بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان , تغذیه سالم

 

تیروئیدیت هاشیموتو نوعی التهاب مزمن تیروئید است که به علت نوعی بیماری خودایمنی به وجود می‌آید و در آن انواعی از سلول‌ها و پادتن‌ها در پاسخ ایمنی دخالت دارند. این بیماری نخستین بیماری خودایمنی است که در سال ۱۹۱۲ به وسیلهٔ هاکارو هاشیموتو در آلمان کشف شد.

_ علائم و نشانه‌ها
تیروئیدیت هاشیموتو بیشتر سبب کم‌کاری تیروئید می‌شود. نشانگان این بیماری عبارت‌اند از: میکزودم، افزایش وزن، افسردگی، مانیا، حساسیت به گرما و سرما، احساس خواب‌رفتگی اندام‌ها، کوفتگی، وحشت ناگهانی، برادیکاردی، گاه تاکیکاردی، افزایش کلسترول خون و کاهش قندخون، یبوست، ضعف ماهیچه‌ها، گرفتگی ماهیچه‌ها، ضعف حافظه، نازایی، ریزش موها و میگرن.

اختلال دستگاه ایمنی (به ویژه تیروییدیت هاشیموتو و پس از زایمان )
ویروس‌های مختلف مثل اوریون و آنفلوانزا
عفونت باکتریایی غده تیرویید (نادر)
عوامل افزایش‌دهنده خطر
بیماری اخیر مثل سل یا هر عفونتی
بارداری
سابقه خانوادگی بیماری تیرویید
سابقه اختلالات تیرویید

در این بیماری غدهٔ تیروئید ممکن است سفت، بزرگ و لُب‌دار شود، که ممکن است این تغییرات محسوس نباشند. بزرگ شدن تیروئید ممکن است به علت نفوذ لنفوسیت‌ها یا فیبروز باشد تا هیپرتروفی بافت آن. از لحاظ فیزیولوژیک، پادتن‌های ضد پراکسیداز تیروئید (TPO) یا تیروگلوبولین باعث تخریب تدریجی فولیکول‌های غدهٔ تیروئید می‌شوند؛ بنابراین، می‌توان با جست و جوی این پادتن‌ها در خون این بیماری را تشخیص داد. از ویژگی‌های این بیماری تهاجم گویچه‌های سفید، مخصوصاً لنفوسیت‌های تی به آن است که به علت لنفوم هوچکین است.

در بیماری هاشیموتو یک دوره کوتاه پرکاری تیرویید به وجود می‌آید و سپس به تدریج تیرویید کم کار می‌شود. در مرحله پرکاری، سطح هورمون‌های تیروئید افزایش یافته، TSH و برداشت ید رادیو اکتیو کاهش می‌یابند. در مرحله کم‌کاری، سطح هورمون‌های تیروئید کاهش یافته، TSH بالا می‌رود. در بیماران تیروئیدیت هاشیماتو خطر ابتلا به لنفوم B افزایش داردعلت و زمان شروع این بیماری هنوز مشخص نیست اما به‌طور کلی این بیماری اغلب بین خانم‌های حول و حوش سنین یائسگی (مثل اوپرا ۵۳ ساله) به وجود می‌آید. متاسفانه در بسیاری از خانم‌های نزدیک یائسگی علایمی مانند خستگی، چاق شدن و ریزش مو به یائسگی ربط داده می‌شود در حالی که می‌تواند ناشی از تیروییدیت هاشیموتو باشد. ماشیموتر بیماری شایعی است گرچه این بیماری بیشتر در زنان میان‌سال دیده می‌شود. ولی در گروه‌های سنی دیگر و در بین مردان و کودکان نیز دیده می‌شود.
این بیماری معمولاً افراد میان‌سال ۳۰-۵۰ ساله از هر دو جنس را مبتلا می‌کند ولی در زنان شایع‌تر است.

