دوپامین چیست؟
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, فرناز اخباری
به گزارش سایت everydayhealth.com
دوپامین به برقراری ارتباط پیام‌ها بین نقاط مختلف مغزو بقیه بدن کمک می‌کند.
همچنین یک انتقال‌دهنده عصبی است که به ارسال سیگنال در مغز کمک می‌کند.
انتقال‌دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که توسط سلولهای عصبی به نام نورون ساخته می‌شوند. آنها برای ایجاد ارتباط به وسیله پیام‌ها در نقاط مختلف مغز، بین مغز و بقیه نقاط بدن استفاده می‌شوند.
دوپامین به‌طور عمده در کنترل حرکت نقش دارد. تولید ناکافی دوپامین در بخشی از مغز می‌تواند منجر به بیماری پارکینسون شود. بیماری پارکینسون یک اختلال غیرقابل درمان سیستم عصبی است که بر حرکت تأثیر می‌گذارد. این بیماری ممکن است باعث سفتی، لرزش، لرزش و سایر علائم شود.
چگونه دوپامین در داخل سیستم پاداش مغز کار می‌کند
دوپامین در سیستم پاداش مغز نقش دارد و به تقویت رفتارهای خاصی که باعث دریافت پاداش می‌شود کمک می‌کند. به‌عنوان مثال افزایش دوپامین، همان چیزی است که موش آزمایشگاهی را وادار می‌کند مرتباً یک اهرم را فشار دهد تا یک تکه غذا دریافت کند، یا انسان را تشویق به خوردن تکه دوم پیتزا می‌کند.
به تازگی، دانشمندان نشان داده‌اند که دوپامین می‌تواند به «انجمن فراموش کردن وقایع ترسناک» کمک کند. در تحقیقی که در ژوئن ۲۰۱۸ در مجله Nature Communications منتشر شد، محققان نقش دوپامین را در کاهش واکنش‌های ترک عادت با گذشت زمان، یکی از مولفه‌های مهم درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از قبیل ترس یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، کشف کردند.
اطلاعات بیشتر در مورد مغز و دوپامین
دوپامین همچنین به کمک جریان اطلاعات به مناطق مغزی مسئول فکر و احساسات می‌باشد. طبق نظر انستیتوی ملی بهداشت روان، میزان دوپامین بسیار کم یا اختلال در نحوه استفاده مغز از دوپامین ممکن است در اختلالاتی مانند اسکیزوفرنیا یا اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) نقش داشته باشد.
دوپامین و پاسخ استرس بدن
دوپامین، در سایر قسمت‌های بدن، به عنوان نوعی هورمون به نام کاتکول آمین عمل می‌کند. کاتکول آمین‌ها در غدد فوق‌کلیه ساخته می‌شوند غدد فوق‌کلیه مانند کارخانه‌های کوچک تولید هورمون هستند که در بالای کلیه‌ها قرار دارند.
سه کاتکول آمین اصلی وجود دارد:
- دوپامین؛
- آپی نفرین (آدرنالین)؛
- نوراپی نفرین.
وقتی بدن تحت فشارهای جسمی یا روحی قرار می‌گیرند، این هورمون‌ها در جریان خون آزاد می‌شوند. آنها باعث تغییرات بیوشیمیایی می‌شوند که به اصطلاح پاسخ «جنگ یا گریز» را فعال می‌کنند. این حالت واکنش طبیعی بدن در برابر استرس واقعی یا درک شده است.
دوپامین عملکردهای زیادی در خارج از مغز دارد. این ماده به عنوان یک گشاد کننده عروق عمل می‌کند و به گسترش رگ‌های خونی کمک می‌کند. به افزایش میزان ادرار در کلیه‌ها کمک می‌کند و در لوزالمعده تولید انسولین(هورمون تنظیم قندخون) را کاهش می‌دهد.
