خشکی چشم از دیدگاه کلینیک مایو ( Mayo Clinic )
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان. , شیرین کریمی
خشکی چشم بیماری شایعی است و زمانی رخ میدهد که اشکها قادر به تأمین رطوبت مورد نیاز برای چشم نباشند. به دلایل بسیاری ممکن است میزان اشک انسان ناکافی بشود. برای مثال، اگر به میزان کافی اشک تولید نشود یا اگر اشکِ تولیدشده کیفیت پایینی داشته باشد خشکی چشم ایجاد میشود.
خشکی چشم باعث بروز ناراحتیهایی میشوند، برای مثال فردِ دچار خشکی چشم ممکن است احساس سوزش و خارش چشم داشته باشد. و ممکن است افراد تحت شرایط خاصی به خشکی چشم مبتلا شوند، مثلا در هواپیما، در اتاق تهویۀ هوا، هنگام دوچرخهسواری یا پس از چند ساعت نگاه کردن به صفحه مانیتور کامپیوتر چشم دچار خشکی شود.
درمانهای موجود برای خشکی چشم میتوانند فردی که از این عارضه رنج میبرد را درمان کنند. این درمانها شامل تغییرات در سبک زندگی و به کار بردن قطرههای چشم است. به احتمال زیاد لازم است اقداماتی را برای کنترل و از بین بردن علائم خشکی چشم، برای مدت نامحدود، انجام دهید.
_ نشانهها
علائم و نشانههای خشکی چشم که بهطور معمول بر روی هر دو چشم اثر میگذارند عبارتند از:
- احساس خارش، سوزش یا خراشیدگی در چشمها
- چسبناکشدن مادۀ مخاطی درون یا اطراف چشمها
- حساسیت به نور
- قرمزی چشمها
- داشتن این احساس که چیزی در چشم رفته است.
- مشکلداشتن در استفاده از لنز سخت
- مشکلداشتن در رانندگی در شب
- چشمهای اشکآلود، که خود واکنش بدن در برابر سوزش چشمهای خشک است
- تاری دید یا خستگی چشم
_ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
اگر برای مدت طولانی علائم و نشانههای خشکی چشم، مثلاً قرمزی، سوزش، خستگی یا دردناکبودن چشمها را در خود مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما میتواند تشخیص بدهد که چه چیزی باعث ناراحتی چشم شما شده است و در صورت نیاز شما را به متخصص چشم ارجاع میدهد.
_ علّت خشکی چشم
غدد اشکآور و مجاری اشک
خشکی چشم ناشی از نبود اشکِ کافی است. اشک انسان ترکیبی پیچیده از آب، مواد چربی و مادۀ مخاطی است. این مخلوط چشم انسان را نرم و شفاف میسازد و به محافظت از چشمها در برابر عفونت کمک میکند.
برای برخی از افراد علّت خشکی چشم کاهش تولید اشک است. برای برخی دیگر افزایش تبخیر و اتلاف اشک و یا عدم تعادل در ساخت و ترکیبِ مواد تشکیلدهندۀ اشک است.
کاهش تولید اشک
وقتی چشم انسان نمیتواند به میزان کافی اشک تولید کند خشکی چشم ایجاد میشود. اصطلاح پزشکی برای خشکی چشم، «کراتوکونژکتیویتیس سیکا» (keratoconjunctivitis sicca) است. علل شایع کاهش تولید اشک عبارتند از:
- افزایش سن
- شرایط پزشکی/دارویی خاص مثل دیابت، آرتریت روماتوئید، لوپوس، سختشدن پوست یا اسکلرودرمی، التهاب یا سندروم سوگرن، اختلالات تیروئید و کمبود ویتامین A
- مصرف برخی از داروها مانند آنتیهیستامینها، داروهای دکونژستانت که احتقان یا ورم را از بین میبرند، درمان جایگزینی هورمون، داروهای ضدافسردگی، داروهای افزایش فشار خون، داروهای درمان جوش و آکنه و داروهای ضد بارداری و پارکینسون.
- لیزر چشم، البته علائم مربوط به خشکی چشم به دلیل لیزر چشم موقت است.
