علت تکرر ادرار چیست؛ روش‌های تشخیص و درمان تکرر ادرار
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان,
به گزارش سایت webmd.com
آیا درطول شبانه‌روز بارها به دستشویی می‌روید؟ اگر این‌طور است باید بدانید که دچار تکرر ادرار هستید. معمولا هر فرد درطول روز باید ۴ تا ۸ بار مثانه‌ی خود را تخلیه کند. اگر در روز بیش از ۸ بار به دستشویی می‌روید یا شب‌ها برای رفتن به دستشویی بیدار می‌شوید، شاید به این دلیل باشد که بیش‌ازحد مایعات می‌نوشید یا قبل از زمان خواب مایعات مصرف کرده‌اید، یا شاید هم نشانه‌ی مشکلی جدی باشد!
دلایل تکرر ادرار
تکرر ادرار می‌تواند نشانه‌ی مشکلات مختلفی باشد، از بیماری‌های کلیوی گرفته تا صرفا نوشیدن بیش‌ازحد مایعات. اگر تکرر ادرار با تب، نیاز فوری به دستشویی و درد یا ناراحتی در شکم همراه شده باشد، ممکن است که دچار عفونت ادراری شده باشید.
سایر علت‌های احتمالی تکرر ادرار عبارت است از:
- دیابت: معمولا تکرر ادرار با حجم بالا و غیرطبیعی ادرار از نشانه‌های اولیه‌ی دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ است، زیرا بدن تلاش می‌کند ازطریق ادرار خود را از شر گلوکز مصرف‌نشده خلاص کند.
- بارداری: از هفته‌های اول بارداری، رشد رحم به مثانه فشار می‌آورد و باعث تکرر ادرار می‌شود.
- مشکلات پروستات: اگر پروستات بزرگ شود به پیشاب‌راه (urethra، مجرایی که ادرار را از بدن خارج می‌کند) فشار می‌آورد و جریان ادرار را مسدود می‌کند. این مسئله موجب می‌شود که دیواره‌ی مثانه تحریک‌پذیر شود. درنتیجه مثانه حتی زمانی‌که مقدار اندکی ادرار در آن وجود دارد نیز منقبض می‌شود و موجب بروز تکرر ادرار در فرد می‌شود.
- سیستیت بینابینی (Interstitial cystitis): این وضعیت که علت آن مشخص نیست، با درد در مثانه و ناحیه‌ی لگنی همراه است. معمولا نشانه‌های سیستیت بینابینی شامل نیاز فوری و مکرر به ادرار کردن است.
- مصرف داروهای ادرارآور: داروهای مُدر یا ادرارآور که برای درمان فشار‌خون بالا یا کاهش تجمع مایعات در بدن استفاده می‌شوند، با تأثیرگذاری روی کلیه‌ها، مایعات اضافی بدن را دفع می‌کنند و موجب تکرر ادرار می‌شوند.
- سکته مغزی یا سایر بیماری های عصبی: آسیب اعصاب مربوط به مثانه می‌تواند موجب بروز مشکلاتی در عملکرد مثانه شود و یکی از این مشکلات نیاز مکرر و ناگهانی به ادرار کردن است.
تکرر ادرار علت‌های دیگری نیز دارد که کمتر رایج هستند، مانند سرطان مثانه، اختلال عملکرد مثانه و پرتو درمانی.
معمولا تکرر ادرار نشانه‌ی یک مشکل نیست، بلکه خود مشکل اصلی است. در افراد مبتلابه سندروم مثانه بیش فعال (overactive bladder syndrome) انقباضات غیرارادی مثانه موجب نیاز به ادرار مکرر و معمولا فوری می‌شود، یعنی فرد باید بلافاصله به دستشویی برود؛ حتی اگر مثانه‌ی او پر نشده باشد. این مشکل همچنین موجب می‌شود که فرد یک یا چند بار در طول شب از خواب بیدار شود و به دستشویی برود.
تشخیص علت تکرر ادرار
اگر تکرر ادرار در زندگی روزمره‌تان اختلال ایجاد کرده یا با نشانه‌های دیگری مانند تب، کمردرد یا پهلو، استفراغ، لرز، افزایش اشتها یا تشنگی، خستگی، خونی یا کدر شدن ادرار یا تخلیه‌ی ادرار از آلت تناسلی مردانه یا واژن همراه است، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
پزشک برای تشخیص علت تکرر ادرار به معاینه‌ی فیزیکی بیمار می‌پردازد و با پرسیدن سؤالاتی مانند موارد زیر اطلاعات مربوط‌به سابقه‌ی پزشکی فرد را به‌دست می‌آورد:
- آیا دارویی مصرف می‌کنید؟
- آیا نشانه‌ها و علائم دیگری نیز دارید؟
- آیا این مشکل را فقط درطول روز دارید یا درطول شب هم همین‌طور هستید؟
- آیا بیش‌ازحد مایعات می‌نوشید؟
- آیا ادرار شما تیره‌تر یا روشن‌تر از حد معمول است؟
- آیا الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنید؟
پزشک بسته‌به یافته‌های معاینه‌ی فیزیکی و سابقه‌ی پزشکی، دستور انجام آزمایش‌هایی را می‌دهد، ازجمله:
- آزمایش ادرار: بررسی میکروسکوپی ادرار که شامل تعدادی آزمایش نیز هست و برای تشخیص و اندازه‌گیری ترکیبات گوناگون موجود در ادرار انجام می‌شود. اصلاح گسترده‌تری نیز وجود دارد که یورودینامیک (urodynamics) نامیده می‌شود و شامل آزمایش‌هایی مانند سیستومتری (cystometry)، بررسی جریان ادرار یا اوروفلومتری (uroflowmetry)، بررسی فشار مجرای ادرار (urethral pressure) و غیره است.
