نوشته شده توسط تحریریه جامعه پزشکان ایران

سی‌تی آنژیوگرافی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

 

آنژیوگرافی مقطع نگاری کامپیوتری یا سی‌تی آنژیوگرافی (CTA) یک روش تشخیصی جدید است که با استفاده از سی‌تی اسکن به تشخیص و ارزیابی بیمار‌ی‌های عروق خونی یا شرایط مرتبط با آن‌ها می‌پردازد. تفاوت سی تی آنژیوگرافی با سی‌تی اسکن معمولی در تزریق مواد حاجب است. در این روش معمولا مواد حاجب توسط یک کاتتر کوچک به ورید بازو تزریق می‌شوند.

در سی‌تی آنژیوگرافی، تصویربرداری بیمار به وسیله دستگاه سی‌تی اسکن و با در نظر گرفتن زمان ورود ماده حاجب به شریان‌های ارگان مورد نظر، انجام می‌شود. برای مثال زمانی که مواد حاجب به ورید بازو تزریق می‌شود، پس از گذشت ۱۰ ثانیه وارد قلب می‌شوند. این مواد پس از گذشت ۲۰ ثانیه وارد عروق شکم شده و در نهایت پس از ۳۰ ثانیه به عروق پا می‌رسند.

_ آمادگی‌های لازم قبل از انجام سی‌تی آنژیوگرافی

روز آزمون باید تمام وسایل فلزی از قبیل جواهرات و سایر زینت‌آلات (عینک، کلیپس، دندان مصنوعی و …) کنار گذاشته شوند و بیمار لباس راحتی بپوشد تا بتواند به سادگی آن را تعویض کند و لباس مخصوص (گان) آزمون را بر تن کند.

بیماران باید در مورد شرایط پزشکی خود و هر گونه دارویی که مصرف می‌کنند، پزشک خود را مطلع کنند. همچنین در صورتی که احتمال حاملگی می‌دهند، باید با پزشک خود مشورت کنند.

زنان شیرده باید ادامه روند شیردهی را با مشورت پزشک انجام دهند.

با توجه به احتمال ایجاد تهوع در اثر تزریق مواد حاجب، بهتر است بیمار در روز آزمون، ناشتا باشد.

در صورتی که بیمار آلرژی شناخته شده‌ای به مواد حاجب دارد، باید پزشک خود را از این موضوع مطلع کند تا با تجویز سایر داروها، ریسک واکنش آلرژیک، کاهش یابد.

سی‌تی آنژیوگرافی برای افرادی که دچار سکته قلبی شده‌‎اند یا در معرض سکته قلبی هستند، بسیار خطرناک است. زمان، نقش مهمی در درمان سکته‌های قلبی ایفا می‌کند و ممکن است با انجام فرایندهای تشخیصی مختلف، زمان طلایی برای درمان بیمار از دست برود. برای تشخیص جزئیات گرفتگی عروق در این افراد، باید در اسرع وقت از روش آنژیوگرافی عروق کرونری استفاده کرد.

_ سی‌تی آنژیوگرافی چه کاربردهایی دارد؟

سی تی آنژیوگرافی در ارزیابی عروق خونی و اندام‌هایی که توسط آن‌ها تغذیه می‌شوند، کاربرد دارد. این اندام‌ها عبارتند از:

مغز
قلب
لگن
گردن
قفسه سینه
پاها و انگشتان
بازوها و دست‌ها
شکم (کلیه‌ها و کبد)

پزشکان از سی‌تی آنژیو برای تشخیص و ارزیابی بسیاری از بیماری‌های عروق خونی یا شرایط وابسته به آن‌ها استفاده می‌کنند. این ارزیابی‌ها شامل موارد زیر است:

تومورها
جراحات
گرفتگی‌ها
آنوریسم‌ها
پارگی عروق
لخته‌های خونی
رگ‏‌های خونی نامنظم مانند انواع ناهنجاری‏‌های عروق
ناهنجاری‌های مادرزادی (مربوط به زمان تولد) سیستم قلبی- عروقی