- آسیب غدد چشمی به دلیل التهاب یا رادیوتراپی و اشعه
افزایش تبخیر اشک
علل شایع افزایش تبخیر اشک عبارتند از:
- باد، دود یا هوای خشک
- کم پلک زدن که معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد تمرکز میکند، مانند زمان مطالعه، رانندگی یا کارکردن با کامپیوتر
- مشکلات پلکی، به خارج برگشتن پلکها که باعث نمایان شدن ملتحمه پلکی میشود یا اکتروپیون و برگشتن پلک چشم به داخل یا اینتروپیون
عدم تعادل در مواد ترکیبی اشک
غشای اشک دارای سه لایۀ اصلی است: روغن، آب و مخاط. هر کدام از این سه لایه دچار مشکل بشود خشکی چشم ایجاد میشود. برای مثال غدد اشکی کوچکی در لبۀ پلکها (غدد میبومیوس) که غشای روغن را تولید میکند ممکن است بسته شوند. مسدود شدن غدد میبومیوس بیشتر در میان افرادی که دچار التهاب لبۀ پلکها (بلفاریتیس)، آکنه روزاسه یا اختلالات پوستی هستند رخ میدهد.
_ عوامل خطرزا
عواملی که باعث میشود احتمال خشکی چشم در فرد بالا برود عبارتند از:
- داشتن سن بیش از ۵۰ سالگی. با بالا رفتن سن تولید اشک کمتر میشود. خشکی چشم در افراد بالای ۵۰ سال رایجتر است.
- خشکی چشم و کمبود اشک در زنان شایعتر است، به خصوص اگر تجربۀ تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، مصرف قرصهای ضدبارداری یا یائسگی را داشته باشد.
- رژیم غذایی که در آن ویتامین A کم باشد، ویتامین A در جگر سیاه، هویج و کلم بروکلی یا اسیدهای کمچرب اُمگا-۳ که در ماهی، گردو و روغنهای گیاهی یافت میشوند.
- استفاده از لنز سخت
_ عوارض و مشکلات
افرادی که خشکی چشم دارند ممکن است دچار عوارض زیر بشوند:
- عفونتهای چشم. اشک چشم از سطح چشم در برابر عفونتها محافظت میکند. بدون میزان کافی اشک ممکن است خطر ابتلا به عفونت چشم بالا برود.
- آسیب به سطح چشم. اگر خشکی چشم درمان نشود ممکن است به التهاب چشم، خراش روی سطح قرنیه، زخم قرنیه و مشکلات در بینایی منتهی بشود.
- کاهش کیفیت زندگی. خشکی چشم میتواند در انجام فعالیتهای روزمره، مانند مطالعه، اختلال ایجاد کند.
_ پیشگیری
اگر دچار خشکی چشم باشید به موارد و موقعیتهایی که احتمالاً باعث ایجاد علائم خشکی چشم شدهاند توجه داشته باشید، آن موارد و موقعیتها را بشناسید و برای پیشگیری از خشکی چشم راههایی را برای دوری کردن از آنها بیابید. برای نمونه:
- از دمیدن هوا در چشم دوری کنید. چشم خود را به طور مستقیم روبهروی سشوار، بخاری اتوموبیل، تهویه هوا یا پنکه قرار ندهید.
- به هوا رطوبت اضافه کنید. در فصل زمستان یک دستگاه رطوبتساز میتواند هوای خشک داخل اتاق را مرطوب کند.
- از عینک آفتابی قوسدار و منحنی یا دیگر عینکهای محافظ چشم استفاده کنید. میتوان یک پوشش امن به بالا و دو کنارۀ عینک اضافه کرد تا از ورود باد و هوای خشک به داخل چشم جلوگیری کند. در موقع خرید عینک دربارۀ این نوع پوششها سوال کنید.
- در طی انجام کارهای طولانی مدت به چشمهای خود استراحت بدهید. اگر مطالعه میکنید یا کاری را انجام میدهید که نیاز به تمرکز چشمی دارد با وقفههای منظم به چشم خود استراحت بدهید. چند دقیقه چشمها را ببندید. یا چند ثانیه به طور مکرر پلک بزنید تا اشک به طور یکسان بر روی سطح چشمتان پخش بشود.
