بوتولیسم چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟
بیماریها و راه درمان , پیشگیری بهتر از درمان, فرناز اخباری
به گزارش سایت medicalnewstoday.com
بوتولیسم یک بیماری جدی است که توسط سم بوتولینوم ایجاد میشود. این سم باعث فلج شدن می شود و از صورت شروع میشود و به اندامها میرسد. اگر به عضلات تنفسی برسد، ممکن است نارسایی تنفسی ایجاد شود. این سم توسط کلستریدیوم بوتولینوم (C. botulinum)، ایجاد میشود.
همه انواع بوتولیسم در نهایت منجر به فلج میشوند، بنابراین هر مورد بوتولیسم به عنوان یک فوریت پزشکی درمان میشود.
در گذشته، این بیماری اغلب کشنده بود، اما آنتیتوکسینها به طور قابلتوجهی نتایج بیماری را بهبود بخشیدهاند.
در سال ۲۰۱۵، ایالات متحده شاهد بزرگترین شیوع بوتولیسم در ۴۰ سال گذشته بود.این واقعه از سیبزمینیهای کنسرو شده خانگی ناشی میشد که در یک وعده غذایی مصرف میشد.
علائم بوتولیسم
علائم و نشانهها به نوع بوتولیسم بستگی دارد.
در بوتولیسم ناشی از غذا، علائم و نشانهها عبارتند از تهوع، استفراغ، و اسهال و به دنبال آن یبوست و نفخشکم. ممکن است ضعف و مشکل در تنفس وجود داشته باشد. علائم معمولاً بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت پس از مصرف غذای آلوده ظاهر می شوند، اما این میتواند بین ۳ ساعت تا ۸ روز متغیر باشد.
در بوتولیسم زخم،علایم از اعصابی که ازمغز به ستون فقرات می رودوبه عنوان اعصاب جمجمه ای شناخته می شوند، شروع میشود و سپس به بقیه بدن سرایت میکند. دوره کمون از ۴ روز تا ۲ هفته است.
علائم و نشانههای عصبی بوتولیسم بزرگسالان ناشی از غذا و زخم یکسان است، اما علائم بوتولیسم زخم ممکن است بیشتر طول بکشد تا تظاهر یابد. بیمار ممکن است دوبینی یا تاری دیدداشته باشد، ممکن است افتادگی پلکها داشته باشند، ضعف صورت، خشکی دهان، اختلال یا اشکال در بلع و اختلال گفتار وجود داشته باشد. و همچنین ماهیچه ها ضعیف خواهند شد.در مرحله بعد، فلج شروع میشود. بدون درمان، عضلات تنفسی بیمار در نهایت فلج میشوند و منجر به نارسایی تنفسی و مرگ میشوند. بیمار در طول این فرآیند هوشیار باقی میماند.
در بوتولیسم نوزاد، علائم و نشانهها ممکن است شامل منبع مورد اعتماد باشد:
- یبوست؛
- تغذیه ضعیف؛
- خلقوخوی بد؛
- ترشح بیش از حد آب دهان هنگام تغذیه؛
- افتادگی پلکها؛
- کاهش حرکت حالت صورت؛
- بیحالی و لرزش؛
- مشکلات تنفسی؛
- رفلکسهای کند یا نامناسب؛
- گریه ضعیف؛
- شل شدن و تون عضلانی ضعیف؛
- عدم وجود رفلکس تهوع؛
- چشمهای غیرمتمرکز؛
- رفلکس مکیدن ضعیف؛
- دوره کمون برای بوتولیسم نوزاد از ۳ روز تا ۳۰ روز متغیر است.
علل بوتولیسم
سم بوتولینوم، سمی است که توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم (C. botulinum) تولید میشود، در خاک رایج است و در آب تصفیه نشده وجود دارد. میتواند در این محیطها به عنوان یک هاگ مقاوم زنده بماند.
botulinum هاگهایی تولید میکند که میتوانند در غذاهای کنسرو شده یا با شرایط نگهداری ضعیف زنده بمانند. در اینجا آنها یک سم تولید میکنند. در صورت مصرف، حتی با حداقل مقدار سم می تواند باعث مسمومیت شدید شود.
