دارونامه؛ آشنایی با قطره فنیل‌آفرین ( Phenylephrine)، داروی گرفتگی بینی و سینوس
بیماری‌‌ها و راه درمان, دارونامه , پیشگیری بهتر از درمان
توجه: مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد و به هیچ وجه جایگزین توصیه‌های پزشک نیست. برای مصرف دارو، آگاهی از عوارض جانبی، تداخل دارویی و موارد مرتبط دیگر لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
فنیل‌افرین چیست؟
داروی فنیل افرین هیدروکلراید یک مقلد سیستم سمپاتیک است که دارای خاصیت ضداحتقان است و با انقباض رگ‌های خونی می‌تواند از احتقان و گرفتگی جلوگیری کند و می‌تواند تورم و التهاب را کاهش دهد.
فنیل افرین چه کاربردهایی دارد؟
داروی فنیل‌افرین در بهبود علائم بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، آلرژی، سینوزیت و… استفاده می‌شود. کاربرد این دارو در از بین بردن گرفتگی و احتقان در بینی، چشم‌ها و گوش‌هاست. همچنین این دارو می‌تواند در کاهش التهاب و تورم هم موثر باشد و باعث گشاد شدن مردمک‌ها شود.
توجه داشته باشید، فنیل‌افرین تنها می‌تواند به بهبود علائم ناشی از بیماری کمک کند ولی در درمان بیماری نقشی ندارد.
در صورتی که این دارو به صورت تزریقی استفاده شود می تواند اثرات سیستمیک ایفا کند و باعث افزایش فشارخون شود.
نحوه عملکرد فنیل‌افرین به چه صورت است؟
فنیل‌افرین باعث تنگ شدن عروق خونی و در نتیجه کاهش احتقان می‌شود.
نمونه‌های تزریقی این دارو با اثر روی عروق بزرگ بدن و تنگ کردن این عروق می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
در واقع فنیل‌افرین با اثرات موضعی و سیستمیک روی گیرنده‌های سیستم سمپاتیک می‌تواند عضلات صاف عروق محیطی تحت تاثیر قرار دهد و باعث انقباض آنها شود.
موارد مصرف فنیل افرین
در لیست زیر به مواردی از مصرف فنیل افرین اشاره شده است:
توجه داشته باشید لیست کامل نیست و فقط به موارد شایع اشاره شده است.
- افت فشارخون؛
- گلوکوم زاویه باز؛
- شوک؛
- گشاد کردن مردمک چشم برای انجام اعمال جراحی یا معاینات چشمی؛
- درمان گرفتگی بینی و سینوس‌ها؛
- درمان نعوظ طولانی و دردناک؛
نحوه مصرف و دوز مصرفی فنیل‌افرین
فرم‌های از فنیل افرین که در ایران موجود است به شرح زیر است:
- فرم قطره‌ی بینی ۰.۵ ٪؛
- قطره‌ی بینی ۰.۲۵٪؛
- فرم اسپری بینی ۰.۵٪؛
- اسپری بینی ۰.۲۵٪؛
- فرم قطره‌ی چشمی ۰.۱۲٪؛
- قطره‌ی چشمی ۵٪؛
- قطره ی چشمی ۱۰٪؛
- آمپول ۱۰ میلی‌گرم/ میلی‌لیتر؛
نمونه‌های دیگری از این دارو مثل قرص‌های جویدنی وجود دارد که در ایران موجود نیست.
دوز مصرفی دارو بر اساس وضعیت بیمار و تشخیص پزشک معالج و همچنین علت تجویز دارو متفاوت است ولی به طور کلی:
کاهش فشارخون و شوک:
از آمپول‌های موجود فنیل‌افرین به صورت تزریق عضلانی، زیر جلدی و یا وریدی استفاده می‌شود.
نامنظمی‌های ضربان قلب از جمله تاکی کاردی فوق بطنی:
از فرم تزریقی فنیل‌افرین به صورت وریدی در بیمارستان استفاده می‌شود.
احتقان و گرفتگی بینی:
بزرگسالان: ۲ تا ۳ اسپری یا قطره از محلول ٪۰.۵ در هر بینی هر چهار ساعت برای حداکثر ۳ تا ۴ روز.
اطفال: بهتر است در کودکان کمتر از ۶ سال فقط با دستور پزشک استفاده شود.
اطفال ۶ تا ۱۲ سال: ۲ تا ۳ اسپری یا قطره از محلول ۰.۲۵٪ در هر بینی هر ۴ ساعت برای حداکثر ۳ تا ۴ روز.
اطفال بالای ۱۲ سال: ۱ تا ۲ اسپری یا قطره از محلول ۰.۵٪ در هر بینی هر ۴ ساعت برای حداکثر ۳ تا ۴ روز.
