بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان. , شیرین کریمی

 

اشریشیا کولای (ایی. کولای) نوعی باکتری است که معمولاً در روده‌های انسان‌ها و حیوانات سالم زندگی می‌کند. اکثر گونه‌های ایی. کولای بی‌ضرر هستند یا اینکه باعث اسهال نسبتاً کوتاه‌مدت می‌شوند. اما تعدادی از نژادهای ناخوشایند و بد این باکتری، مانند ایی. کولای O157:H7 می‌توانند باعث گرفتگی و دردهای شکمی شدید، اسهال خونی و استفراغ بشوند.

باکتری ایی. کولای ممکن است از راه آب آلوده یا غذای آلوده به خصوص سبزیجات خام و گوشت گاو چرخ‌کردۀ نپخته به انسان سرایت کند. بزرگسالانِ سالم معمولاً پس از یک هفته از ابتلا به ایی. کولای O157:H7 بهبود می‌یابند، اما کودکان و سالخوردگان مبتلا به نوعی نارسایی کلیوی به نام سندرم همولیتیک اورمیک با ابتلا به این باکتری با افزایش خطر مرگ مواجه می‌شوند.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های عفونت ایی. کولای معمولاً پس از سه یا چهار روز از قرار گرفتن در معرض باکتری آغاز می‌شود و ممکن است تا بیش از یک هفته بیمار بشوید. علائم و نشانه‌های ایی. کولای عبارتند از:

• اسهال که ممکن است از ملایم و رقیق تا شدید و خونی باشد.
• گرفتگی عضلانی شکمی، درد یا حساسیت به لمس
• در برخی از افراد حالت تهوع و استفراغ

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر اسهال مداوم، شدید و خونی باشد با پزشک تماس بگیرید.

علل

در میان انواع باکتری‌های ایی. کولای فقط تعداد کمی از آنها باعث اسهال می‌شوند. یک گروه از باکتری‌های ایی. کولای –که شامل O157:H7 نیز می‌شود- سمّی قوی تولید می‌کنند که بافت داخلی رودۀ کوچک آسیب می‌زنند و می‌توانند منجر به اسهال خونی شوند. وقتی این نوع باکتری‌ها را قورت می‌دهید به عفونت ایی. کولای مبتلا می‌شوید.

برخلاف دیگر باکتری‌های بیماری‌زا اگر مقدار کمی از باکتری ایی. کولای وارد بدن شما بشود می‌تواند منجر به عفونت شود. به همین دلیل شما می‌توانید با خوردن مقدار کمی همبرگر نپخته یا از راه بلعیدن یک جرعه آب آلودۀ استخر به این عفونت مبتلا شوید.

منابع بالقوۀ دیگر برای در معرض این نوع عفونت قرار گرفتن شامل آب آلوده یا غذای آلوده و تماس فرد با فردِ آلوده است.

غذای آلوده

شایع‌ترین راه برای ابتلا به عفونت ایی. کولای خوردن غذای آلوده است، مثلاً:

• گوشت گاو چرخ‌کرده. وقتی گاو سلاخی و فراوری می‌شود باکتری‌های ایی. کولای در روده‌هایشان می‌توانند به گوشت گاو منتقل شوند. گوشت چرخ کرده ترکیبی از گوشت گاوهای مختلف است و خطر آلودگی در آنها بالاتر است.
• شیر غیرپاستوریزه. باکتری‌های ایی. کولای در پستان گاو یا در دستگاه‌های شیردوشی می‌تواند وارد شیر خام بشود.
• محصولات تازۀ مزارع. هرزآب‌های مزارع دامداری می‌توانند زمین‌هایی را که در آنها محصولات تازه به عمل می‌آید آلوده کنند. برخی از سبزیجات خاص مانند اسفناج و کاهو نسبت به این نوع آلودگی بسیار آسیب‌پذیر هستند.

آب آلوده

مدفوع انسانی و حیوانی می‌تواند خاک و آب‌های سطحی، از جمله جوی‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و آبی که برای آبیاری محصولات کشاورزی استفاده می‌شود را آلوده کند. اگرچه سیستم‌های آب عمومی از کلر، اشعۀ فرابنفش یا گاز اوزون برای کشتن باکتری ایی. کولای استفاده می‌کنند اما برخی از موارد شیوع این باکتری مربوط به منابع آلوده‌شدۀ آب شهری است.