چندین نوع منبع بوتولیسم وجود دارد.
بوتولیسم غذایی ناشی از مصرف مواد غذایی حاوی سم بوتولینوم است.
اگر ارگانیسم وارد زخم باز شده و در داخل زخم سم تولید کند، بوتولیسم زخم ممکن است رخ دهد. مصرفکنندگان مواد مخدر تزریقی در معرض خطر ابتلا به این نوع بوتولیسم هستند.
بوتولیسم در نوزاد زمانی اتفاق میافتد که یک نوزاد باکتری یا هاگ آن را مصرف کند و در روده رشد میکنند. بوتولیسم نوزادان در ایالات متحده بیشتر از خوردن عسل یا شربت ذرت ناشی میشود. این باکتری ممکن است بهطور طبیعی در مدفوع نوزاد نیز وجود داشته باشد.
کلونیزاسیون روده بزرگسالان شکل نادری از بوتولیسم است که زمانی رخ میدهد که باکتری در دستگاه گوارش یک فرد بالغ کلونیزه میشود.
بوتولیسم لاتروژنیک میتواند از طریق مصرف بیش از حد سم بوتولیسم یا بوتاکس رخ دهد. این شکل از بوتولیسم به دنبال تزریق درمانی بوتاکس ایجاد شده است.
پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به بوتولیسم زخم، به افراد توصیه میشود برای هر گونه زخم عفونی به اوژانس مراجعه کنند و همچنین از تزریق مواد مخدر خودداری کنند.
برای اطمینان از ایمنی مواد غذایی، رعایت بهداشت مواد غذایی مهم است.
هنگام کنسرو کردن غذا در خانه، دستورالعملها را به دقت دنبال کنید یا از کنسرو کردن غذا در خانه خودداری کنید.
غذاهای فرآوری شده خانگی را حداقل ۱۰ دقیقه قبل از خوردن بجوشانید، حتی اگر هیچ نشانهای از فساد غذا مشهود نباشد.
غذاهای کنسرو شده را برای اطمینان از خوب بودن آن قبل از جوشاندن نچشید. قوطیهایی را که برآمده، نشتی یا آسیب دیده به نظر میرسند دور بیندازید.
سیبزمینیهایی که در فویل پخته شدهاند را تا زمان خوردن گرم نگه دارید.
به نوزادان زیر ۱۲ ماه عسل یا شربت ذرت ندهید.
اطمینان حاصل کنید که همه غذاها به خوبی پخته شدهاند.
روغنهای سیر یا گیاهان دیگر را در یخچال نگهداری کنید.
جوشاندن میتواند هم شکل رویشی یا غیراسپور باکتری و هم سمی که تولید میکند را از بین ببرد.
با اینحال، در حالی که جوشاندن به مدت ۱۰ دقیقه میتواند سم را از بین ببرد، برای از بین بردن شکل هاگ نیاز به حرارت دادن به حداقل ۲۴۸ درجه فارنهایت یا ۱۲۰ درجه سانتیگراد تحت فشار، حداقل به مدت ۳۰ دقیقه در اتوکلاو یا زودپز است.
این حالت به این دلیل است که هاگها در برابر محیط ها بسیار مقاوم هستند و میتوانند حتی پس از چندین ساعت جوشیدن عادی زنده بمانند. هاگها را میتوان با دماهای بسیار بالا مانند مواردی که در کنسروهای تجاری استفاده میشود، از بین برد.
عبارت «پنج کلید برای غذای ایمنتر» از سازمان جهانی بهداشت (WHO) بر اهمیت موارد زیر تاکید دارد:
- تمیز نگه داشتن؛
- جدا کردن پختن غذای خام؛
- پخت کامل غذا؛
- نگهداری مواد غذایی در دمای ایمن؛
- استفاده از آب سالم و مواد اولیه.
این اصول در زمانی که مردم در حال سفر هستند، به ویژه به کشورهایی که دسترسی به آب تمیز، بهداشت، و امکانات تبرید ممکن است محدود باشد، اهمیت دارد.
بوتولیسم همیشه قابل پیشگیری نیست. این سم ممکن است حتی پس از تمیز کردن، در گرد و غبار خانه وجود داشته باشد. والدین باید از علائمی که نشان میدهد کودک بیمار است آگاه باشند و در صورت لزوم اقدامات اولیه را انجام دهند.
