آشنایی با ترومبوفلبیت و نشانه‌های آن
بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان
ترومبوفلبیت (به انگلیسی: thrombophlebitis) یا به اختصار فلبیت یعنی التهاب در سیاهرگ (فلب) که به لخته شدن خون درون آن مرتبط است به عبارت دیگر ترومبوفلبیت عبارت است از التهاب و پیامد آن٬ وجود لخته‌های خون در یک سیاهرگ سطحی (معمولاً اندام‌های تحتانی) که به‌طور اولیه ناشی از عفونت یا آسیب است.
اگر ترومبوفلبیت بصورت مکرر و در نقاط مختلف٬ بیمار را مبتلا کند ترومبوفلبیت مهاجر نام می‌گیرد.
_ سبب‌شناسی
اصلی‌ترین اتیولوژی و سبب ترومبوفلبیت٬ پیآمد جراحی‌ها در یک اندام معرفی می‌شود. اما گاهی دلایل دیگری نیز می‌تواند داشته باشد.از ریسک‌فاکتورهای این بیماری می‌توان به کم‌تحرکی و بی‌تحرکی طولانی مدت(دلایل شغلی و یا بستری شدن درازمدت) و نیز به مشکلات خونی در شخص به‌ویژه مشکلات در فاکتورهای انعقادی و غلظت خون بیمار اشاره نمود.
_ ترومومبوفلبیت به دو صورت بروز می‌کند
۱ ترومومبوفلبیت سطحی ۲ ترومومبوفلبیت عمقی…
علل بروز لخته در رگ‌ها و بروز ترومومبوفلبیت عمقی، شامل بی‌تحرکی، مصرف قرص‌های ضدبارداری، سرطان، و… هستند. بی‌تحرکی سرعت حرکت خون را در وریدها کاهش می‌دهد و همین مساله باعث کم شدن جریان خون در عضو فرد می‌شود. وقتی جریان خون در ورید کند شود، لخته ایجاد خواهد شد، علایم این بیماری بسیار متفاوت هستند.
گاهی بیمار با سردرد مراجعه می‌کند و گاهی با درد و تورم پاها (به خصوص پای چپ) و حتی گاهی با تنگی نفس. درد و تورم بیشتر در ساق پا خود را نشان می‌دهد که با حرکت عضو این حرکت تشدید می‌شود.
ترومبوفلبیت در سیستم تخلیه وریدی مغزی، به صورت سردرد یا تهوع و استفراغ ناگهانی خود را نشان می‌دهد. تشکیل لخته بیشتر وریدهای اندام تحتانی را درگیر می‌کند و ایجاد لخته‌های خونی در مسیر عروق خونی اندام‌ها، باعث اختلال جریان خون می‌شود و در نتیجه منجر به انسداد نسبی یا کامل عروق خونی خواهد شد.
یکی از مهم‌ترین عوارض احتمالی ترومومبوفلبیت وریدهای عمقی، آمبولی ریوی است که به علت حرکت لخته خون در سیستم گردش خون و انتقال آن به دستگاه گردش خون ریوی به وجود می‌آید. پیشگیری از آمبولی ریه مهم‌ترین دلیل درمان بیماران مبتلا به ترومومبوفلبیت وریدهای عمقی است.
از علایم آمبولی ریوی، تنگی نفس و درد قفسه سینه است و با تنفس عمیق شدت درد افزایش می‌یابد. بیمار برای تشخیص این بیماری بعد از مشاهده این علایم، باید به پزشک مراجعه کند تا معاینه شود. اگر لخته در وریدهای سطحی تشکیل شده، جای نگرانی نیست اما اگر لخته در وریدهای عمقی بود، باید سونوگرافی داپلر رنگی انجام دهد تا لخته‌ها داخل وریدها تشخیص داده شوند.
اگر بیماری واقعا دچار ترومومبوفلبیت عمقی شد، باید چند روز در بیمارستان بستری و داروی ضدلخته تزریقی برای وی تجویز شود تا به بهبود کامل برسد و سپس چندماه داروی ضدلخته خوراکی مصرف کند. مدت مصرف داروی ضدلخته خوراکی به محل تشکیل لخته و نظر پزشک بستگی دارد. بعد از ترخیص، استفاده مادام العمر از جوراب واریس ضروری است تا از عوارض ترومومبوفلبیت جلوگیری شود.
ترومبوز وریدى سطحى تقریباً همیشه با درد، سفتی، گرمی، حساسیت به لمس، و قرمزى سیاهرگ درگیر همراه است. بیمار ممکن است تب و لوکوسیتوز داشته باشد و گاه، وریدهاى درگیر شبیه به طناب یا ندول‌هاى بیضوى‌شکل لمس شوند. این بیمارى اغلب سیاهرگ صافن بزرگ و شانه‌هاى آن را درگیر مى‌کند و تمایل به موضعى‌بودن دارد. واکنش‌هاى التهابى ممکن است ۳-۲ هفته بعد فروکش کنند ولى سیاهرگ ترومبوزه مى‌تواند براى مدت‌هائى طولانى‌تر قابل لمس بماند. به‌طور کلی، اندام متورم نمى‌شود، مگر آنکه بیمارى وسیع و بیمار در حرکت باشد.