چاه‌های خصوصی دلایل بیشتری برای نگرانی دارند زیرا این چاه‌ها اغلب هیچ سیستم ضدعفونی‌کننده‌ای ندارند. احتمال آلوده بودن منابع آب روستایی بیشتر است. برخی از افراد پس از شنا کردن در استخرها یا دریاچه‌های آلوده به مدفوع انسانی و حیوانی به این نوع عفونت مبتلا می‌شوند.

تماس با فرد آلوده

باکتری ایی. کولای به راحتی می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود، به ویژه زمانی که بزرگسالان مبتلا به این عفونت هستند و کودکان به شستنِ صحیحِ دست‌هایشان اهمیت نمی‌دهند. به طور خاص اعضای خانوادۀ کودکانِ مبتلا به عفونت ایی. کولای احتمال ابتلا به این عفونت در آنها زیاد است. همچنین شیوع این بیماری در میان کودکانی که در باغ وحش‌ها و در طویله‌های حیوانات در نمایشگاه‌های حومۀ شهر حیوانات را نوازش می‌کنند رخ می‌دهد.

عوامل خطرزا

ایی. کولای می‌تواند هر کسی که در معرض این باکتری است را تحت تأثیر قرار بدهد. اما برخی از افراد نسبت به دیگران با احتمال بیشتری دچار این مشکل می‌شوند. عوامل خطرزا عبارتند از:

• سن. کودکان و سالخوردگان بیشتر در معرض خطر قرار دارند، این دو گروه سنی بیماری‌های ناشی از عفونت ایی.کولای و عوارض بسیار جدی‌تر این نوع عفونت را تجربه می‌کنند.
• سیستم‌های ایمنی ضعیف. افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مثلا دچار بیماری ایدز هستند یا داروهایی را برای درمان سرطان و یا پیشگیری از رد پیوند عضو مصرف می‌کنند، با احتمال بیشتری بر اثر بلعیدن یا خوردن باکتری ایی. کولای بیمار می‌شوند.
• خوردن انواع غذاهای خاص. غذاهای خطرزا شامل همبرگر نپخته؛ شیر غیرپاستوریزه، آب سیب یا شراب سیب و پنیرهای نرمی که از شیر خام ساخته می‌شوند.
• برخی از ماه‌های سال. عفونت‌های ناشی از باکتری ایی. کولای در ایالات متحد آمریکا از ماه ژوئن تا سپتامبر (خرداد تا شهریور) رخ می‌دهند، گرچه دلیل آن معلوم نیست.
• کاهش سطح اسید معده. اسید معده در برابر عفونت ایی. کولای تا حدی محافظت ایجاد می‌کند. اگر داروهایی برای کاهش سطح اسید معده مصرف می‌کنید ممکن است خطر ابتلا به عفونت ایی. کولای را در خود افزایش دهید. از نمونه‌های این داروها می‌توان به اسموپرازول (نکسیوم)، پنتوپرازول (پروتونیکس)، لانزوپرازول (پریواسید) و امپرازول (پرایلوسک) اشاره کرد.

عوارض

اکثر بزرگسالان سالم در طی یک هفته از بیماری ایی. کولای بهبود می‌یابند. برخی از افراد، به خصوص کودکان و سالخوردگان، ممکن است در اثر ابتلا به این عفونت به نوعی نارسایی کلیه که سندرم اورمیک همولیتیک نامیده شوند دچار شوند و در معرض خطر مرگ قرار بگیرند.

پیشگیری

هیچ نوع واکسن یا دارویی نمی‌تواند از افراد در برابر ابتلا به بیماری ایی. کولای محافظت کند، اگرچه محققان در حال انجام تحقیقات برای تولید واکسن‌هایی هستند که پتانسیل پیشگیری را دارند. برای کاهش احتمال ابتلا به ایی. کولای غذاهای خطرزا نخورید و مراقب راه‌های انتقال آلودگی‌ها باشید.