_ کاربرد سی‌تی آنژیوگرافی در کنترل عروق خونی پس از جراحی

ارزیابی انسداد عروق
تشخیص بیماری‌های آترواسکلروتیک در شریان کاروتید گردن
تشخیص پارگی آئورت یا شاخه‌های حیاتی آن در قفسه سینه یا شکم
تشخیص باریک شدن شریان‌های پا در اثر بیماری‌های آترواسکلروتیک
تشخیص ناهنجاری‌ها مانند انواع آنوریسم‌ها در آئورت یا سایر شریان‌ها
بررسی عروق ریوی در ریه‌ها به منظور تشخیص آمبولی ریه یا ناهنجاری‌های ریوی
ارزیابی تغذیه عروق قبل از جراحی یا سایر پروسه‌ها مانند شیمی درمانی یا رادیوتراپی
تشخیص بیماری در عروق کلیوی به منظور آماده‌سازی بستر جایگیری استنت یا پیوند کلیه
تشخیص آنوریسم‌های کوچک یا ناهنجاری‌های عروق (ارتباطات غیرطبیعی بین عروق خونی) در مغز یا سایر قسمت‏‌های بدن
نشان دادن میزان و شدت بیماری‏‌های عروق کرونری و برنامه‌ریزی برای انجام عملیات مانند با‎ی پس و استنت‌گذاری عروق کرونری
کمک به رادیولوژیست‌های مداخله‌ای و جراحان به منظور ترمیم بیمار‌‏‌های عروق خونی مانند کاشت استنت یا ارزیابی پس از کاشت
تشخیص آسیب به یک یا تعداد بیشتری از شریان‌ها در گردن، قفسه سینه، شکم یا سایر اندام‌ها در بیماران دچار صدمات و جراحات
شناسایی ناهنجاری‏‌های مادرزادی در عروق خونی به خصوص در کودکان (بروز ناهنجاری‌های غیرطبیعی در قلب یا سایر عروق خونی)

_ سی‌تی آنژیوگرافی چگونه انجام می شود؟

پس از اعلام آمادگی بیمار، پرستار یا تکنولوژیست یک کاتتر درون ورید دست بیمار قرار می‌دهد. سپس از بیمار خواسته می‌شود تا روی تخت سی‌تی‌اسکن دراز بکشد. پس از آن پمپ تزریق اتوماتیک فعال می‏‌شود و ماده حاجب را به درون عروق بدن هدایت می‌کند. در برخی بیماران به خصوص در کودکان و بیمارانی با عروق شکننده و کوچک، ممکن است این تزریق به واسطه سرنگ انجام گیرد. کل پروسه تصویربرداری در حدود ۱ الی ۲ دقیقه انجام می‌گیرد اما در مورد اسکن‌های چندگانه مسلما زمان بیشتری نیاز است.

در طول سی‌تی آنژیوگرافی قلبی، برچسب‌های الکتروکاردیوگرام (ECG) بر روی قفسه سینه بیمار قرار می‌گیرد تا سی تی اسکن همراه با ضربان قلب مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر ضربان قلب خیلی بالا باشد، ممکن است بیمار داروهایی برای کاهش ضربان قلب دریافت کند. در صورتی که بیمار داروی کنترل ضربان قلب دریافت می‌کند، باید هم در طول اسکن و هم بعد از اتمام آن، به طور دقیق ارزیابی شود.

ممکن است از بیمار خواسته شود تا در طول اسکن نفس خود را حبس کند. هر حرکتی در طول آزمون می‌تواند منجر به ایجاد آرتیفکت در تصاویر شود. به هرگونه خطایی در تصویرگیری یا پردازش تصویر، آرتیفکت می‌گویند. آرتیفکت‌ها ممکن است باعث تار شدن تصاویر سی تی اسکن شوند.

در پروسه سی‌تی آنژیو گرافی، ممکن است پزشک برای کودکان یا افرادی که اضطراب زیادی دارند، داروهای آرام‌بخش و بی‌هوش‌کننده ملایم (sedation) تجویز کند. برای دریافت آرام‌بخش، بیمار باید ناشتا باشد و چند ساعت قبل از آزمون از خوردن و آشامیدن اجتناب کند. بیمارانی که آرام‌بخش دریافت می‌کنند، باید در طول آزمون تحت نظر قرار بگیرند.

