بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان , سوال و پاسخ , تغذیه سالم

 

آهن یکی از عناصر ضروری در بدن انسان است. اکثر پزشکان بر این باورند که ازدیاد آهن به ندرت اتفاق می‌افتد و اگر هم باشد بیشتر جنبه ارثی و ژنتیکی دارد. اما در واقعیت، امروزه ازدیاد آهن بسیار شایع و خطرناک‌تر از آن‌چه است که مردم تصور می‌کنند.
مقدار زیاد آهن در بافت‌هایی مانند قلب، لوزالمعده و کبد تجمع می‌یابد و باعث افزایش بار آهن می‌شود.
اضافه بار آهن یکی از شرایط جدی و مزمنی است که باید به درستی تشخیص و درمان شود. اگر درست تشخیص داده نشود، منجر به بیماری هموکروماتوزیس می‌شود و زندگی فرد را تهدید می‌کند.

از آن‌جا که از دست دادن خون به معنای از دست دادن آهن می‌باشد، لذا هموکروماتوزیس در زنان به دلیل خونریزی عادت ماهانه، کمتر از مردان اتفاق می‌افتد.

_ علل

– اکثر موارد هموکروماتوزیس، ژنتیکی می‌باشد
– اختلالات خونی
– هپاتیت مزمن که باعث افزایش مقدار جذب آهن می‌شود
– مصرف بیش از اندازه آهن (بیش‌تر به شکل مکمل)

_ علائم

علائم اولیه هموکروماتوزیس عبارتست از:

– خستگی
– کمبود انرژی
– ضعف
– کاهش وزن
– درد عضلانی
– درد شکمی
– توقف خونریزی ماهیانه

در مرحله بعدی، علائم زیر نمایان می‌شود:

– علائم نقصان غده جنسی
– ناراحتی در تنفس و تنگی‌نفس

اگر بازهم هموکروماتوزیس پیشرفت کند، دارای علائم زیر می‌شود:
– آرتریت
– نامنظم بودن عملکرد کبد
– عدم تحمل گلوکز
– تخریب پانکراس و ایجاد دیابت
– خستگی شدید
– کم‌کاری هیپوفیز
– کم‌کاری تیروئید
– هایپوگنادیسم
– کاردیومیوپاتی و آریتمی قلب
– سیروز کبدی
– سرطان کبد
– نارسایی قلبی
– پانکراتیت
– رنگدانه‌های پوست، خاکستری رنگ و یا برنزی

_ عوامل موثر بر پیشرفت بیماری هموکروماتوزیس

– افزایش مصرف آهن در رژیم غذایی
– مصرف الکل
– مصرف ویتامین C
– عفونت‌ها
– از دست دادن آهن از طریق خون دادن و یا عادت ماهانه
– عوامل محیط زیستی

_ عوامل خطر

– بزرگ‌ترین عامل خطر برای هموکروماتوزیس، ارثی می‌باشد.
– سابقه فامیلی و خانوادگی
– اصل و نسب: انگلیسی‌ها، اسکاندیناوی هلندی، آلمانی‌ها، ایرلندی‌ها و فرانسوی‌ها بیش‌تر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
– جنسیت: مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض خطر قرار دارند. زنان به خاطر عادت ماهیانه و بارداری، کمتر به این بیماری دچار می‌شوند. اما این بیماری در زنان بعد از یائسگی و یا هیسترکتومی (برداشتن رحم با عمل جراحی)، افزایش می‌یابد.

– تنباکو: با توجه به خاکی که در آن رویش یافته می‌تواند یکی از منابع آهن باشد(به همین علت افرادی که دخانیات استعمال می‌کنند معمولا دارای غلظت خون می‌باشند)
– نوشیدن مشروبات الکلی: باعث حاد شدن مشکل ازدیاد آهن شده چون مصرف الکل باعث تخلیه عنصر روی در بدن می‌شود، روی هم عنصری است که اثرات مخرب آهن در بدن را خنثی می‌کند.
-آلودگی هوا و آب: مخصوصاً آب‌های که دارای رنگ زرد یا همان زنگ لوله می‌باشند

_ برخی از بیماری‌های مرتبط با ازدیاد آهن:

ارگان‌های اصلی که آهن در آن‌ها تجمع می‌یابد عبارتند از لوزالمعده، کبد، روده‌ها، مفاصل و در نهایت مغز

۱٫مشکلات سیستم عصبی: شامل آلزایمر، پارکینسون، ناهنجاری‌های رفتاری مانند خشونت و غیره، آهن در بخشی از مغز که در طب چینی به آن آمیگدال Amygdale گویند و ارتقا‌دهنده حس خشونت است تجمع می‌یابد و سبب افزایش حس خشم در فرد می‌شود. همچنین با تجمع در سایر بخش‌های مغز و آسیب به ساختارهای ظریف آن سبب بروز بیماری‌های مرتبط با سیستم اعصاب مرکزی مانند پارکینسون، آلزایمر، ام اس و غیره می‌شود.
۲٫ فشار خون و بیماری‌های قلبی: آهن و فلز کادمیوم باعث سفت شدن شریان‌ها می‌شوند که منجر به افزایش فشارخون می‌گردد، نارسایی‌های قلبی و تنگی‌نفس همگی می‌توانند رابطه مستقیم با ازدیاد آهن در بدن داشته باشند.
۳٫ بسیاری از مشکلات کلیوی: آهن با انباشته شدن در این ناحیه سبب بروز بیماری‌های مختلف مثل فشارخون، نارسایی کلیوی و غیره می‌گردد.
۴٫ بیماری‌های التهابی: ازدیاد آهن باعث بسیاری از بیماری‌های التهابی از قبیل آرتریت روماتوئید و آرتروز می‌گردد.

_ تشخیص اضافه بار آهن

تشخیص این بیماری به سختی صورت می‌گیرد.

– با دو آزمایش خون می‌توان مقدار آهن موجود در بدن را اندازه گرفت: در حالت ناشتا، آزمایش ترانسفرین اشباع و آزمایش فریتین سرم.
– اگر یکی از خانواده شما دچار هموکروماتوزیس بود، به پزشک‌تان اطلاع دهید تا برای شما آزمایش ژنتیک را انجام دهد.
– بیوپسی کبد نیز یکی از راه‌های اندازه‌گیری آهن در کبد می‌باشد.

_ درمان

روش‌های کاهش آهن در بدن:

آهن از فلزاتیست که دفع آن برای بدن بسیار مشکل است، پزشکان معمولاً اهدای خون و یا داروهای شیمیایی که به نام شوینده فلزات سنگین هستند مانند Defresal ،Penicilamine و EDTA را تجویز می‌کنند.

_ معایب این روش‌ها:

۱- در اهدای خون آهن فعال و غیرفعالی که فقط در خون می‌باشد دفع می‌شود که البته دفع آهن فعال نکته جالبی نمی‌باشد و معمولاً آدرس درستی به جایی که آهن تجمع پیدا کرده داده نمی‌شود. همچنین سایر مواد مفید بدن نیز دفع می‌گردد. در ضمن هموگلوبین و سایر فاکتورهای خونی نیز کاهش می‌یابد.

۲- شوینده‌های شیمیایی:
این شوینده‌ها نیز همان مشکلات اهدای خون را به همراه دارند یعنی کاهش آهن فعال و غیرفعال خون همراه با دفع سایر فلزات مفید مانند روی، منگنز و….، این داروهای شیمیایی عوارض جانبی شدیدی مانند تخریب کبد و کلیه‌ها را همراه دارند و استفاده از آن‌ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

اولین گام برای کنترل و کاهش میزان آهن در بدن اصلاح برنامه غذایی است:

۱٫ منابع غذایی که دارای بار آهن زیاد می‌باشند باید از برنامه غذایی حذف شوند، شامل انواع گوشت قرمز، تخم‌مرغ، تخم آفتاب‌گردان، مغزها مانند پسته، بادام، گردو و تمامی محصولات تولید شده از آرد گندم و…

۲٫ جایگزین کردن مرغ به عنوان منبع پروتئین به جای گوشت قرمز و تخم‌مرغ

۳٫ حدف مکمل‌های غذایی که دارای آهن و یا ویتامین سی می‌باشند و جایگزینی ویتامین سی تزریقی(IM or IV) به جای خوراکی به منظور جبران کمبود این ویتامین در بدن

۴٫ نخوردن آب پرتقال و سایر مواد غذایی که دارای ویتامین سی یا حالت اسیدی هستند همراه با وعده‌های غذایی

۵٫ جداسازی وعده‌های غذایی: خوردن غذاهای پروتئینی با سایر غذاها به ویژه با سبزیجات و کربوهیدرات‌ها سبب افزایش جذب آهن می‌شود، بدین منظور باید وعده‌های غذایی پروتئینی بصورت مستقل و جدا خورده شود.