- از محیط اطراف خود آگاه باشید. در مناطق مرتفع، مناطق بیابانی و هواپیما هوا میتواند بسیار خشک باشد. وقتی در چنین محیطی زمان خود را سپری میکنید بستن چشمها برای چند دقیقه به طور منظم و به منظور به حداقل رساندن تبخیر اشک میتواند بسیار مفید باشد.
- صفحه نمایش کامپیوتر خود را پایینتر از سطح تراز دید چشم خود قرار دهید. اگر صفحه نمایش کامپیوتر شما بالاتر از سطح دید چشم باشد برای دیدن صفحه نمایش چشمتان را بیش از حد باز میکنید. صفحه نمایش کامپیوتر را پایینتر از تراز دید قرار دهید تا مجبور نباشید چشمتان را زیاد باز کنید. این کار باعث میشود تبخیر اشک مابین پلکزدنها با سرعت کمتری صورت بگیرد.
- از سیگار کشیدن و دود دوری کنید. اگر سیگار میکشید از پزشک خود راهکاری را بخواهید که احتمالاً برای ترک سیگار در شما مؤثرتر است. اگر سیگار نمیکشید از افراد سیگاری دوری کنید. دود میتواند خشکی چشم را افزایش دهد.
- به طور منظم از اشک مصنوعی استفاده کنید. اگر به خشکی چشم مزمن مبتلا هستید حتی در مواقعی که چشم شما مشکلی ندارد هم از قطرههای چشمی استفاده کنید تا رطوبت آنها را حفظ کنید.
_ تشخیص
آزمایشها و روشهایی که میتوانند برای تشخیص علّت خشکی چشم به کار روند عبارتند از:
- آزمایش جامع چشم. آزمایشی که شامل تاریخچۀ کاملی از وضعیت سلامتی بدن و سلامتی چشم فرد میشود و به پزشک کمک میکند که علّت اصلی خشکی چشم را تشخیص بدهد.
- اندازهگیری حجم اشک چشم. ممکن است پزشک با استفاده از آزمایش شیرمر میزان تولید اشک را اندازه بگیرد. در این آزمایش نوارهای کاغذی خشک کن زیر پلک پایین قرار داده میشوند. پس از پنج دقیقه پزشک میزان اشک تولیدشدهای را که نوار جذب کرده است را اندازه میگیرد.
- تعیین کیفیت اشک. در آزمایشهای دیگر از قطرههای چشمی با رنگهای مخصوص برای تعیین وضعیت سطحی چشم استفاده میکنند. پزشک به دنبال الگوهای تغییر رنگ در قرنیه و اندازهگیری اینکه جقدر زمان میبرد تا اشک تبخیر شود است.
_ درمان
برای بیشتر افراد با خشکی چشم گاه به گاه یا خفیف استفاده از قطرههای بدون نسخۀ اشک مصنوعی کفایت میکند. اگر علائم و نشانهها دائمی و جدیتر باشد باید گزینههای درمانی دیگر را انتخاب کنید. آنچه انجام میدهید بستگی به علّت خشکی چشم شما دارد.
برخی از درمانها بر روی برگرداندن یا مدیریت وضعیت یا عاملی تمرکز میکنند که باعث خشکی چشم شدهاند. درمانهای دیگر میتوانند کیفیت اشک را بهبود ببخشند و یا از خشک شدن سریع اشک چشم جلوگیری کنند.
_ درمان علّت اصلی خشکی چشم
در برخی از موارد درمان یک مسئلۀ اساسی در سلامتی فرد میتواند نشانهها و علائم خشکی چشم را از بین ببرد. برای مثال، اگر مصرف یک دارو باعث خشکی چشم شده است ممکن است پزشک داروی دیگری را به جای آن برای فرد تجویز کند، دارویی که عارضۀ جانبی آن خشکی چشم نباشد.
اگر فرد دچار بیماری پلکی باشد، مانند برگشتن پلکها به خارج (اکتروپیون) ممکن است پزشک فرد را به یک جراح چشم که متخصص جراحی پلاستیک پلک (جراح اکولوپلاستیک) است ارجاع دهد. یا اگر فردی دچار رماتیسم مفاصل است ممکن است پزشک او را به روماتولوژیست ارجاع دهد.
