دارونامه؛ آشنایی با داروی اگزازپام
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان. , دارونامه
اکسازپام (به انگلیسی: oxazepam)
رده درمانی: بنزودیازپین‌ها .
اشکال دارویی: قرص ۱۰میلی‌گرم
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: بنزودیازپین.
طبقه‌بندی درمانی: ضداضطراب، تسکین‌بخش، خواب‌آور.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده D
– مکانیسم اثر
اثر ضداضطراب و آرام بخش و خواب آور: اکسازپام موجب تضعیف CNS در سطوح زیرقشری و لیمبیک مغز میشود. اثر ضداضطراب این دارو از طریق افزایش اثر گاما – آمینوبوتیریک اسید (GABA) بر روی گیرنده‌های آن در سیستم فعال‌کننده مشبک بالارونده اعمال میشود که در نتیجه، مهار تحریک قشر مغز و سیستم لیمبیک را افزایش داده، تحریک این دو قسمت را بلوک می سازد.
– موارد و مقدار مصرف
الف) اکسازپام در درمان بیخوابی و آرام‌بخش در درمان اضطراب و علائم محرومیت، کنترل علائم ناشی از قطع مصرف الکل و اضطراب شدید.
بزرگسالان: مقدر ۳۰-۱۵ میلی‌گرم ۴-۳ بار در روز مصرف میشود.
ب) فشار روانی و اضطراب خفیف تا متوسط.
بزرگسالان: مقدار ۱۵-۱۰ میلی گرم ۴- ۳ بار در روز مصرف میشود.
تنظیم دوز: در سالمندان با ۱۰ میلی‌گرم ۳ بار در روز شروع شده و در صورت نیاز به ۳ تا ۴ بار در روز میلی‌گرم ۱۵ افزایش یابد.- عوارض جانبی
اعصاب مرکزی : گیجی، افسردگی، خواب‌آلودگی، لتارژی، آتاکسی، سرگیجه، سنکوپ، کابوس‌های شبانه، خستگی، اختلال در تکلم، سرگیجه حقیقی، سردرد، اختلالات رفتاری، اختلال حافظه.
قلبی ـ عروقی: برادیکاردی، کلاپس گردش خون، افت گذرای فشار خون ، ادم.
پوست: بثورات پوستی، کهیر.
دستگاه گوارش: یبوست، خشکی دهان ، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، ناراحتی گوارشی.
ادراری ـ تناسلی: بی اختیاری یا احتباس ادرار.
سایر عوارض: ضعف تنفسی، لکنت زبان، اختلال عملکرد کبد، تغییر در میل جنسی.
توجه: در صورت واکنش‌های متناقض، مانند موارد حاد تهییج بیش از حد، اضطراب، توهمات، افزایش اسپاسم عضلات، بیخوابی یا دلشوره، باید مصرف این دارو قطع شود.
– مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی: خواب آلودگی، کانفوزیون، اغماء، کاهش رفلکس‌ها، تنگی‌نفس ، اشکال در تنفس، افت فشار خون، برادیکاردی، اختلال در تکلم یا اختلال در هماهنگی عضلانی.
درمان: تا زمان از بین رفتن اثرات دارو، بیمار باید از نظر فشار خون و فعالیت تنفسی تحت مراقبت باشد. علائم حیاتی بیمار باید پیگیری شود. تهویه مکانیکی از طریق لوله تراشه را می‌‌توان برای باز نگهداشتن راه تنفسی و فراهم کردن اکسیژن کافی برای بدن به کار برد.
در صورت لزوم، برای درمان افت فشار خون می‌‌توان مایعات و داروهای تنگ کننده عروق (مانند دوپامین و فنیل افرین) را از راه وریدی تزریق کرد. اگر بیمار هوشیار باشد ، می توان او را وادار به استفراغ کرد. در صورتی که مدت زیادی از مصرف دارو نگذشته باشد، برای جلوگیری از آسپیراسیون باید معده را شسشتو داد. بعد از استفراغ یا شسشتوی معده، ذغال فعال همراه با یک داروی ملین به صورت دوز واحد تجویز میشود. در این مورد دیالیز اثر چندانی ندارد.
– تداخل دارویی
اکسازپام اثر فنوتیازین‌ها، داروهای مخدر ، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAO)، باربیتورات‌ها، فرآورده‌های حاوی الکل ، داروهای بی‌هوش کننده عمومی و داروها ی ضدافسردگی را تشدید می‌‌کند.
مصرف همزمان با سایمتیدین متابولیسم کبدی اکسازپام را کاهش داده و غلظت پلاسمایی آن را افزایش می‌‌دهد.
استعمال دخانیات متابولیسم اکسازپام را تسریع می‌‌کند و در نتیجه، اثربخشی بالینی آن را کاهش می‌‌دهد.
داروهای آنتی‌اسید ممکن است سرعت جذب اکسازپام را کاهش دهند.
اکسازپام ممکن است اثرات درمانی لوودوپا را مهار سازد.
– موارد منع مصرف و احتیاط
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط شناخته شده نسبت به دارو، گلوکوم حاد با زاویه بسته یا گلوکوم درمان نشده با زاویه باز (به دلیل اثرات احتمالی آنتی کولینرژیک دارو)، اغما (اثر خواب آور دارو ممکن است طولانی شود یا شدت یابد)، مسمومیت حاد با الکل که تضعیف علائم حیاتی را هم شامل شود (تضعیف CNS را تشدید می کند).
موارد احتیاط:
الف) بیماران مبتلا به سایکوز (به ندرت در این بیماران مؤثر است و ممکن است موجب بروز واکنش‌های متناقض شود)، بیماران مبتلا به میاستنی گراو یا بیماری پارکینسون (ممکن است این اختلالات را تشدید کند)، اختلال عملکرد کلیه یا کبد (این بیماریها دفع دارو را طولانی می کند)، بیماران سالمند یا ناتوان که معمولاً نسبت به اثرات دارو بر CNS حساس تر هستند، بیماران مستعد به اعتیاد به دارو یا سوء مصرف آن.
