تغذیه سالم؛ آشنایی با خواص و مضرات نخود
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان , تغذیه سالم
نُخود یا نَخود (نام علمی: Cicer arietinum) از دانههای خوراکی است. نخود دارای بوتهای کوتاه با شاخههای نازک و برگهای ریز همراه با گلهای سپید میباشد. نخود را در زبان پهلوی نیز نخود naxod میگفتند.
نخود سفید و نخود سبز خشک
نخودفرنگی، عدس و نخود بصورت یکسال در میان و چرخشی با گندم و جو در یک زمین زراعتی- کشت میشوند. این حالت چرخشی باعث تقویت و تجدید نیتروژن در خاک میشود و دیگر نیازی به استفاده از کود نخواهد بود. معمولاً نخود در زمینهای حاشیه بینالنهرین و مدیترانه شرقی کشت میشد و از آنجا به هند و سایر نقاط آسیای شرقی گسترش یافت.
جدول ارزش تغذیهای نخود
مقدار واحد یک چهارم لیوان یا ۳۵ گرم پخته شده در هر واحد ۱۱۵ کالری انرژی ۵ کالری انرژی حاصل از چربی (درصد دریافت روزانه٪)
۷۵/۱ گرم(۱درصد) چربی کل ۰ گرم(۰ درصد) چربی اشباع ۰ کلسترول ۰ سدیم ۱۹ گرم(۷ درصد) کربوهیدرات کل ۱۱ گرم(۴۴ درصد) فیبرغذایی ۰ گرم شکر ۷ گرم پروتئین ۳ درصد ویتامین A ۲ درصد ویتامین C ۵ درصد کلسیم ۱۲ درصد آهن
طرز تهیه و پختن نخود از شب قبل آن را در آب خیس کنید. سپس به مدت ۵/۱ تا ۲ ساعت آن را بجوشانید. ۲ برابر مقدار نخود، آب بریزید. کنسرو نخود در مغازهها موجود است و به راحتی میتوانید آن را تهیه کنید. نخود را میتوان در یک محل خنک و خشک برای مدت طولانی نگهداری کرد.
نخود از فیبرها، ویتامین B9، هیدراتکربن، آهن، فسفر، منیزیم، ویتامین B، پتاسیم، زینک(روی)، پروتئین، ویتامین B6، کلسیم و اسیدهای چرب اشباع نشدهی پُلی تشکیل شده است. البته باید بدانید که نخود از وجود ترکیبات مغذی دیگری مانند ویتامین E، آب، ویتامین B3، سدیم، ویتامین B2، سلنیوم، اسیدهای چرب اشباع نشدهی مونو، ویتامین C، یُد، اسیدهای چرب اشباعشده و ویتامین A نیز بیبهره نیست.
از آنجایی که این مادهی غذایی حاوی فیبر است باعث دفع برخی از ترکیبات و مواد سمی از بدن شده و به این ترتیب قند و اسیدهای چرب موجود در خون را کاهش میدهد.
نخود و ویتامین B9 ( اسید فولیک)
نخود به دلیل دارا بودن ویتامین B9 به ساخت گلبولهای قرمز و سفید کمک میکند و در جلوگیری از کم خونی و حفظ سلامت پوست نقش دارد. ویتامین B9 علاوه بر اینکه در تقسیم سلولی و رشد خوب جنین نقش دارد بلکه باعث کاهش خطر ناهنجاریهای سیستم عصبی مرکزی جنین میشود.
نخود با این ترکیب مفیدی که دارد امکان ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را کاهش میدهد و از ابتلا به برخی از سرطانها مانند سرطان خون پیشگیری کرده و با تحریک اسیدهای گوارشی باعث بهبود اشتها میشود.
نخود و کربوهیدراتها
کربوهیدراتهای موجود در نخود برای تولید انرژی فوقالعاده هستند. باید بدانید که حدود ۵۵ تا ۶۰ درصد انرژی روزانهی بدن ما از طریق کربوهیدراتها تامین میشود. حتماً میدانید که مغز ما برای عملکرد بهتر نیاز به گلوکز دارد که در مواد غذایی حاوی کربوهیدراتها به وفور وجود دارد. اگر میخواهید انرژیتان بیشتر شود و یا اینکه مغزتان به این زودیها کم نیاورد نخود را دریابید.
نخود و آهن
نخود نیز مانند هر مادهی غذایی سرشار از آهن کمک میکند تا اکسیژن لازم از ریهها به سمت ارگانهای مختلف مانند عضلات، کبد، قلب یا مغز برسد. آهن باعث بهبود عملکرد مغز و بالا بردن قدرت یادگیری میشود. این مادهی معدنی مقاومت بدن در برابر بیماریها را بالا برده و در برابر میکروارگانیسمها از بدن محافظت میکند. با داشتن ذخیرهی آهن کافی مشکلاتی مانند خستگی و کمخونی برای بدن مفهومی نخواهد داشت. تحریک عملکرد سیستم عصبی مرکزی، کنترل دمای بدن و کنترل تیروئید از دیگر وظایف آهن است. علاوه بر اینها سلامت پوست، موها و همچنین ناخنها نیز در گرو جذب آهن کافی است.
اگر به هر دلیلی (تغذیهی نامناسب، عادت ماهانه، بارداری یا عمل جراحی) دچار کمبود آهن شدهاید حتماً نخود مصرف کنید.
نخود و فسفر
نخود به دلیل دارا بودن فسفر به تشکیل و حفظ استخوانها و دندانها، ترشح شیر، تقسیم سلولی و متابولیسم و یا تشکیل بافتهای عضلانی کمک میکند. وجود فسفر به شکل فسفولیپید در غشای سلولهای مغز لازم و ضروری است. این ترکیب باعث ارتباط بیشتر سلولها شده و عملکرد ذهنی و حافظه را بهبود میبخشد.
