تنگی‌نفس چیست؟
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان، فرناز اخباری
به گزارش سایت medicalnewstoday.com
تنگی‌نفس اصطلاح پزشکی از کمبود تنفس است که گاهی اوقات به عنوان «گرسنگی هوا» توصیف می‌شود و یک احساس ناراحت کننده است.
تنگی‌نفس می‌تواند از خفیف و موقت تا جدی و طولانی مدت باشد. تشخیص و معالجه تنگی‌نفس گاهی دشوار است زیرا دلایل مختلفی برای آن وجود دارد.
این یک مشکل شایع است. طبق اعلام مرکز آموزش مداوم کلینیک کلیولند، از هر ۴ نفری که به پزشک مراجعه می‌کنند، ۱ نفر دچار تنگی‌نفس است.
علائم:
تنگی‌نفس می‌تواند در اثر فعالیت بیش از حد، گذراندن زمان زیاد در ارتفاع زیاد یا به عنوان نشانه‌ای از طیف وسیعی از شرایط خاص باشد.
علائمی که شخص دچار تنگی‌نفس ممکن است تجربه کند عبارتند از:
- تنگی‌نفس بعد از ورزش یا به دلیل شرایط پزشکی؛
- احساس خفگی یا خفه شدن در نتیجه مشکلات تنفسی؛
- تنفس سخت؛
- سفتی در قفسه سینه؛
- تنفس سریع و کم عمق؛
- تپش قلب؛
- خس خس سینه؛
- سرفه؛
اگر تنگی‌نفس به‌طور ناگهانی رخ دهد یا علائم شدید باشد، ممکن است نشانه بیماری جدی پزشکی باشد.
علل تنگی‌نفس:
علت تنگی‌نفس همیشه به سلامت فرد مربوط نمی‌شود. فرد می‌تواند بعد از انجام ورزش شدید، هنگام مسافرت به ارتفاعات یا طی تغییرات عمده دما، احساس تنگی‌تنفس کند.
با این حال، تنگی‌نفس معمولاً مربوط به مشکلات سلامتی است. بعضی اوقات، فقط مورد عدم وجود است و ورزش می‌تواند علائم را بهبود بخشد. اما تنگی‌نفس می‌تواند نشانه مسئله جدی سلامتی باشد.
به گفته دکتر استیون ولس، شایع‌ترین علل تنگی‌نفس، آسم، نارسایی قلبی، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، بیماری بینابینی ریه، ذات الریه و مشکلات روانی است که معمولاً با اضطراب مرتبط است.
اگر تنگی‌نفس به‌طور ناگهانی شروع شود، به آن حاد تنگی‌نفس گفته می‌شود.
تنگی‌نفس حاد می‌تواند ناشی از:
- آسم؛
- اضطراب؛
- ذات‌الریه؛
- خفه شدن یا استنشاق چیزی که باعث انسداد ریوی شود؛
- عکس‌العمل‌های آلرژیتیک؛
- کم‌خونی؛
- از دست دادن جدی خون و در نتیجه کم‌خونی؛
- قرار گرفتن در معرض سطح خطرناک مونوکسید کربن؛
- نارسایی قلبی؛
- افت فشارخون، فشارخون پایین؛
- آمبولی ریوی، لخته خون در شریان ریه؛
- ریه کلاپس شده(روی‌هم افتاده)؛
- فتق هیاتال؛
تنگی‌نفس همچنین در بین مبتلایانی که به مرحله انتهایی بیماری رسیده‌اند شایع است.
اگر فرد بیش از یک ماه دچار تنگی‌نفس شود، به این حالت تنگی‌نفس مزمن گفته می‌شود.
تنگی‌نفس مزمن می‌تواند ناشی از:
- آسم؛
- COPD
- مشکلات قلبی؛
- چاقی؛
- فیبروز بینابینی ریوی، که می‌تواند باعث اسکار بافت ریه می‌شود؛
برخی از شرایط دیگر در ریه نیز ممکن است باعث تنگی‌نفس شود.
مثال‌ها:
- خروسک؛
- آسیب‌دیدگی ریه؛
- سرطان ریه؛
- بیماری سل؛
- پلوریت، التهاب در بافت‌های اطراف ریه‌ها؛
- ادم ریوی، هنگامی که مایعات بیش از حد در ریه‌ها جمع می‌شوند؛
- فشارخون ریوی، هنگامی که فشارخون در عروق ریه‌ها بالا می‌رود؛
- سارکوئیدوز، هنگامی که خوشه‌ای از سلول‌های التهابی در ریه‌ها رشد می‌کنند؛
تنگی‌نفس همچنین به مشکلات قلبی زیر مرتبط است:
- کاردیومیوپاتی، طیف وسیعی از بیماری‌های مؤثر بر عضله قلب؛
- مشکلات ریتم قلب؛
- نارسایی قلبی؛
- پریکاردیت، التهاب بافت دور قلب؛
عواملی که بیماری را بدتر می‌کنند:
آلاینده‌های محیطی مانند مواد شیمیایی، گرد و غبار و دود می‌توانند تنفس را برای افراد دچار تنگی‌نفس دشوارتر کنند. افراد مبتلا به آسم ممکن است با قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هایی مانند گرده‌ها ممکن است دچار تنگی‌نفس شوند.