در بیماران مبتلا به بیماری‌های عروق قلبی یا مغزی یا در کسانی که کاهش گذرا در فشار خون را تحمل نمیکنند، بیماران مبتلا به افسردگی به ویژه در کسانی که تفکرات خودکشی دارند ، بیمارانی که رفلکس gag مختل دارند.
ب) قرص اکسازپام حاوی تارترازین است و ممکن است موجب بروز واکنش‌های آلرژیک در بیماران دچار حساسیت مفرط شود. بیمارانی که نسبت به اسید استیل سالیسیلیک حساسیت دارند، ممکن است نسبت به اکسازپام حساسیت متقاطع نشان دهند.
– نکات قابل توصیه به بیمار
قبل از هرگونه تغییر در مصرف دارو با پزشک تماس بگیرید.
برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، به آهستگی تغییر وضعیت دهید و در هنگام حرکت احتیاط کنید.
خواب ممکن است تا دو ساعت بعد از مصرف دارو بروز نکند، بنابراین، برای دست‌یابی به اثر دارو عجله نکنید.
مصرف طولانی مدت اکسازپام ممکن است موجب بروز وابستگی‌های جسمی و روانی به دارو شود.
مصرف در سالمندان
بیماران سال‌خورده نسبت به اثرات تضعیف کننده CNS این دارو حساس‌تر هستند. بعضی از این بیماران ممکن است در شروع درمان یا افزایش مقدار مصرف، برای انجام فعالیت‌های روزانه خود نیاز به کمک داشته باشند.
به دلیل کاهش دفع دارو در بیماران سال‌خورده، معمولاً مقادیر کمتری از دارو برا ی این بیماران مؤثر است.
مصرف در کودکان: بی‌ضرری مصرف این دارو در کودکان کوچکتر از ۱۲ سال ثابت نشده است. در صورت مصرف طولانی مدت اکسازپام در طول بارداری توسط مادر، نوزاد از نظر علائم قطع مصرف دارو تحت نظر باشد.
مصرف در شیردهی: مصرف اکسازپام در دوران شیردهی ممکن است موجب بروز اثر آرام‌بخشی، اشکال در تغذیه یا کاهش وزن نوزاد گردد. از مصرف این دارو در دوران شیردهی باید اجتناب شود.
ملاحظات اختصاصی
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی بنزودیازپین‌ها، رعایت موارد زیر نیز توصیه میشود:
برای اطمینان از عملکرد طبیعی کبد و کلیه باید آزمونهای مربوط به چگونگی عملکرد آن‌ها انجام شود.
قرص اکسازپام حاوی تارترازین است. سابقه بیمار باید از نظر حساسیت به این ماده بررسی شود.
این دارو باید در جای خنک، خشک و دور از نور نگهداری شود.
اثر بر آزمایش‌های تشخیصی
اکسازپام ممکن است نتایج آزمون عملکرد کبد را افزایش دهد. تغییرات الکتروانسفالوگرام (EEG) (معمولاً کاهش ولتاژ و تسریع فعالیت) ممکن است در طول درمان با اکسازپام و پس از آن پیش بیاید.
–خطر مرگ!
مصرف طولانی مدت بنزودیازپین‌ها می‌تواند باعث نقص ادراکی، مشکلات رفتاری و احساسی، احساس آشفتگی و هیاهو، مشکل در تفکر درست و منطقی، کاهش توان جنسی، ترس از اجتماع، افزایش اضطراب و افسردگی، کاهش توجه به کارهای مورد علاقه و عدم توانایی در بیان احساسات شود. تمام این عوارض در افرادی که طولانی مدت این ترکیبات را استفاده می‌کنند به طور کامل بروز نمیکنند اما حداقل یک یا دو مورد در اکثر بیماران مشاهده میشود. مصرف خودسرانه این داروها بدون نظر پزشک بسیار اشتباه بوده و علاوه بر تشدید عوارض جانبی در بعضی موارد ممکن است باعث استفاده بیش از اندازه دارو (overdose) شده یا به علت تداخل با ترکیبات دیگر حتی به مرگ فرد منجر شود.
– چطور بفهمیم به این دارو معتاد شده‌ایم؟!
در جواب به این سؤال که آیا این داروها اعتیادآور هستند یا خیر باید بگویم بله؛ در حدود ۴ نفر از هر ۱۰ نفر که این ترکیبات را هر روز به مدت بیش از ۸ هفته استفاده می‌کنند، دچار اعتیاد می‌شوند که نشانه‌های ساده‌ای برای تشخیص آن وجود دارد، از جمله:
۱٫ فرد متوجه میشود بعد از مدتی باید دوز بیشتری استفاده کند تا همان اثر قبلی را دریافت کند.
۲٫ احساس نیاز به داروی مورد نظر در طول روز.
۳٫ تجربه نشانه‌های ترک دارو در صورت متوقف کردن مصرف که شامل بیخوابی، آشفتگی، اضطراب، سرگیجه، احساس طعم فلزی غیر عادی در دهان، احساس شوک الکتریکی در بازوها و پاها، تاری دید و حساسیت به نور میشود.
در بعضی افراد این نشانه‌ها شدیدتر است و حتی ممکن است شامل توهمات دیداری و شنیداری نیز بشود. البته این نکته نباید فراموش شود که این ترکیبات در صورتی که زیر نظر پزشک معالج تجویز شده باشند نه تنها ممکن است مضر نباشند بلکه سودمند هم هستند.
منبع: سایت دارویاب