منابع غذایی
رایجترین غذاهای آلوده عبارتند از:
- سبزیجات کنسرو شده خانگی؛
- گوشت خوک و ژامبون پخته شده؛
- ماهی خام یا دودی؛
- عسل؛
- شربت ذرت.
بهعنوان مثال، غذاهای کنسرو شده خانگی و ماهیهای تخمیر شده و ماهیهای آبزی آلاسکا میتوانند منابع این سم باشند.
بوتولیسم در غذاهای اسیدی با pH 4.5 یا کمتر رشد نمیکند.
تشخیص
تشخیص بوتولیسم نوزاد پس از آزمایش مدفوع یا نمونه انما تایید میشود. اگر پزشک مشکوک به بوتولیسم شود درمان با آنتیتوکسین باید بلافاصله شروع شود، بدون اینکه منتظر بازگشت نتایج آزمایش باشید.
اگر شرح حال و معاینه فیزیکی بیمار حاکی از بوتولیسم باشد، پزشک ممکن است آن را در نظر بگیرد، اما از آنجایی که سایر بیماریها علائم مشابهی دارند، آزمایشی برای رد این موارد لازم است. شرایطی با علائم مشابه بوتولیسم شامل سکته مغزی، میاستنی گراویس و سندرم گیلنباره است.
آزمایشهای تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسکن مغزی؛
- معاینه مایع مغزی نخاعی؛
- الکترومیوگرافی؛
- آزمایش ادروفونیوم کلرید برای میاستنی گراویس.
اگر سم در غذاباشد یا در محتویات معده، استفراغ، مدفوع یا محتویات روده شناسایی شود، میتوان تشخیص قطعی داد. در موارد بسیار حاد ممکن است سم در خون شناسایی شود.
درمان:
بیماران مبتلا به بوتولیسم باید در بیمارستان بستری شوند.
به نوزادان بوتولیسم ایمونوگلوبولین داخل وریدی انسانی داده میشود که با نام BIG-V یا BabyBIG نیز شناخته میشود.
کسانی که مشکلات تنفسی دارند از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده میکنند و ممکن است هفتهها یا ماهها به ونتیلاتور وصل باشند و همچنین مراقبت پرستاری شدید نیاز داشته باشند. با گذشت زمان، فلج ممکن است بهبود یابد.
به بیمار مشکوک به بوتولیسم، حتی قبل از اینکه نتایج آزمایشات تشخیصی برگردد، بلافاصله آنتیتوکسینتزریق میشود.
اگر عفونت ناشی از زخم باشد، زخم باید با جراحی درمان شود. ناحیه اطراف زخم در فرآیندی به نام دبریدمان برداشته میشود. همچنین ممکن است برای جلوگیری از هرگونه عفونت ثانویه آنتیبیوتیک تجویز شود.
عوارض
در بیشتر موارد، بوتولیسم نوزاد عوارض طولانی مدتی ندارد. طبق گزارش NIH، کمتر از ۱ درصد مواردبیماری در نوزادان در ایالات متحده کشنده هستند. حدود ۵۰ سال پیش، نیمی از بیماران مبتلا به بوتولیسم جان خود را از دست دادند، در حالی که امروزه این رقم بین ۳ تا ۵ درصد است. نارسایی تنفسی ناشی از بوتولیسم میتواند منجر به مرگ شود.
بیمارانی که علائم شدید دارند ممکن است برای چندین ماه به دستگاه تنفس و گاهی مراقبتهای پزشکی و پرستاری شدید نیاز داشته باشند. خستگی و تنگی نفس ممکن است برای سالیان طولانی باقی بماند.
سایر بیماریها ممکن است در نتیجه وضعیت بیمار ایجاد شوند که گاهی کشنده هستند.
فردی که فلج میشود ممکن است با کمک آنتیتوکسینها، آنتیبادیهایی که میتوانند سم را خنثی کنند، از بوتولیسم بهبود پیدا کند، اما آنتیتوکسینها هیچ فلجی را که قبلاً رخ داده است، درمان نمیکنند.
منبع: medicalnewstoday.com