_ داروها
داروهای تجویزی که برای درمان خشکی چشم استفاده میشوند عبارتند از:
- داروهای کاهش التهاب پلک چشم. التهاب در لبۀ پلکها میتواند مانع ترشح روغن به داخل اشک شود. برای کاهش التهاب پزشک ممکن است آنتیبیوتیک تجویز کند. آنتیبیوتیک برای خشکی چشم معمولاً از راه دهان مصرف میشوند، هرچند برخی از آنتیبیوتیکها به شکل قطرههای چشمی یا پماد استفاده میشوند.
- داروهای کنترل التهاب قرنیه. التهاب روی سطح چشم فرد (قرنیه) ممکن است با تجویز قطرههای چشمی که حاوی داروی سایکلوسپورین سرکوبکنندۀ ایمنی (با نام تجاری RESTASIS) هستند یا کورتیکواستروئیدها مهار شوند. کورتیکواستروئیدها برای استفادۀ بلندمدّت مفید نیستند و ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
- داروهایی که درون چشم قرار داده میشوند مانند اشکهای مصنوعی عمل میکنند. اگر فرد مبتلا به خشکی چشم متوسط تا شدید باشد و اشکهای مصنوعی کمکی در رفع خشکی چشم نکنند، راه درمانی دیگر یک مادۀ دارویی کوچک شبیه یک دانه برنج شفاف است. فرد روزی یک مرتبه داروی هیدروکسی پروپیل سلولز را میان پلک پایین و کرۀ چشم خود قرار میدهد. این ماده به آرامی حل میشود و تبدیل به مادهای میشود که در قطرههای چشم برای چرب کردن چشم استفاده میشوند.
- داروهای محرک اشک. داروهایی که کولینرژیک (پیلوکارپین، سویملین) نامیده میشوند به افزایش تولید اشک کمک میکنند. این داروها به شکل قرص، ژل یا قطرههای چشمی موجود هستند. عوارض جانبی ممکن در هنگام مصرف این داروها عرق کردن است.
- قطرههای چشمی که از خون انسان ساخته میشوند. به این نوع قطرههای چشم قطرههای سرم خون اتولوگ گفته میشود. اگر فرد دچار خشکی چشم شدید باشد و به داروهای دیگر پاسخ نداده است این قطرهها میتواند یک راه درمان باشند. برای ساختن این قطرههای چشم نمونهای از خون فردِ مبتلا به خشکی پشم گرفته میشود و فراوری میشود و سلولهای قرمز خون در آن زدوده میشود و سپس با محلول نمک مخلوط میشود.
_ روشهای دیگر
روشهای دیگری که ممکن است برای درمان خشکی چشم به کار برود عبارتند از:
- بستن مجاری اشک برای کاهش از دست دادن اشک. ممکن است پزشک این درمان را برای متوقف کردن زدودن بسیار سریع اشکها از داخل چشم پیشنهاد کند. این درمان با بستن کامل مجاری اشکی انجام میشود که به طور معمول باعث از بین رفتن اشکها میشوند.
پلاگهای اشکی (punctal plugs) میتوانند مجاری اشک را ببندند. این پلاگها قابل حذف شدن هستند. همچنین مجاری اشک را میتوان با استفاده از روشی که در آن از حرارت استفاده میکنند بست. این روش راه حلی دائمی است که داغزنی حرارتی نام دارد.
- استفاده از لنزهای سخت مخصوص. از پزشک خود دربارۀ لنزهای سخت طراحیشدۀ جدیدتر برای کمک به خشکی چشم سوال کنید.
برخی از افراد مبتلا به خشکی شدید چشم ممکن است لنزهای سخت مخصوصی را برای محافظت از سطح چشمها و حفظ رطوبت استفاده کنند. اینها لنزهای اسکلرال یا لنزهای بانداژ نام دارند.
- گشودن غدد چربی. استفاده از ماسکهای چشمی یا کمپرس گرم میتواند به تمیزکردن غدد چربیِ مسدودشده کمک کنند. دستگاه نوسان حرارتی راه دیگری برای باز کردن غدد بستهشدۀ چربی هستند اما مشخص نیست که این روش آیا نسبت به کمپرس گرم مزایایی دارد یا خیر.
- استفاده از نوردرمانی و ماساژ پلک. تکنیکی که نوردرمانی با پالس شدید نام دارد و به دنبال آن ماساژ پلکها صورت میگیرد در کمک به درمان خشکی چشم شدید مؤثر است.