۶٫ از دیدگاه ما خوردن چای زیاد با غذا به منظور کاهش جذب آهن روش مناسبی نیست به دلیل این‌که کافئین آن سبب تضغیف غدد آدرنالین و بروز مشکلاتی دیگر و سرانجام حادتر شدن مشکل ازدیاد آهن می‌شود و همچنین چایی دارای مقادیر بالای مس می‌باشد که البته سبب کاهش جذب آهن در روده‌ها می‌گردد اما مصرف زیاد آن از طرفی سبب ازدیاد مس در بدن شده که مشکلاتی دیگر برای کبد و متابولیزم بدن به وجود می‌آورد.

۷٫ خوردن دوز و نوع مناسب از مکمل‌های کلسیم، منیزیم، روی و … با غذا به منظور کاهش جذب آهن

۸ .تنظیم سطح سایر مواد معدنی بدن و تقویت فعالیت غدد آدرنالین به منظور تولید بیش‌تر ferritin و ceruloplasmin: با افزایش انرژی بدن و فعالیت غدد آدرنالین، قابلیت بدن در تولید Ferritin بیشتر می‌شود تولید ferrtin نیاز مند وجود سطح کافی روی، مس و پروتئین حمل‌کننده آن ceruloplasmin می‌باشد که با تقویت فعالیت غدد آدرنالین تولید آن بیشتر می‌شود، بدین منظور انتخاب دوز مناسب سایر مواد معدنی باید با توجه به آنالیز مو انجام شود. مصرف سرخود مکمل‌های غذایی ممکن است نتیجه منفی به دنبال داشته باشد، افزایش قابلیت بدن در تولید Ferritin سبب استفاده از آهن غیر فعال که در بدن ذخیره شده است می‌شود.

۹٫ تقویت فعاللیت کبد، کلیه‌ها و پوست به منظور دفع آهن و سایر فلزات سنگین اضافی، استفاده از سونای اینفرارد و استفاده از گیاهان افزاینده فعالیت صفرا و کبد مانند milk thistle و Dandelion بسیار مفید می‌باشد.

۱۰٫ انتخاب دوز و نوع مناسب از شویندهای طبیعی فلزات سنگین که شامل Nac , L-Taurine, Alpha liopic Acid و…

 

_ نکات ضروری درباره مکمل آهن

بدون مشورت پزشک، مکمل آهن را مصرف نکنید. هنگامی که آزمایش خون می‌دهید و پزشک می‌بیند که کمبود آهن دارید، در آن صورت به شما مکمل آهن تجویز می‌کند.

 

منابع:

۱- parsine.com

۲- clinicmoo.com

---

*مطالب مرتبط:

_سوال و پاسخ ( علل، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان کم‌خونی در کودکان چیست؟)
_آیا می‌توانید سیگار بکشید و خون اهدا کنید؟
_محققان آزمایش خون برای بیماری ام‌اس انجام می‌دهند
_آترواسکلروز (Atherosclerosis)
_لوسمی لنفوسیتیک حاد (ALL) چیست؟
_آزمایش آلبومین سرم چه چیزی به ما می‌گوید؟
_رژیم برای مبتلایان به کم‌خونی
_سندورم فانکونی (علائم، علل و درمان کم‌خونی فانکونی)
_آشنایی با بیماری اسفروسیتوز
_۹ رازی که گروه خونی‌تان دربارۀ شما آشکار می‌کند
_پلاکت خون؛ علت کمبود یا افزایش پلاکت و درمان
_ویتامین‌هایی که باید مصرف کنید تا به کم‌خونی مبتلا نشوید