غذاهای خطرزا

• همبرگر را تا ۱۶۰ درجه فارنهایت بپزید. همبرگر باید به خوبی پخته شود و پس از پخت هیچ جای گوشت به رنگ صورتی نباشد. اما رنگ گوشت برای اطمینان از پختِ آن نشانگر قابل اعتمادی نیست. گوشت، به خصوص اگر کباب شده باشد، می‌تواند پیش از پخت به رنگ قهوه‌ای در بیاید. به همین دلیل استفاده از یک حرارت سنجِ گوشت برای اطمینان از اینکه ضخیم‌ترین قسمتِ گوشت حداقل تا دمای ۱۶۰ درجه فارنهایت (۷۱ درجه سانتیگراد) حرارت دیده است ضروری است.

• شیر پاستوریزه، آب‌میوه و شراب سیب بنوشید. هر نوع جعبه یا بطری آب میوه که در دمای اتاق نگهداری می‌شود احتمالاً پاستوریزه شده‌اند حتی اگر روی برچسب آن ذکر نشده باشد.
• محصولات خام را به طور کامل شستشو دهید. شستن محصولات ضرورتاً تمام باکتری‌های ایی. کولای را از بین نمی‌برد، به خصوص سبزیجات برگ‌دار که فضای زیادی برای انتقال باکتری‌ها در خود دارند. شستشوی دقیق می‌تواند خاک را از بین ببرد و مقدار باکتری‌هایی که ممکن است به این محصولات چسبیده باشند را کاهش دهد.

از انتقال آلودگی‌ها دوری کنید

• لوازم آشپزخانه را بشویید. چاقوها، سطوح آشپزخانه و تخته‌های برش را با آب گرم و مواد شوینده بشویید، این لوازم با گوشت خام و محصولات تازه تماس دارند.
• غذاهای خام را جداگانه نگهداری کنید. از تخته‌های برش و چاقوهای جداگانه برای گوشت خام و غذاهای دیگر مثل سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید. هرگز از ظرف یکسانی برای پختن همبرگر و غذاهای خام دیگر استفاده نکنید.
• دست‌های خود را بشویید. پس از آماده‌سازی غذا، استفاده از توالت یا عوض کردن پوشک دست‌های خود را بشویید. مطمئن شوید که کودکان نیز قبل از غذا خوردن، پس از دستشویی رفتن و پس از بازی کردن و تماس با حیوانات دست‌هایشان را خوب شستشو دهند.

تشخیص

برای تشخیص بیماری‌های ناشی از عفونت ایی. کولای پزشک نمونه‌ای از مدفوع فرد را به آزمایشگاه می‌فرستد برای وجود باکتری‌های ایی. کولای آزمایش شود. ممکن است باکتری‌ها برای تأیید تشخیص و شناسایی سموم خاصی مانند سمومی که با ایی. کولای O157:H7 تولید می‌شوند پرورده شوند.

درمان

برای بیماری‌های ناشی از باکتری ایی. کولای فعلاً هیچ درمانی نمی‌تواند عفونت را از بین ببرد، علائم و نشانه‌ها را از بین می‌برد و از عوارض آن جلوگیری می‌کند. برای بیشتر افراد درمان این بیماری عبارت است از:

• استراحت
• مصرف مایعات برای جلوگیری از کم شدن آب بدن و خستگی

داروهای ضد اسهال را مصرف نکنید، مصرف این داروها سیستم گوارش فرد را ضعیف می‌کند و از عملکرد بدن برای دفع سموم جلوگیری می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها به طور کلی تجویز نمی‌شوند زیرا می‌توانند خطر عوارض جدی را بالا ببرند.