برخی آلاینده‌ها، مانند استعمال دخانیات، به وسیله خود افراد مصرف می‌شود و قابل پیشگیری است و می‌توان از آن جلوگیری کنند.COPD به بیماری‌های انسدادی ریه مختلف اشاره دارد. این موارد شامل آمفیزم و برونشیت مزمن است.
همه این شرایط تنفس را بسیار دشوار می‌کند.
به گفته بنیاد COPD، همه مبتلایان به تنگی‌نفس مبتلا به COPD نیستند، اما ۹۰ درصد افراد مبتلا به COPD در یک زمان سیگاری بودند.
عوارض:
تنگی‌نفس می‌تواند با هیپوکسی یا هیپوکسیی همراه باشد یعنی سطح اکسیژن خون پایین است. این می‌تواند به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم شدید دیگری منجر شود.
اگر تنگی‌نفس شدید باشد و مدتی ادامه یابد ، خطر اختلال شناختی موقتی یا دائمی وجود دارد. همچنین می تواند با شروع یا بدتر شدن سایر مشکلات پزشکی همراه باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید:
گاهی اوقات، تنگی‌نفس می‌تواند نشانه وضعیت خطرناک باشد.
در صورت وجود هر یک از این علائم، درمان فوری پزشکی لازم است:
- شروع ناگهانی تنگی‌نفس شدید؛
- از دست دادن توانایی عملکرد به دلیل تنگی‌نفس؛
- درد قفسه سینه؛
- حالت تهوع؛
همه موارد تنگی‌نفس نیازمند فوریت‌های پزشکی نیستند، اما تنگی‌نفس می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی پزشکی باشد.
در صورت تجربه فردی این موارد، مشاوره پزشکی لازم است:
- تغییر در توانایی نفس کشیدن آن‌ها؛
- افزایش محدودیت فعالیت‌های آن‌ها در اثر مشکلات تنفسی؛
- تنفس دشوار هنگام خوابیدن؛
- تورم در پا و مچ پا؛
- تب ، لرز و سرفه؛
- خس خس سینه؛
تشخیص:
طبق گفته دکتر واهل؛ پزشکان معمولاً قادر به تشخیص تنگی‌نفس بر اساس معاینه کامل جسمی فرد و همراه با توضیحات کامل در مورد تجربیات بیماران خواهد بود.
فرد باید توضیح دهد که چگونه و چه زمان حملات تنگی‌نفس شروع شده است، و چه مدت طول می‌کشد، چند دفعه رخ می‌دهد و شدت آن چقدر است.
پزشکان ممکن است جهت تشخیص اختصاصی تنگی‌نفس و ارزیابی سلامت قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مرتبط با آن از Chest X-ray و سی‌تی استفاده کنند.
الکتروکاردیوگرام (ECG) ممکن است نشان‌دهنده علائم حمله قلبی یا مشکل الکتریکی دیگر در قلب باشد.
آزمایش اسپیرومتری برای اندازه گیری جریان هوا و ظرفیت ریه بیماراست که می تواند نوع و میزان مشکلات تنفس یک فرد را مشخص کند. آزمایش‌های دیگر می‌توانند سطح اکسیژن موجود در خون بیمار و توانایی حمل اکسیژن را بررسی کنند.
درمان:
درمان به علت بیماری، بستگی دارد. فردی که به دلیل فعالیت بیش از حد دچار تنگی‌نفس باشند، احتمالاً پس از توقف فعالیت و استراحت، نفس کشیدن به حالت طبیعی برمی‌گردد.
در موارد شدیدتر، اکسیژن اضافی مورد نیاز خواهد بود. مبتلایان به آسم یا COPD ممکن است به یک برونکودیلاتور کمکی جهت استنشاق نیاز داشته باشند تا در صورت لزوم از آن استفاده کند.
برای مبتلایان به بیماری مزمن مانند COPD، یک ارائه‌دهنده خدمات درمانی با بیمار همکاری خواهد کرد تا به آن‌ها در راحت‌تر تنفس کردن کمک کند.
این شامل یک برنامه درمانی است که به جلوگیری از بروز حاد و پیشرفت کندتر بیماری کمک می‌کند. اگر تنگی نفس به آسم مرتبط باشد، به‌طور معمول به داروهایی مانند برونکودیلاتیلاتورها و استروئیدها پاسخ خوبی می‌دهد.
