باد شکم؛ از علل تا روشهای درمان این عارضه
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
باد شکم و یا احساس نفخ، یک واژه پزشکی است که برای آزاد کردن گازی که در سیستم گوارشی جمع میشود، به کار میرود. این اتفاق زمانی میافتد که گاز در داخل سیستم گوارش جمع میشود. البته تجمع گاز در بدن یک فرآیند طبیعی است.
گاز به دو روش اصلی در بدن تجمع پیدا میکند. روش اول بلع هوا است که میتواند باعث جذب اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش شود. اما گاهی نیز از طریق هضم غذا، گازهای گوارشی مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن در بدن جمع می شود. هر یک از این روشها میتوانند باعث ایجاد باد شکم شوند.
_ چه چیزی باعث ایجاد باد شکم میشود؟
نفخ و تجمع باد در شکم عارضه بسیار شایعای است. در سیستم گوارش همه افراد باد تولید میشود. به همین دلیل هم متخصصان کلینیک مایو تخمین میزنند که اکثر افراد حدود ۱۰ بار در روز باد جمع شده در شکم را از طریق مقعد از بدن خارج میکنند. اگر بیشتر از ۱۰ بار در روز این عمل را انجام میدهید باید به پزشک مراجعه کنید تا علت آن را مشخص کنید.
مهمترین عللی که موجب باد شکم میشوند عبارتند از:
بلع هوا
طبیعی است که در طول روز، بر اثر خوردن و نوشیدن مواد غذایی، مقدار کمی هوا وارد بدن شما شود. اما اگر درست غذا بخورید و نوشیدنی مصرف کنید، حجم هوایی که از این طریق وارد بدنتان میشود بسیار کم و ناچیز است. اما اگر مثلا آب را هورت میکشید، ممکن است هوای بیشتری را وارد بدن کنید. این روش نوشیدن ممکن است موجب باد شکم شود. از دیگر عللی که ممکن است باعث ورود هوا به بدن شوند عبارتند از:
- جویدن آدامس
- سیگار کشیدن
- مکیدن آبنباتهای سفت
- نوشیدن نوشیدنیهای گازدار
- سریع غذا خوردن
_ رژیم غذایی
رژیم غذایی شما نیز میتواند منجر به تجمع بیش از حد گاز در دستگاه گوارش شود. برخی از غذاها که گاز معده را افزایش می دهند عبارتند از:
لوبیا
کلم پیچ
کلم بروکلی
کشمش
عدس
آلو
سیب
مواد غذایی که فروتوز یا سوربیتول زیادی دارند مانند آب میوههای صنعتی
این زمان زیادی برای هضم نیاز دارند و همین نیاز باعث میشود که گاز زیادی را در دستگاه گوارش تولید کنند. همچنین بدن ما قادر به جذب کامل برخی از مواد غذایی نیست. این بدان معنی است که مواد غذایی بدون اینکه بهطور کامل هضم شوند، از روده به کولون منتقل میشوند. کولون حاوی مقدار زیادی باکتری است که غذا را تجزیه کرده و گاز آزاد می کنند. ایجاد این گاز سبب ایجاد باد شکم میشود.
_ عوارض ناشی از تجمع بیش از حد باد در شکم
اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات یا قند نیست و یا هنگام خوردن و نوشیدن مراقبت بلعدین هوا هستید، ممکن است باد شکمتان به اختلالات گوارشی و بیماری ربط داشته باشد. متخصصان کلینیک مایو معتقدند که دفع باد شکم بیش از ۲۰ بار در روز ممکن است به بیماری ها ربط داشته باشد.
برخی از بیماریهایی که ممکن است موجب ایجاد باد شکم شوند عبارتند از:
یبوست
گاستروانتریت
عدم تحمل برخی از مواد غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز
سندرم روده تحریکپذیر (IBS)
بیماری کرون
بیماری سلیاک
دیابت
اختلال در اشتها
کولیت اولسراتیو
سندرم تخریب
بیماری ریفلاکس معده (GERD)
پانکراتیت اتوایمیون
زخم معده
روشهای خانگی درمان نفخ و باد شکم چیست؟
راههای زیادی برای درمان اختلالات و بیماریهای گوارشی وجود دارد که بسته به علت مشکل متفاوت هستند. برای درمان نفخ در خانه، موارد زیر را امتحان کنید:
به رژیم خود دقت کنید. اگر رژیم غذاییتان حاوی مقدار زیادی کربوهیدراتهای غیر قابل هضم است، سعی کنید آنها را با گزینههای دیگر جایگزین کنید.