در تمام دنیا مهم‌ترین علت کم‌کاری تیروئید , کمبود ید در رژیم غذائی آنهاست. در مناطقی که کمبود ید وجود ندارد، بیماری هاشیماتو شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید است .حدس زده می‌شود از هر ۱۰ هزار نفر بین ۱۵-۳ نفر این بیماری را داشته باشند. در آمریکا این بیماری شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در ۶ سال به بالاها هست. در یک مطالعه که روی ۵۰۰۰ کودک ۱۸-۱۱ ساله انجام دادن مشخص شد ۱٫۳% دچار این بیماری هستند. در بزرگسالان در هر سال از بین ۱۰۰۰ زن ۳٫۵ مورد و از هزار مرد ۸/۰ مورد جدید از این بیماری کشف می‌شود. در یک منطقه آمریکا به ۶% هم رسیده است. در کلورادو آمریکا از بین ۲۶۰۰۰ نمونه ساکنین اون مناطق مشخص شد ۹٫۵% دارای افزایش TSH بودن که بعضی علامت‌دار و بعضی بی‌علامت بودند و اغلب آن‌ها زن بودند. نه تنها در این بیماری بلکه در تمام بیماری‌های تیروئید احتمال بروز با افزایش سن بالا می‌رود.

از آن‌جا که این بیماری علت اتو ایمیون دارد و می‌تواند علایم بالینی آن با یکسری بیماری‌های اتوایمیون دیگر همپوشانی داشته باشد لذا تشخیص بموقع و درمان صحیح آن می‌تواند در پیشگیری از عوارض احتمالی بیماری بویژه در دوران بارداری موثر باشد. با وجود این‌که این بیماری شایع‌ترین علت هایپوتیروئیدی می‌باشد ولی شناخت کمی در مورد این بیماری وجود دارد در صورت تشخیص بموقع و درمان صحیح این بیماری پروگنوز بیماران عالی بوده و بیماران به زندگی عادی خود باز می‌گردند ولی در صورت تاخیر در درمان در صورت بروز برخی عوارض از قبیل کومای میکزادم مورتالیتی بالا خواهد بود.

_عوارض بیماری هاشیموتو
از دست رفتن همیشگی کارکرد تیرویید که مستلزم جایگزینی هورمون تیرویید در تمام عمر است.
۱- گواتر: بزرگ شدن غده تیروئید را گواتر می‌نامند. کم کاری تیروئید یکی از عل ایجاد گواتر می‌باشد. گواتر موجب بروز مشکلاتی در تنفس و بلع غذا می‌گردد.
۲- مشکلات قلبی: به علت افزایش مقدار کلسترول بد (LDL)، برخی مشکلات قلبی به وجود می‌آید. کم کاری تیروئید موجب افزایش اندازه قلب و ناتوانی در قلب می‌گردد.
۳- مشکلات روانی: ابتدای بیماری هاشیموتو، افسردگی رخ می‌دهد و هرچه زمان بگذرد، این افسردگی بدتر می‌شود. بیماری هاشیموتو، می‌تواند باعث کاهش میل جنسی در زنان و مردان گردد و می‌تواند عملکرد ذهنی را کند کند.
۴- نقص نوزاد هنگام تولد: کودکانی که از مادران مبتلا به هاشیموتو متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر نواقص هنگام تولد می‌باشند. این کودکان، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات فکری و رشد بدنی می‌باشند. ممکن است کودکان متولد شده، لب شکری باشند. اگر می‌خواهید باردار شوید، حتما آزمایش تیروئید را انجام دهید.

_ تشخیص
افزایش سطح پادتن‌های ضد پراکسیداز تیروئید در سرم نشانهٔ وجود این بیماری است. چون آغاز این بیماری نشانهٔ اختصاصی ندارد، اغلب با بیماری‌هایی مانند افسردگی، سایکلوتایمیا، سندرم پیش از قاعدگی، کوفتگی مزمن (CFS)، فیبرومیالژیا و گاه اختلال اضطرابی (ED) اشتباه می‌شود.