اگر فردی مبتلا به عفونت شدید ایی. کولای است و این عفونت باعث سندروم اورمیک هیمولتیک در او شده است باید در بیمارستان بستری شود و تحت مراقب قرار بگیرد و سرم، تزریق خون و دیالیز کلیه دریافت کند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

در زمان بهبودی برای جلوگیری از کم شدن آبِ بدن و کاهش علائم و نشانه‌ها نکات زیر را رعایت کنید:

• مایعات سالم. مقدار زیادی مایعات سالم مانند آب، آب میوه‌ها، سوپ‌، لیموناد، ژله بنوشید. آب سیب و آب گلابی، کافئین و الکل مصرف نکنید.
• به تدریج غذاها را افزایش دهید. وقتی رو به بهبودی هستید در ابتدا غذاهایی با فیبر کم را مصرف کنید. سپس بیسکویت‌های دارای نمک و جوش شیرین، نان تُست، تخم مرغ یا برنج مصرف کنید.
• دوری از مصرف غذاهای خاص. محصولات لبنی، غذاهای چرب، غذاهای با فیبر بالا یا غذاهای چاشنی‌دار می‌توانند علائم و نشانه‌ها را بدتر کنند.

خود را برای ملاقات با پزشک آماده کنید

بسیاری از افراد برای عفونت‌های ایی. کولای به درمان از طریق پزشک توجهی نمی‌کنند. اگر علائم و نشانه‌های این عفونت در فرد شدید هستند باید برای مراقب‌های اولیه به پزشک مراجعه کنید.

در اینجا برخی از اطلاعاتی که به افراد کمک می‌کند تا برای ملاقات با پزشک آماده شوند و بدانند که باید چه انتظاری از او داشته باشند آمده است.

چه می‌توانید بکنید

• تمام علائم و نشانه‌ها را یادداشت کنید. هر چیزی که باعث شده است به پزشک مراجعه کنید را یادداشت کنید.
• اطلاعت شخصی را یادداشت کنید مثلا تغییراتی که اخیراً در زندگی‌تان رخ داده است یا سفرهای خارج از کشور.
• لیستی از تمام داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌هایی که مصرف می‌کنید را تهیه کنید.
• از یکی از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید که اگر برایش ممکن است همراه شما بیاید. گاهی به یادسپردن تمام اطلاعاتی که برای دیدار با پزشک آماده کرده‌اید و لازم است بیان شود دشوار است. فردی که شما را همراهی می‌کند ممکن است مواردی را که شما فراموش می‌کنید به یادتان آورد.
• پرسش‌هایی که از پزشک دارید را یادداشت کنید.

برخی از پرسش‌های اصلی که می‌توانید دربارۀ ایی. کولای از پزشک بپرسید عبارتند از:

• علت اصلی این علائم و نشانه‌ها در من چیست؟
• چه آزمایش‌هایی باید انجام بدهم؟
• چه درمان‌هایی وجود دارد و شما کدام یک را به من پیشنهاد می‌دهید؟
• آیا این بیماری اثرات بلندمدّت خواهد داشت؟
• چگونه می‌توانم از ابتلای دوباره به این بیماری پیشگیری کنم؟
• آیا بروشور یا مطالب چاپ‌شده‌ای در این مورد دارید که با خود به خانه ببرم؟ چه سایت‌هایی در مورد این بیماری معرفی می‌کنید؟

چه انتظاری می‌توانید از پزشک داشته باشید

سوالاتی که ممکن است پزشک بپرسد عبارتند از:

• چه زمانی علائم و نشانه‌ها آغاز شد؟
• هر چند وقت یک بار به اسهال مبتلا می‌شوید؟
• آیا استفراغ می‌کنید؟ اگر بله، هرچند وقت یک بار؟
• آیا در اسهال یا استفراغ زرداب، مخاط یا خون وجود دارد؟
• آیا تب کرده‌اید؟ اگر بله، درجۀ تب چقدر بوده است؟
• آیا درد و گرفتگی عضلانی شکمی دارید؟
• آیا اخیراً به خارج از کشور سفر کرده‌اید؟
• آیا دیگر اعضای خانوادۀ شما چنین علائم و نشانه‌هایی دارند؟

در حال حاضر چه کاری می‌توانید بکنید

اگر شما یا فرزند شما مبتلا به عفونت ایی. کولای شده‌اید ممکن است وسوسه شوید داروهای ضد اسهال مصرف کنید، اما این کار را نکنید. اسهال یکی از راه‌های دفع سموم از بدن از راه خود بدن است. جلوگیری از اسهال روند دفع سموم را کند می‌کند.

 

منبع: mayoclinic.org