نخود و منیزیم
نخود سرشار از منیزیم است که به تقویت عضلات و همچنین انقباض و آرامش آنها کمک میکند. وجود منیزیم برای تقویت دندانها و اسکلت بدن و همچنین کنترل فشارخون لازم است. این عنصر مورد نیاز بدن حافظ رگها است و از تشکیل لختههای خونی پیشگیری میکند. علاوه بر اینها منیزیم باعث افزایش گلبولهای سفید شده و سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت میکند. به عقیدهی متخصصان ۶۰ درصد منیزیم جذبشده در استخوانها و دندانها، ۲۸ درصد در ارگانها و عضلات و ۱۲ درصد آن در مایعات بدن قرار دارد.
نخود و ویتامین B1
نخود حاوی میزان قابلتوجهی ویتامین B1 میباشد که با سوخت و ساز کربوهیدراتها به تولید انرژی در بدن کمک میکند. ویتامین B1 که تیامین نیز نامیده میشود نقش موثری در جذب گلوکز توسط مغز و سیستم عصبی دارد. به طوری که کمبود این ویتامین میتواند باعث احساس خستگی، ضعف فعالیتهای مغزی، افسردگی و غیره شود. توجه داشته باشید که سلامت پوست و همچنین چشمها نیز در گرو داشتن ویتامین B1 کافی است. نخود را وارد برنامهی غذاییتان بکنید تا از بروز این قبیل مشکلات جلوگیری شود.
نخود و زینک
نخود به دلیل داشتن زینک(روی) در روند تشکیل سلولهای استخوانی و رشد ارگانهای تولیدمثل و همچنین بهبود عملکرد پروستات نقش دارد. زینک علاوه بر این خواص آنتیاکسیدانی دارد در جذب ویتامین A و سنتز پروتئینهایی مانند کلاژن نیز شرکت دارد و در دورهی بارداری به رشد جنین کمک میکند. زینک دوست رشد کودکان و نوجوانان نیز محسوب میشود و سلامت حس بویایی، چشایی و بینایی را حفظ میکند. شما میتوانید با افزودن نخود به غذاها و سالادهایتان به راحتی مواد مغذی بدن را جذب کنید.
نخود و ویتامین B6
ویتامین B6 میزان استروژن و علائم پیش از قاعدگی را کاهش میدهد و به کنترل قند خون در دورهی بارداری کمک میکند. این ویتامین از تشکیل سنگ کلیه نیز پیشگیری میکند. شما با مصرف نخود گام موثری در تامین این ویتامین مورد نیاز بر خواهید داشت.
نخود و اسیدهای چرب
میزان مناسب اسیدهای چرب موجود در نخود از آن یک منبع انرژی ساختهاند که به تنظیم دمای بدن، حفاظت از ارگانهای حیاتی مانند قلب، کلیهها و همچنین افزایش میزان جذب ویتامینهای محلول در چربی (A،D،E،K) کمک میکند. چربیها برای تولید برخی از هورمونها و تامین اسیدهای چرب ضروری که بدن قادر به تولید آنها نیست لازماند و باید به طور روزانه دریافت شوند.
خواص درمانی نخود:
نخود بهعلت درا بودن اسیدهای آمینه مختلف، ویتامینها و مواد معدنی غذای بسیار خوبی است.
نخود از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است
نخود کمی ملین است.
نخود اثر ادرارآور و قاعدهآور دارد.
نخود کرم کش است.
برای برطرف کردن درد سینه و ریه باید نخود را با کمی نمک پخت و آب ژلهمانند آن را خورد.
روغن نخود برای تقویت مو مؤثر است شبها آن را به سر بمالید و صبح مو را بشوئید.
روغن نخود را اگر به سر بمالید سردرد را شفا میدهد.
روغن نخود را بر روی دندانی که درد میکند بمالید درد را برطرف خواهد کرد.
روغن نخود را اگر به زیر شکم بمالید برای تقویت نیروی جنسی مؤثر است.
نخود را میتوان برای دفع رسوبات و درمان زردی بهکار برد.
نخود درمانکننده قولنجهای کلیوی است.
نخود را بهصورت آرد درآورید و روی رخمهای چرکین بگذارید آنها را باز کرده و الیتام میدهد.
نکات مهم در مصرف نخود
برای کاهش نفخ حبوبات را به یکباره در رژیم غذایی خود وارد نکنید؛ یعنی در یک غذا از چند نوع حبوبات مختلف و به مقدار زیاد استفاده نکنید. حبوبات را به تدریج و مداوم مصرف کنید. زمانی که حبوبات میخورید آب زیادی هم بنوشید زیرا حبوبات سرشار از فیبر هستند.
حبوبات و به خصوص نخود را به خوبی بپزید. خیس کردن نخود بهترین روش برای کاهش حالت نفاخی آن است. زمانی که نخود را یک شب خیساندید مقداری نمک هم به آب آن اضافه کنید و زمانی که میخواهید بپزید آب آن را خالی کرده و نخودها را شستشو داده و بپزید. قبل از پخت حبوبات کنسرو شده آنها را به خوبی با آب بشویید.
افراد گرم مزاج باید نخود را با سکنجبین بخورند تا از نفخ شکم جلوگیری کند.
مضرات نخود
نخود با همه خواص بیشماری که دارد نفاخ و دیر هضم میباشد و نباید در خوردن آن افراط کرد.
مصرف نخود به دلیل نفاخ بودن در بارداری و شیردهی توصیه نمیشود.
زیاده روی در خوردن آن ، برای رحم و مثانه مضر است و تازه ی آن دیرهضم است و برای زخمهای کلیه و مثانه ضرر دارد .
منبع: دانشنامه آزاد