_ آزمایشات شامل:
آزمایش هورمونی: توسط آزمایش خون می‌توان به مقدار هورمون غده تیروئید و غده هیپوفیز پی برد. اگر تیروئید کم کار باشد، مقدار هورمون تیروئید کم و مقدار هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) زیاد خواهد بود. دلیل افزایش مقدار TSH (توسط غده هیپوفیز ساخته می‌شود) این است که غده هیپوفیز، غده تیروئید را برای تولید هورمون بیشتر تحریک می‌کند.
آزمایش آنتی‌بادی: بیماری هاشیموتو از آنجا که آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی را می‌سازد، یک بیماری خود ایمنی می‌باشد. آزمایش خون، آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید پراکسیداز (یک آنزیم) را نشان می‌دهد. این آنزیم در غده تیروئید می‌باشد و نقش مهمی در تولید هورمون‌های تیروئید بر عهده دارد.
بیماری هاشیموتو در دوران بارداری سخت‌تر تشخیص داده می‌شود. برای افراد ، بسیاری از علائم بیماری هاشیموتو مشابه حاملگی طبیعی است، مانند خستگی و افزایش وزن. با این وجود عدم درمان تیروئید در دوران بارداری ممکن است بر رشد نوزاد و رشد مغز تاثیر بگذارد. بنابراین حتما دکتر خود اگر دارای علایم مشکلات تیروئید هستید مطلع کنید.

_ در چه صورت باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم تیروییدی را داشته باشید.
اگر در طول درمان موارد زیر رخ دهند:
ـ تب و قرمزی غده تیرویید
ـ خستگی
اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید.
اگر علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
خستگی بدون علت
خشک شدن پوست
صورت رنگ پریده
یبوست
صدای خشن و گرفته
– اگر جراحی تیروئید داشته‌اید و یا توسط ید رادیواکتیو و یا داروهای ضد تیروئید درمان شده‌اید و یا پرتودرمانی سر، گردن و یا بالای قفسه سینه را انجام داده‌اید، باید به صورت دوره‌ای، برای بررسی عملکرد تیروئید خود به پزشک مراجعه کنید.
– اگر کلسترول خون‌تان بالاست، با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است کم کاری تیروئید، علت آن باشد.
– اگر تحت هورمون درمانی هستید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
– پزشک باید ببیند که دوز دارویی مصرفی شما در طول زمان مناسب می‌باشد و تیروئیدتان به خوبی عمل می‌کند یا نه.
بیماری هاشیموتو در صورت عدم درمان، باعث بزرگی غده تیروئید و بروز گواتر می‌شود.
سابقه خانوادگی اختلالات تیروئید شایع است، بیماری هاشیموتو با ژن HLA – DR 5 به شدت همبستگی دارد این عامل خطر نسبی بیماری را در بریتانیا ۳ برابر می‌کند. علاوه بر این، تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است با ژن CTLA –هم ارتباط داشته باشد CTLA – ۴ با عمل به عنوان آنتی‌ژن به عنوان یک مهار کننده فعال شدن سلول T عمل می‌کند.

_ درمان
کم‌کاری تیروئید که بر اثر بیماری هاشیموتو به وجود می‌آید، با خوردن داروهای هورمونی، مانند لووتیروکسین یا عصارهٔ خشک‌کردهٔ تیروئید جبران می‌شود. مقدار دارو به شدت بیماری و وزن بیمار بستگی دارد ولی معمولاً مصرف یک قرص در روز معمولاً سطع تیروکسین خون را در حالت عادی نگه می‌دارد. در بسیاری موارد لازم است بیمار در بقیهٔ عمر خود این دارو را مصرف کند. در صورتی که کم‌کاری تیروئید به علت بیماری هاشیموتو باشد، توصیه می‌شود سطح TSH خون همواره کم‌تر از ۳ نگه داشته شود. تا زمانی که تیروئید این بیماران فعال است، بدن به آن حمله می‌کند و نوساناتی در سطع TSH خون به وجود می‌آورد.

_ بهترین رژیم‌های غذایی برای تیروئیدیت هاشیموتو:
هیچ رژیم خاصی برای درمان افراد هاشیموتو ثابت نشده است. در این امر رویکرد فردی به تغذیه ضروری است.
برخی از شواهد بالینی نشان داده است که رژیم غذایی زیر بعضی از افراد هاشیماتو را کمک کرده است:

رژیم غذایی فاقد گلوتن
رژیم غذایی بدون قند
رژیم پالو
رژیم غذایی بدون دانه
رژیم غذایی بدون لبنیات
رژیم غذایی پالو اصلاح شده بااتوایمیون
رژیم شاخص گلیسمی پایین

ما برخی از این رژیم‌ها را در زیر بررسی می‌کنیم.