دوپامین و گوارش:
دوپامین همچنین در سیستم هضم غذا نقش دارد و کمک می‌کند تا محتوای درون دستگاه گوارش به سرعت از بین نرود. در سیستم‌ایمنی بدن، دوپامین التهاب را کاهش می‌دهد، و به‌طور معمول به جلوگیری از واکنش ایمنی فراری که در بیماری‌های خودایمنی دیده می‌شود، کمک می‌کند.
گیرنده‌های دوپامین چیست؟
گیرنده‌های دوپامین پروتئین‌هایی هستند که در مغز و اعصاب بدن وجود دارند. همان‌طور که انتقال‌دهنده‌های عصبی، پیام‌رسان‌های شیمیایی سلولهای عصبی هستند، گیرنده‌ها نیز گیرنده‌های شیمیایی سلولهای عصبی هستند.
با نزدیک شدن سیگنال دوپامین به یک نورون، به گیرنده آن نورون متصل می‌شود. گیرنده و انتقال‌دهنده عصبی مانند یک قفل و کلید کار می‌کنند. دوپامین به گیرنده متصل می‌شود و پیام شیمیایی خود را با ایجاد تغییر در سلول عصبی دریافت‌کننده تحویل می‌دهد.
چرا گیرنده‌های دوپامین برای عملکردهای عصبی و جسمی فاکتور مهمی هستند
گیرنده‌های دوپامین نقش مهمی در بسیاری از فرایندهای عصبی، از جمله هماهنگی حرکت و کنترل مهارت‌های حرکتی کوچک، لذت، شناخت، حافظه و یادگیری دارند.
گیرنده‌های دوپامین با عملکرد غیرطبیعی ممکن است در چندین بیماری عصبی و روانی نقش داشته باشند. بنابراین گیرنده‌های دوپامین یک هدف طبیعی برای بسیاری از درمان‌های دارویی می‌باشند.
برخی از مواد مخدر از جمله هروئین، کوکائین و مت آمفتامین نیز بر روی گیرنده‌های دوپامین در مغز اثر می‌گذارند. آنها می‌توانند باعث ترشح بیش از حد دوپامین توسط سلولهای عصبی یا جلوگیری از باز جذب دوپامین توسط سیستم عصبی پس از اثر برسیستم پاداش مغز می‌شوند.
دوپامین و آثار سرخوشی و لذت
دوپامین احساس لذت ایجاد می‌کند. برخی از داروها، مانند کوکائین، می‌توانند مقادیر زیادی دوپامین را در سیستم جمع کرده و اثرات شادی‌آور یا «high» ایجاد کنند که باعث می‌شود مصرف کننده بیشتراز آن بخواهد.
هرچه این دارو بیشتر مصرف شود، اثرات لذت‌بخش دوپامین بر روی مغز کاهش می یابد.برای ایجاد مجدد این اثرات لذت‌بخش، مصرف‌کننده باید میزان مصرف دارو را افزایش دهد. این پدیده «tolerance» نامیده می‌شود.
داروهای دوپامین
چند نوع دارو وجود دارد که در مسیرهای دوپامین مغز برای درمان بیماری اثر می‌کنند.
آنها عبارتند از:
لوودوپا (L-dopa): لوودوپا دارویی است که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می شود. علائم بیماری پارکینسون با مرگ سلولهای تولید کننده دوپامین در مغز شروع می شود. لوودوپا ، ماده شیمیایی پیش ساز دوپامین ، به افزایش سطح دوپامین در مغز کمک می کند. لوودوپا پس از رسیدن به مغز ، به دوپامین تبدیل می شود.
آگونیست های دوپامین : آگونیست های دوپامین دسته ای از داروها هستند که به گیرنده های دوپامین در مغز متصل می شوند و آنها را فعال می کنند. آنها عملکرد دوپامین طبیعی را در مغز تقلید می کنند و باعث می شوند سلولهای عصبی مانند دوپامین واکنش نشان دهند. آگونیست های دوپامین مغز را فریب می دهند تا تصور کند که دوپامین مورد نیاز را دریافت می کند.