کربوهیدراتهایی که به راحتی قابل هضم هستند عبارتند از:
سیب زمینی
برنج
موز
دفترچه یادداشت داشته باشید. این کار به شما کمک میکند تا هر گونه عوامل محرک را شناسایی کنید. پس از شناسایی مواد غذایی که باعث اختلال در هضم و باد شکم میشوند، میتوانید از خوردن آنها اجتناب کنید یا مصرف خود را به حداقل برسانید.
آهسته غذا بخورید. سعی کنید مدت زمانی که برای مصرف یک وعده غذایی اختصاص میدهید را طولانی کنید و یا به جای ۳ وعده حجیم در طول روز، ۵ الی ۶ وعده کوچکتر استفاده کنید.
غذا را درست بجوید. از انجام هر کاری که میتواند مقدار هوایی که میبلعید را افزایش دهد، اجتناب کنید. مثلا از جویدن آدامس یا سیگار کشیدن اجتناب کنید و با دهان بسته غذا بخورید.
ورزش کنید. برخی افراد با ورزش کردن متوجه میشوند که عمل هضم در بدنشان بهتر انجام میشود.
داروهای خارج از نسخه را امتحان کنید. این داروها شامل موارد زیر می شوند:
قرص زغال چوب که گاز موجود در سیستم گوارش را جذب میکند
آنتیاسیدها
مکملهای خوراکی مانند آلفا گالاکتوزیداز (Beano)
مهم است که توجه داشته باشیم که این داروها تنها بهطور موقت باد شکم را درمان میکنند.
_ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بدون دلیل باد شکم زیادی دارید، یا اگر از علایم زیر همراه با نفخ رنج میبرید، باید به پزشک مراجعه کنید.
تورم شکم
درد شکم
احساس تجمع پایدار و شدید گاز در سیستم گوارش
استفراغ
اسهال
یبوست
کاهش وزن ناخواسته
سوزش سر دل
وجود خون در مدفوع
_ روشهای تشخیص بیماریهایی که موجب باد شکم میشوند
دکتر در ابتدا سوالاتی درباره علائم تان از شما می پرسد. سپس معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. ممکن است لازم باشد آزمایش خون انجام شود تا اطمینان حاصل شود که بدن با عفونت مبارزه نمیکند، عدم تحمل مواد غذایی ندارد و مبتلا به بیماریهایی که موجب نفخ میشوند، نیست.
گاهی از بیمار خواسته میشود که دفترچه یادداشتی تهیه کرده و در آن مواد غذایی که در طول روز میخورد را بنویسد. بسته به علت، گاهی ممکن است نیاز باشد که به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
علاوه بر این، اگر بیماری خاصی در بدن وجود داشته باشد، دارو تجویز میشود. گاهی ممکن است مجبور شوید آزمایشهای بیشتری را انجام دهید تا تشخیص قطعی حاصل شود.
_ روشهای جلوگیری از نفخ و باد شکم
با توجه به گزارش متخصصان International Foundation for Functional Gastrointestinal Disorders، برخی از غذاهایی که به احتمال زیاد باعث ایجاد گاز در دستگاه گوارش میشوند عبارتند از:
گوشت، مرغ و ماهی
تخم مرغ
سبزیجاتی مانند کاهو، گوجهفرنگی، کدو سبز و بامیه
میوههایی از قبیل کانتالوپ، انگور، انواع توتها، گیلاس، آووکادو و زیتون
کربوهیدراتهایی مانند نان بدون گلوتن، نان برنجی و برنج
از آن جایی که بدن هر کسی بهطور خاص به برخی از مواد غذایی واکنش نشان میدهد، گاهی اوقات تغییر در رژیم غذایی برای جلوگیری از نفخ شکم ضروری است.
_ عوارض بلند مدت نفخ و باد شکم
خوشبختانه باد شکم عوارض بلند مدتی ندارد. اگر نفخ ناشی از عدم تحمل مواد غذایی خاص یا مشکلات گوارشی باشد، علائم ممکن است روز به روز بدتر شود. یا گاهی علائم دیگری همراه با نفخ ایجاد میشود.
در برخی موارد، نفخ بیش از حد میتواند منجر به مسائل دیگری مانند گوشهگیری و انزوای اجتماعی شود. اگر نفخ و باد شکم بر روی شیوه زندگی شما تأثیر بگذارد، ممکن است روی خلقوخوی نیز اثر گذار باشد. مهم این است که رژیم غذایی سالمی داشته باشید و از مصرف هر گونه مواد غذایی یا هر گونه عادتی که منجر به ایجاد تاثیر منفی بر روی زندگی شما میشوند، دوری کنید.
منابع:
- Intestinal gas
- Gases and gas pains
- Belching, Bloating, and Flatulence
- ?What Causes Flatulence
- پیام سلامت