ترومبوفلبیت سطحى گاه با سلولیت حاد باکتریائی، لنفانژیت، و دیگر ضایعات التهابى حاد اشتباه مى‌شود. این بیمارى اغلب با ترومبوفلبیت عمقى اشتباه مى‌شود. ادم همراه با ترومبوفلبیت عمقى در این حالت وجود ندارد و در ترومبوز عمقى نیز رشته‌هاى وریدى سطحى یافت نمى‌شوند.
گاه دو بیمارى به‌صورت هم‌زمان وجود دارند، و این هنگامى رخ مى‌دهد که فلبیت سطحى از طریق سیاهرگ‌هاى رابط یا در محل اتصال صافن به فمور، به سیستم عمقى گسترش بیابد. در صورت وجود لرز و تب بالا، به احتمال زیاد سیاهرگ دچار عفونت چرکى (ترومبوفلبیت سپتیک) شده است. شایع‌ترین ارگانیسم کشت داده شده، استافیلوکوک طلائى است.
_ علایم شایع
تصلب وریدهای سطحی (مثل یک طناب می‌شود).
قرمزی، حساسیت به لمس و درد در ناحیه مبتلا
تب (گاهی اوقات)
_ علل
افزایش فیبرین و لخته شدن گلبول‌های قرمز در یک ورید در اثر:
آسیب به غشای پوشاننده ورید در اثر ضربه، تزریق یا تزریق داخل وریدی
گسترش یک سرطان خونی بدخیم
جمع‌شدن خون به دنبال جراحی یا استراحت طولانی در بستر
_ عوامل تشدید کننده بیماری
بیماری همراه با اقامت طولانی در بستر
سیگار کشیدن
استفاده از قرص‌های ضد بارداری. ترکیب قرص‌های ضد بارداری و سیگار کشیدن، به میزان زیادی خطر را افزایش می‌دهد.
چاقی
وریدهای واریسی
جراحی، آسیب، سوختگی، عفونت بارداری
سوءمصرف داروهای داخل وریدی
اختلالات عروق خونی
_ پیشگیری
در صورت استفاده از قرص‌های ضد بارداری، سیگار نکشید.
در صورتی که به هر دلیل مجبور به استراحت طولانی‌مدت در بستر هستید، تا حدامکان پاها را حرکت دهید تا از تجمع خون در وریدها جلوگیری کنید.
در صورت امکان از هیچ‌گونه داروهای داخل وریدی استفاده نکنید.
_ عواقب مورد انتظار
معمولاً در عرض ۲ هفته قابل‌علاج است.
_ عوارض احتمالی
ممکن است منجر به ترومبوز وریدی عمقی (لخته در وریدهای عمقی) گردد.
اگر عفونتی وجود داشته باشد و درمان نشود، می‌تواند منجر به مسمومیت خون شود.
_ درمان
اصول کلی
تشخیص با تظاهرات فیزیکی تورم و قرمزی ورید آسیب دیده صورت می‌پذیرد.
درمان معمولاً شامل استراحت و بالابردن اندام و گاهی بسته به موارد، استفاده از دارو است.
پوشیدن جوراب‌های کشی یا استفاده از بانداژکشی ممکن است توصیه شود تا جریان خون در وریدها تسریع یابد و باعث تسکین نارحتی و کمک به پیشگیری از تشکیل لخته شود. از بند جوراب و جوراب کشباف استفاده نکنید.
برای تسکین درد از پوشش‌های مرطوب استفاده نکنید.
سیگار را ترک کنید و مصرف قرص‌های ضد بارداری را کنار بگذارید. در صورت ادامه هر دو، حمله بعدی لخته‌های وریدی ممکن است یک لخته خطرناک ورید عمقی باشد.
_ داروها
داروهای ضد‌التهاب غیراستروییدی از جمله آسپیرین برای کاهش التهاب و درد
آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت شک به عفونت باکتریایی
در صورت وجود خارش، پمادهای موضعی برای تسکین آن
_ فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
استراحت در بستر به همراه بالا بردن اندام آسیب دیده ممکن است به مدت ۲-۱ روز کمک‌کننده باشد. در بیشتر اوقات، پاها، مچ پاها و ساق‌ها را حرکت دهید. وقتی التهاب شروع به فروکش کردن کند، به آهستگی فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری طبیعی را از سر بگیرید در بیشتر مواقع استراحت کنید. به مدت طولانی ننشینید و نایستید و پاها را روی هم نگذارید.
_ رژیم غذایی
رژیم غذایی خاصی ندارد.
_ درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم ترومبوفلبیت سطحی را داشته باشید.
اگر در طول درمان موارد زیر رخ دهند:
تب ۹/۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر
درد غیرقابل تحمل
سرفه خونی
تنگی نفس
درد قفسه سینه
تورم ساق یا پا
اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.
منبع: سایت پزشکان بدون مرز