از آگونیست های دوپامین برای درمان میزان کم دوپامین در برخی بیماریها ، از جمله بیماری پارکینسون و سندرم پای بی قرار (RLS) استفاده می شود. RLS نوعی اختلال خواب است که احساس سوزن سوزن شدن یا انقباضات کوتاه و مکرر در پاها هنگام خوابیدن یا نشستن ، عمدتا شب ها ، ودر نتیجه تمایل غیرقابل مقاومت به حرکت دادن آنها و بی خوابی ایجاد می شود. این بیماری نیز مانند بیماری پارکینسون ، به نظر می رسد ناشی از کمبود دوپامین در مغز باشد.همچنین از آگونیست های دوپامین برای درمان افسردگی و فیبرومیالژیا استفاده می شود.
داروهای معمول آگونیست دوپامین عبارتند از:
- میراپکس (رامیپکسول)؛
- نوپرو (روتیگوتین)؛
- رکیپ (روپینیرول)؛
عوارض جانبی جدی مرتبط با آگونیست‌های دوپامین شامل فشارخون پایین، سرگیجه هنگام ایستادن، توهم و اختلالات کنترل تکانه، مانند قمارکردن آسیب شناختی، خوردن از روی اجبار و رابطه جنسی زیاد است.
آنتاگونیست‌های دوپامین: آنتاگونیست‌های دوپامین دسته‌ای از داروها هستند که به گیرنده‌های دوپامین متصل شده و آنها را مسدود می‌کنند. آنتاگونیست‌های دوپامین فعالیت دوپامین را کاهش می‌دهند، که ممکن است برای درمان بیماری‌های روانپزشکی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی، که با یک سیستم دوپامین بیش فعال همراه است، مفید باشد.
بسیاری از داروهای ضدروان پریشی آنتاگونیست دوپامین هستند و برای جلوگیری از گیرنده‌های دوپامین در مغز کار می‌کنند.
آنتاگونیست‌های دوپامین که بر روی گیرنده‌های دوپامین در دستگاه گوارش عمل می‌کنند ممکن است برای درمان حالت تهوع یا به عنوان ضداستفراغ برای جلوگیری از استفراغ استفاده شود.
داروهای آنتاگونیست دوپامین عبارتند از:
- تورازین یا لارگاستیل (کلرپرومازین)؛
- Reglan (متوکلوپرامید)؛
- فنرگان (پرومتازین)؛
- اینوانگا (پالیپریدون)؛
- ریسپردال (ریسپریدون)؛
- Seroquel (کویتاپین)؛
- کلوزاریل (کلوزپین).
مکمل‌های دوپامین
دوپامین در بسیاری از انواع مواد غذایی یافت می‌شود، اما دوپامین به خودی‌خود نمی‌تواند از جریان خون وارد مغز شود، بنابراین خوردن غذاهایی که حاوی دوپامین هستند، سطح دوپامین را در مغز افزایش نمی‌دهد. طبق یک بررسی منتشر شده در نوامبر ۲۰۱۵ در مجله تحقیقات روانپزشکی، مولکول پیش‌ساز دوپامین(تیروزین ) می‌تواند از سد مغز خون عبور کند.
تیروزین یک اسید آمینه است که به طور طبیعی در غذاهای غنی از پروتئین مانند پنیر، آجیل و گوشت یافت می‌شود. تحت شرایط خاص، مکمل‌های تیروزین می‌توانند به افزایش سطح دوپامین در مغز کمک کنند، در نتیجه برخی معتقدند که مکمل تیروزین می‌تواند به بیماری‌های عصبی و بهداشت روان با دوپامین پایین کمک کند.
در حقیقت، داروی بیماری پارکینسون Levodopa در اصل از یک شکل تیروزین سنتز شده است. و به نظر نمی‌رسد مکمل‌های تیروزین در صورت وجود تأثیر زیادی بر روی فیزیولوژی، فکر یا رفتار داشته باشند و مطالعات علمی نتوانسته‌اند این مورد را ثابت کنند.
منبع: everydayhealth.com