احتقان و قرمزی چشم:
یک تا دو قطره از محلول ۰.۱۲٪ در چشم درگیر دو تا سه مرتبه در روز.
جراحی چشم و گشاد کردن مردمک‌ها به مدت طولانی:
از محلول‌های ۵ و ۱۰ درصد استفاده می‌شود.
عوارض جانبی فنیل افرین
در زیر ازبرخی عوارض جانبی فنیل افرین صحبت شده است. توجه داشته باشید مصرف ممکن است عوارض دیگری داشته باشد که در این مطلب به آنها اشاره نشده است.
- نامنظمی ضربان قلب (آریتمی)؛
- سکته قلبی؛
- خونریزی‌های مغزی؛
- سردرد؛
- تاری دید؛
- واکنش‌های حساسیتی شدید مانند التهاب پوست (درماتیت) یا التهاب ملتحمه آلرژیک
- بازگشت مجدد احتقان و گرفتگی بینی در صورت مصرف بیش از سه روز (rebound (congestion
- حساسیت به نور؛
- خشکی و سوزش بینی؛
- عطسه؛
- احتباس ادراری؛
- تهوع و استفراغ؛
- افزایش فشارخون؛
- ادم ریوی؛
موارد احتیاط و هشدار در مصرف فنیل‌افرین
قبل از مصرف دارو در صورتی که هرگونه سابقه حساسیت به فنیل‌افرین سودوافدرین و یا سایر داروهای این دسته را دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
هر کدام از شرایط زیر را قبل از مصرف دارو با پزشک خود در میان بگذارید:
- سابقه ی فشارخون بالا؛
- هرگونه بیماری‌های قلبی و عروقی مانند اختلالات ضربان قلب، نارسایی قلبی، بیماری‌های میوکارد، بیماری‌های عروق کرونر و غیره؛
- بیماری‌های کلیوی؛
- آسیب‌های نخاعی؛
- بیماری‌های عروق محیطی؛
- اختلالات تیروئید مثل هایپرتیروئیدی؛
- دیابت؛
- مشکلات روحی و روانی مانند اضطراب، افسردگی، اختلال دوقطبی و غیره؛
- بیماری‌های پروستات و احتباس ادراری؛
- بیماری‌های چشمی از جمله گلوکوم زاویه بسته؛
سایر نکاتی که در مصرف قطره و اسپری‌های فنیل‌افرین حائز اهمیت است:
اگر تعداد قطره‌ها زیاد است بین هر قطره ۵ دقیقه صبر کنید.
تنگ شدن برگشتی مردمک ممکن است در افراد مسن یک روز پس از درمان با فنیل‌افرین ایجاد شود.
در صورت تغییرات بینایی، بدتر شدن یا بازگشت علائم به پزشک خود مراجعه کنید.
تجویز وریدی دارو ممکن است باعث برادی کاردی شدید و کاهش برون ده قلبی شود بنابراین بهتر است در بیماران مبتلا به برادیکاردی قلبی، نارسایی قلبی، بیماری‌های میوکارد یا بیماری‌های عروق کرونر شدید با احتیاط استفاده شود. همچنین ممکن است باعث افزایش فشار شریان ریوی شود.
در خصوص مصرف فنیل افرین در بارداری و شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
هرگز بیش‌تر از میزان تجویز شده دارو مصرف نکنید. زیرا مصرف بیش از حد دارو نه تنها علائم را بهبود نمی بخشد، بلکه می‌تواند باعث ایجاد عوارض جانبی جدی شود. به هیچ عنوان داروهای مصرفی خود را به سایر افراد ندهید حتی اگر شرایط مشابهی دارند.
تداخلات دارویی فنیل افرین با سایر داروها
در زیر لیستی از داروهایی که می‌تواند با فنیل افرین اختلال ایجاد کند بیان شده است:
داروهای مهار کننده‌ی مونوآمین اُکسیداز (MOA) مانند سلژیلین، لینوزولاید و غیره
توجه داشته باشید که بین مصرف داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز و فنیل‌افرین باید حداقل دو هفته زمان باشد.
قرص‌های ضدافسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین
داروهای فشارخون مانند متیل دوپا
درمان‌های قلبی مثل:
بتا بلاکرها مثل متورال، پروپرانولول
کلسیم چنل بلاکرها مانند دیلتیازم، نیفیدیپین و غیره
دیگوکسین
داروهای درمان سردردهای میگرنی مانند سوماتریپتان
سایر داروهای ضداحتقان
توجه داشته باشید لیست بالا کامل نیست پس حتماً لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک معالج خود قرار دهید.
منابع:
۴- drugs.com
۵- webmd.com