_ بدون گلوتن یا بدون غلات

بسیاری از افراد مبتلا به هاشیموتو حساسیت غذایی را به ویژه به گلوتن تجربه می‌کنند. هیچ تحقیقی در حال حاضر برای حمایت از یک رژیم غذایی بدون گلوتن برای همه افراد مبتلا به هاشیموتو وجود ندارد.

با این حال، در نظرسنجی از ۲۲۳۲ نفر که بیماری هاشیموتو داشتند، ۷۶ درصد از پاسخ دهندگان معتقد بودند که به گلوتن حساس هستند. این پاسخ دهندگان به عنوان علائم واکنش آن‌ها نسبت به گلوتن، یبوست، اسهال، گرفتگی، ضعف، تهوع، ریفلاکس، گاز، سردرد، خستگی و ابهامات مغزی را گزارش کردند.

از پاسخ دهندگان، ۸۸ درصد از کسانی که رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کردند، وضعیت‌شان بهتر بود. بسیاری از مردم بهبود در هضم، خلق‌و خوی، سطح انرژی و کاهش وزن را گزارش کردند.
در رژیم‌های غذایی بدون گلوتن، تمام مواد غذایی حاوی گلوتن باید حذف شود. گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو، چاودار و دیگر دانه‌ها یافت می‌شود.

گلوتن معمولا در ماکارونی، نان پخته شده، آبجو، سوپ و غلات وجود دارد. بهترین راه برای حذف گلوتن، تمرکز بر روی غذاهایی است که به طور طبیعی بدون گلوتن هستند، مانند سبزیجات، میوه ها، گوشت بدون چربی، غذاهای دریایی، لوبیا، حبوبات، آجیل و تخم مرغ.

_ رژیم غذایی بدون دانه

_ یک رژیم غذایی بدون دانه، خیلی شبیه به رژیم بدون گلوتن است، این دانه‌ها عبارتند از:

آمارانت (تاج خروس)
تیف(یک نوع غلات آفریقایی که تقریبا به طور انحصاری در اتیوپی کشت می شود، عمدتا برای آرد استفاده می‌شود.)
کوینو یا کینوا(کینوا شبیه غلات است، بسیار سبک‌تر و خوش هضم‌تر از دانه‌های برنج و منبع غنی پروتئین، منیزیم، فیبر، فسفر، ویتامین ب ۲، پتاسیم و دیگر مواد معدنی مانند‌ آهن است)
ارزن
جو
گندم سیاه

با این حال شواهد کمی وجود دارد که برداشت دانه‌های بدون گلوتن برای سلامتی مفید است. برش این دانه‌ها همچنین ممکن است فیبر و دیگر منابع مواد مغذی ضروری مانند سلنیوم را از بین ببرند که برای افرادی که دارای هاشیموتو هستند، مهم هستند.

_ پالئو یا پالئو اتوایمیون

رژیم غذایی پالو الگوهای غذایی نیاکان اولیه ما را تقلید می‌کند، که بر تمام غذاهای فرآوری نشده تاکید دارد. رژیم اتوآمینوم پالئو (AIP) قصد دارد غذاهایی را که باعث التهاب و آسیب به روده می‌شود، کاهش دهد.

در این رژیم دانه‌ها، لبنیات، سیب زمینی، لوبیا، عدس، شکر تصفیه شده و روغن‌های تصفیه شده مجاز نمی باشند. و خوردن گوشت گاوی که در قفس محبوس نشده باشد و خوراکش چمن بوده باشد، سبزیجات، آجیل (به جز بادام زمینی)، دانه ها، غذاهای دریایی و چربی‌های سالم مانند آوکادو و روغن زیتون تشویق می‌کند.

_ رژیم شاخص گلایسمی پایین

میزان تاثیر هر یک از مواد غذایی بر سطح قند خون افراد را شاخص گلایسمی گویند. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ از رژیم شاخص گلایسمی پایین استفاده می‌کنند؛ این رژیم غذایی همچنین می تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد و ممکن است به برخی افراد برای کاهش وزن کمک کند.

منابع:
۱- سایت دانشنامه‌آزاد
۲- سایت دکتر سلام
۳- jarahzadeh.com