- سیستومتری: آزمایشی است که در آن فشار داخل مثانه اندازه‌گیری می‌شود تا مشخص شود که آیا مثانه درست کار می‌کند یا خیر. در سیستومتری مشخص می‌شود که آیا مشکلی در عضلات یا اعصاب موجب بروز اختلال در نگهداری یا تخلیه‌ی ادرار در مثانه شده است.
- سیستوسکوپی: آزمایشی است که در آن پزشک با استفاده از ابزاری باریک و دارای چراغ که سیستوسکوپ نام دارد، داخل مثانه و مجرای ادرار را می‌بیند.
- تست‌های عصبی: آزمایش‌ها و فرایندهای تشخیصی است که به پزشک کمک می‌کند تا وجود اختلالی عصبی را تأیید یا رد کند.
- سونوگرافی: آزمایش تصویربرداری تشخیصی با استفاده از امواج صوتی برای مجسم کردن ساختاری در داخل بدن است.
درمان تکرر ادرار
در درمان تکرر ادرار باید مشکل زمینه‌ای که موجب تکرر ادرار شده است، برطرف شود. برای نمونه اگر دیابت موجب تکرر ادرار شده است، برای درمان آن باید سطح قند خون بیمار را تحت کنترل نگه داریم.
برای درمان سندروم مثانه بیش فعال باید از درمان‌های رفتاری شروع کنیم، ازجمله:
- آموزش دوباره‌ی مثانه (Bladder retraining): شامل افزایش فواصل زمانی بین رفتن به دستشویی درطول دوره‌ای حدودا ۱۲ هفته‌ای است. با این کار به مثانه‌ی خود آموزش می‌دهید که ادرار را برای مدت طولانی‌تری در خود نگه دارد تا دفعات کمتری به دستشویی بروید.
- اصلاح رژیم غذایی: باید از تمام موادغذایی‌ای که موجب تحریک مثانه می‌شوند یا ادرارآور هستند، پرهیز کنید. این مواد غذایی می‌تواند شامل کافئین، الکل، نوشیدنی‌های گازدار، محصولات تولیدشده از گوجه فرنگی، شکلات، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و غذاهای ادویه‌دار باشد. همچنین باید از مواد غذایی دارای فیبر بالا استفاده کنید، زیرا یبوست موجب بدتر شدن علائم سندروم مثانه بیش فعال می‌شود.
- نظارت بر مصرف مایعات: هر فرد باید به‌اندازه‌ای مایعات بنوشد که از یبوست و افزایش بیش‌ازحد غلظت ادرار جلوگیری کند. قبل از خواب از نوشیدن مایعات پرهیز کنید، چون باعث ادرار شبانه می‌شود.
- ورزش کگل یا ورزش دیافراگم لگنی: این ورزش‌ها به تقویت عضلات اطراف مثانه و مجرای ادرار کمک می‌کند و موجب بهبود کنترل مثانه و کاهش شدت، فوریت و دفعات ادرار می‌شود. انجام تمرین‌های عضلات لگنی به‌مدت ۵ دقیقه و ۳ بار در روز موجب افزایش کنترل مثانه می‌شود.
همچنین می‌توان از داروهایی با نسخه‌ی پزشک نیز استفاده کرد.
برای افرادی که تغییر سبک زندگی و مصرف دارو برای آنها مؤثر نیست، گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد. برای نمونه می‌توان داروی بوتاکس را داخل عضله‌ی مثانه تزریق کرد تا مثانه آرام شود، ظرفیت ذخیره‌سازی آن افزایش پیدا کند و دفعات نشت ادرار نیز کاهش یابد.
برای برطرف کردن این مشکل چند نوع جراحی نیز انجام می‌شود. در جراحی‌ای که کمتر تهاجمی است، محرک‌های عصبی کوچکی زیر پوست کاشته می‌شود. عصب‌هایی که تحریک می‌شوند، کف لگن را کنترل می‌کنند و این دستگاه‌ها می‌توانند انقباضات اندام‌ها و عضلات داخل کف لگن را کنترل کنند.
منابع:
۱- webmd.com
۲- chetor.com