_ شیوۀ زندگی و درمانهای خانگی
شاید بتوان با شستن منظم و مکرر چشم و استفاده از قطرههای چشم و دیگر داروهای بدون نسخه پزشک (OTC) که باعث مرطوب شدن چشم میشوند خشکی چشم را بهبود بخشید. اگر وضعیت خشکی چشم برای مدتی طولانی ادامه داشت (مزمن) از قطرههای چشمی برای مدت طولانی استفاده کنید حتی در زمانی که احساس میکنید چشمتان رطوبت لازم را دارد به استفاده از این قطرهها ادامه دهید.
_ انتخاب و استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC)
انواع گوناگونی از داروهای غیرتجویزی برای درمان خشکی چشم در دسترس هستند که شامل قطرههای چشمی (اشک مصنوعی)، ژلها، ژلهای حلشونده در چشم و پمادها میشوند. در مورد اینکه کدام دارو میتواند برای شما مفید باشد با پزشک خود صحبت کنید.
چهبسا اشک مصنوعی تنها دارویی باشد که برای رفع خشکی چشم خفیف لازم باشد. برای برخی از افراد لازم است که چند مرتبه در روز قطرۀ چشمی بریزند و برخی دیگر فقط روزی یک مرتبه از قطره چشم استفاده کنند.
وقتی داروی بدون نسخۀ پزشک را انتخاب میکنید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- داروهای حاوی مواد نگهدارنده و داروهای بدون موارد نگهدارنده. برای بالا بردن عمر مفید داروها به برخی از قطرههای چشم مواد نگهدارنده افزوده میشود. میتوانید در طول یک روز تا چهار مرتبه از قطرههای حاوی مواد نگهدارنده استفاده کنید. اما قطرههای حاوی مواد نگهدارنده اغلب میتوانند باعث سوزش و ناراحتی چشم بشوند.
قطرههای بدون مواد نگهدارنده در بستهبندیهای کوچک لولهمانندی قرار میگیرند که بیش از دو یا سه مرتبه نتوان از آن استفاده کرد. پس از مصرف یک لوله از این قطرهها آن را دور بیندازید. اگر بیشتر از چهار مرتبه در روز از قطرههای چشمی استفاده میکنید، قطرههای حاوی مواد نگهدارنده ایمن هستند.
- قطرهها و پمادها. پمادهای مرطوبکنندۀ چشم که سطح چشم را میپوشانند نسبت به قطرهها ماندگاری بیشتری دارند. اما پمادها غلیظتر از قطرهها هستند و میتوانند دید را تار کنند. به همین دلیل بهتر از قبل از خواب پمادها مصرف بشوند. قطرههای چشم را در هر ساعتی از شبانهروز میتوان مصرف کرد بیانکه در بینایی فرد اختلالی ایجاد کنند.
- قطرههای چشمی که قرمزی چشم را کاهش میدهند. بهتر است از این قطرهها برای طولانی مدت استفاده نشود زیرا ممکن است باعث التهاب و سوزش چشم بشود.
_ شستن پلکها برای کنترل التهاب
برای افرادی که مبتلا به بلفاریتیس و دیگر بیماریهای التهاب پلک هستند، بیماریای که باعث مسدودشدن گردش چربی در چشم میشود، ممکن است شستشوی ملایم و مکرر پلکها کمک کند. برای شستشوی پلکها موارد زیر را در نظر بگیرید:
- از یک لیف حمام نرم و گرم برای شستن چشم استفاده کنید. پارچۀ تمیزی را با آب گرم مرطوب کنید سپس آن را به مدّت پنج دقیقه بر روی چشمها قرار دهید، بعد دوباره پارچه را با آب گرم مرطوب کنید و به آرامی آن را بر روی پلک خود و پایههای مژهها بمالید تا هر گونه الودگی از بین برود.
- از یک صابون ملایم برای شستن پلکها استفاده کنید. از شامپوی بچه یا هر نوع صابون ملایمی استفاده کنید. مواد پاککننده را بر روی انگشتان تمیز خود قرار دهید و آن را به آرامی روی چشم بسته در نزدیکی پایۀ مژهها ماساژدهید، سپس آن را به طور کامل بشویید.