هنگامی که به دلیل عفونت مانند ذات‌الریه باکتریایی باشد، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند تسکین‌دهنده باشند.
داروهای دیگر مانند مواد مخدر، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضداضطراب نیز می‌توانند مؤثر باشند.
مشکلات تنفسی ناشی از COPD می‌تواند با تکنیک‌های مخصوص تنفس مانند تمرین‌های مربوط به نفس کشیدن لب(purse-lip) و تمرین‌های تقویت عضلات تنفسی بهبود یابد. افراد می‌توانند خود بیاموزند که چگونه این کارها را در برنامه‌های توانبخشی ریوی انجام دهند.
در آزمایشگاه تنگی‌نفس، مرکز تحقیقاتی تخصصی در تنگی‌نفس، گزارش می‌دهد که افراد این برنامه‌ها را مفید می‌دانند، حتی اگر علت اصلی این مشکل باقی مانده باشد.
اگر درآزمایشات میزان اکسیژن در خون کم باشد، ممکن است اکسیژن اضافی تأمین شود. با این حال، همه افرادی که دچار تنگی‌نفس سطحی هستند دچار کمبود اکسیژن خون نخواهند شد.
طبق گزارش آزمایشگاه تنگی‌نفس، بسیاری از افراد مبتلا به تنگی‌نفس بر این عقیده هستند که جریان ملایمی از هوای خنک در اطراف سر و صورت کمک می‌کند تا علائم آن‌ها بهبود یابد.
جلوگیری:
افرادی که مبتلا به تنگی‌نفس هستند می‌توانند با انجام اقدامات لازم به سلامت کلی خود بهبود ببخشتد و به خودشان فرصت تنفس بیشتری دهند.
این موارد شامل:
- ترک سیگار؛
- در صورت امکان، خودداری از استفاده از سیگار استفاده شده شخص دیگر؛
- اجتناب از محرک‌های محیطی دیگر مانند آلاینده‌های شیمیایی و دود چوب؛
- کاهش وزن، زیرا این می‌تواند فشار روی قلب و ریه‌ها را کاهش داده و ورزش را آسان‌تر کند، و سیستم قلبی و عروقی و تنفسی را تقویت می‌کنند؛
- تنظیم زمان ماندن در ارتفاعات بالاتر ، انجام فعالیت‌های آسان‌تر و کاهش شدت ورزش در ارتفاعات بالاتر از ۵،۰۰۰ پا؛
گروه‌های خاص:
تنگی‌نفس می‌تواند گروه‌های خاصی از افراد را به روش‌های مختلفی تحت تأثیر قرار دهد:
بارداری:
طبق گفته‌های مرکز کلینیک آموزش مداوم کلیولند علائم خفیف تنگی‌نفس در دوران بارداری شایع است. زیرا بارداری توانایی تنفس زن را تغییر می‌دهد.
ظرفیت تنفس در دوران بارداری افزایش می‌یابد، اما همچنین در پایان مدت زمان، میزان حجم ریوی تا ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
تعداد نفس‌های زن در هر دقیقه یا تعداد تنفس‌ها به‌طور معمول در دوران بارداری تغییر نمی‌کند.
افراد مسن و افراد با شرایط بهداشتی جدی:
در صورتی که فرد در مرحله پیشرفته بیماری‌های خاصی باشد، تنگی‌نفس وی می‌تواند بیش‌تر شود.
در این مرحله، ممکن است تنگی‌نفس به‌عنوان بخشی از یک بسته درمان مضر در پایان زندگی در نظر گرفته شود، زیرا درمان تنگی‌نفس با داروهای خاص ممکن است مشکلات غیرضروری در فرد ایجاد کند.
نوزادان:
بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی که باعث تنگی‌نفس حاد می‌شوند، جزو موارد اورژانس نسبتاً شایع در کودکان است و یکی از شایع‌ترین دلایل تنگی‌نفس در نوزادان هستند.
خروسک، استنشاق یک جسم خارجی و التهاب اپیگلوت همه دلایل شایع در تنگی‌نفس در نوزادان است.
چشم‌انداز:
چشم‌انداز افراد مبتلا به تنگی‌نفس بستگی به علت آن دارد.
اگر بیماری زمینه‌ای مانند ذات‌الریه یا آسم غیرشدید با موفقیت درمان و بهبود یابد، ممکن است مشکلات تنفسی از بین برود یا به شدت کاهش یابد.
اما اگر تنگی‌نفس ناشی از بیماری‌های جدی یا مزمن، مانند نارسایی مزمن قلب، آسم شدید یا COPD باشد که با گذشت زمان بدتر شوند، ممکن است بهبودی محدود باشد.
بیماران مبتلا به تنگی نفس برای تهیه و پیروی از یک برنامه جامع درمانی باید با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی همکاری کنند.
منبع: medicalnewstoday.com