک می‌کند برای ملاقات با پزشک آماده باشید و بدانید که باید از او چه انتطاری داشته باشید.

_ چه کاری می‌توانید بکیند

• از هر گونه محدودیت قبل از ملاقات با پزشک آگاه باشید. قبل از ملاقات با پزشک بپرسید که آیا لازم است از قبل کاری بکنید.
• اطلاعات دربارۀ تب را یادداشت کنید. مانند اینکه از چه زمانی آغاز شد. چگونه و در کدام قسمت بدن دمای تب را اندازه گرفتید (مثلا دهانی یا مقعدی) و علائم و نشانه‌ها. و اگر اطراف شما یا کودک شما فرد بیماری بوده است یادداشت کنید.
• اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید. مثلا اینکه ممکن است در معرض ابتلا از شخصی بیمار قرار گرفته باشید یا اخیراً سفری به خارج از کشور داشته‌اید.
• یک لیست از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که شما یا کودک شما مصرف می‌کنید را تهیه کنید.
• سوالات‌تان از پزشک را یادداشت کنید.

تعدادی از پرسش‌های اساسی برای پرسیدن از پزشک دربارۀ تب عبارتند است:

• چه علت احتمالی موجب تب شده است؟
• ممکن است علل دیگری هم داشته باشد؟
• انجام چه نوع آزمایشاتی لازم است؟
• چه روش درمانی‌ای را توصیه می‌کنید؟ آیا روش‌های دیگری هم هست؟
• آیا برای پایین آمدن تب مصرف دارو ضروری است؟ عوارض جانبی چنین داروهایی چیست؟
• آیا محدودیت‌های مراقبتی وجود دارد که باید دنبال کنم؟
• آیا جایگزین کلی برای دارویی که تجویز می‌کنید وجود دارد؟
• آیا بروشوری در مورد تب دارید؟ یا وب‌سایتی در این مورد که به من معرفی کنید؟

هر پرسش دیگری در این مورد دارید در طول ملاقات با پزشک بی‌درنگ از او بپرسید.

_ از پزشک چه انتظاری داشته باشد

برای پاسخ دادن به پرسش‌هایی که پزشک ممکن است از شما بپرسد آماده باشید. پرسش‌هایی مانند:

• اولین بار چه زمانی علائم و نشانه‌ها آغاز شد؟
• از چه روشی برای درمان خودتان یا کودک‌تان استفاده کردید؟
• دمای محیط اطراف شما یا کودک‌تان چقدر بود؟
• آیا از داروهای پایین‌آورندۀ تب استفاده کردید؟
• چه علائم و نشانه‌های دیگری در شما یا کودک‌تان وجود دارد؟ شدت آن علائم چقدر است؟
• آیا شما یا کودک‌تان به هر نوع بیماری مزمن مبتلا هستید؟
• شما یا کودک شما از چه داروهایی به طور مرتب استفاده می‌کنید؟
• آیا شما یا کودک‌تان در نزدیکی یا اطراف فردی بیمار بوده‌اید؟
• آیا شما یا کودک شما به تازگی عمل جراحی داشته‌اید؟
• آیا شما یا کودک شما به تازگی به خارج از کشور سفر کرده‌اید؟
• به نظر شما چه چیزی باعث بهبودی این علائم می‌شود، اگر چیزی هست بگویید.
• به نظر شما چه چیزی باعث بدتر شدن این علائم می‌شود، اگر چیزی هست بگویید.

منبع: mayoclinic.org