ممکن است پزشک شما بگوید که این کار را هر روز انجام دهید حتی اگر نشانهها و علائم خشکی چشم از بین رفته باشند. اگر این شستشو را متوقف کنید ممکن است علائم دوباره بازگردند.
_ درمان جایگزین
برای درمانهای دیگر باید مطالعات بیشتری صورت بگیرد، اما برخی از درمانهای جایگزین ممکن است به کاهش علائم خشکی چشم کمک کنند. با پزشکتان دربارۀ مزایا و خطرها صحبت کنید.
- اسیدهای چرب. افزودن اسیدهای اُمگا-۳ به رژیم غذایی میتواند باعث کاهش خشکی چشم شود. این اسیدها در مکملهای غذایی و غذاهایی مانند بذر کتان، ماهی سالمون و ساردین وجود دارند.
- قطره چشمی روغن کرچک. این قطرههای چشمی میتوانند با کاهش تبخیر اشک چشم علائم خشکی چشم را از بین ببرند.
- طب سوزنی. در برخی از افراد با انجام طب سوزنی نشانهها و علائم خشکی چشم از بین رفته است.
_ آمادگی برای ملاقات با پزشک متخصص
با دیدن نشانههای خشکی چشم احتمالاً به پزشک خانواده مراجعه میکنید و او ممکن است شما را به یک متخصص چشم ارجاع دهد. برای دیدن پزشک متخصص چشم گزارش مختصری از نشانهها و علائمی را که مشاهده کردهاید را آماده کنید.
کاری که میتوانید انجام بدهید
- هر کدام از علائم را که تجربه کردهاید فهرست کنید، تمام مواردی که باعث شده است به چشمپزشک مراجعه کنید.
- اطلاعات شخصی کلیدی را فهرست کنید، هر تغییری که در روش زندگیتان ایجاد شده است.
- تمام مکملهای غذایی، ویتامینها و داروهایی که مصرف میکنید را در فهرست بیاورید.
- سوالهایی که میخواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
برخی از پرسشهای اساسی در مورد خشکی چشم که میتوانید از پزشکتان بپرسید عبارتند از:
- بیشترین علّت احتمالی خشکی چشم من چیست؟
- آیا لازم است آزمایشهایی را انجام بدهم؟
- آیا خشکی چشم خود به خود بهتر میشود؟
- گزینههای درمانی برای من چیست؟
- عوارض جانبی احتمالی هر کدام از این درمانها کدام است؟
- من بیماری دیگری دارم. چگونه میتوانم به نحو بهتری این دو را با هم مدیریت کنم؟
- آیا برای داروهایی که برای من تجویز میکنید داروی ژنریکی وجود دارد؟
- آیا بروشوری در این مورد دارید که بتوانم با خود ببرم؟
- در این مورد چه وبسایتهایی را معرفی میکنید؟
- آیا لازم است برای ویزیتهای بعدی برنامهریزی کنم؟
در طول ملاقات با پزشک اگر پرسش دیگری دارید بدون تردید کردن از او بپرسید.
_ از پزشک چه انتظاری داشته باشید؟
پزشک شما ممکن است بپرسد:
- میتوانید علائم و نشانهها را توضیح بدهید؟
- به یاد میآورید اولین بار کی این علائم را تجربه کردهاید؟
- این علائم و نشانهها گاه به گاه پدیدار میشوند یا برای مدت طولانی است که آنها را دارید؟
- آیا اعضای دیگر خانوادۀ شما دچار خشکی چشم هستند؟
- آیا داروهای بدون نسخه پزشک را امتحان کردید؟ برای شما مؤثر بودند؟
- آیا علائم و نشانهها صبحها و آخر شبها بدتر میشوند؟
- چه داروهایی مصرف میکنید؟
- تا به حال به سر یا گردن شما اشعه الکترومغناطیسی تابیده شده است؟
_ چه کاری میتوانید بکنید
تا وقتی پزشک به شما وقت ویزیت میدهد میتوانید از قطرههای چشم بدون نسخۀ پزشک استفاده کنید. از قطرههای چشم مرطوبکننده (اشک مصنوعی) استفاده کنید. از مصرف قطرههای چشمی که برای کاهش قرمزی چشم استفاده میشوند خودداری کنید زیرا این قطرهها میتوانند باعث التهاب بیشتر چشم بشوند.
منبع: mayoclinic.org