سی‌تی آنژیوگرافی به ندرت برای کودکان انجام می‌گیرد زیرا آن‌ها نسبت به بزرگسالان، حساسیت بیش‌تری به اشعه ایکس دارند. برای اسکن کودکان و نوجوانانی که در سنین رشد به سر می‌برند، رادیولوژیست از اسکنرهای سی تی با دوز پایین استفاده می‌کند. تکنولوژیست پس از اتمام اسکن، کاتتر را از دست بیمار خارج می‌کند و روی محل ورود سوزن، بانداژ یا چسب قرار‏‎ می‌دهد.

_ سی‌تی آنژیوگرافی چه مزایایی دارد؟

سی‌تی آنژیوگرافی هزینه کمتری نسبت به آزمون رایج آنژیوگرافی دارد.
سی‌تی آنژیوگرافی از قلب، راهی مفید برای بررسی انسداد عروق کرونری است.
سی‌تی آنژیوگرافی اطلاعات آناتومیکی دقیق‌‏تری از سایر روش‏‌های آنژیوگرافی ایجاد می‌کند.
در صورتی که انجام جراحی ضروری باشد، سی تی آنژیوگرافی می‌تواند به انجام دقیق‌تر آن کمک کند.
سی‌تی آنژیوگرافی روشی بسیار سریع، غیرتهاجمی و با اثرات جانبی پایین‌تر نسبت به آنژیوگرافی است.
اشعه ایکس به کار رفته در سی تی اسکن هیچ‌گونه اثرات جانبی فوری در بر ندارد و در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
به‌طور کلی برای انجام سی‌تی آنژیوگرافی به هیچ‌گونه بیهوشی یا تجویز داروی آرام‌بخش (به جز در کودکان) نیاز نیست.

_ آیا سی‌تی آنژیوگرافی خطرناک است؟

در اغلب بیماران، سی‌تی آنژیوگرافی هیچ‌گونه عارضه جانبی ندارد. البته احتمال کمی در ابتلا به سرطان‏‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس وجود دارد. با این حال، مزایای تشخیص صحیح به مراتب بیش‌تر از خطرات آن است.

در صورتی که بیمار سابقه آلرژی به مواد حاجب داشته باشد، پزشک، داروهای مخصوصی مانند استروئیدها را تجویز می‌کند تا شانس ایجاد واکنش آلرژیک کاهش یابد. در صورت تشخیص پزشک ممکن است تصویربرداری دیگری به بیمار پیشنهاد داده شود. ریسک واکنش‌های حاد آلرژیک به مواد حاجب یددار بسیار پایین است اما بیمارستان باید تجهیزات لازم برای مقابله با آن را داشته باشد.

در بیمارانی که در معرض خطرات نارسایی کلیه هستند، مواد حاجب یددار ممکن است باعث آسیب بیشتری به عملکرد کلیه‏‌ها شوند. بیمارانی که دچار نارسایی کلیه هستند باید حتما با پزشک خود و رادیولوژیست مربوطه مشورت کنند. اگر مقدار زیادی از مواد حاجب از ورید خارج شوند و زیر پوست تجمع کنند، ممکن است باعث آسیب‌دیدگی پوست، عروق خونی و اعصاب شوند.

توجه: در صورتی که بیمار در ناحیه کاتتر احساس سوزش و درد کرد، باید حتما به پرستار یا تکنولوژیست اطلاع دهد. همچنین در صورت بارداری، این تست با محدودیت همراه است و باید حتما با مشورت پزشک انجام گیرد.

سازندگان مواد حاجب داخل وریدی اظهار می‌‏کنند که زنان شیردهی که تحت سی تی آنژیو قرار گرفتند، باید ۲۴ الی ۴۸ ساعت شیردهی به نوزاد خود را متوقف کنند. هرچند که کالج آمریکایی رادیولوژی و انجمن زنان اروپاییان دریافت شیر توسط نوزاد را پس از سی تی آنژیو ایمن اعلام کرده‌اند.

 

منبع: vitrinmed.com

اشتراک‌‌گذاری:
0

دیدگاهتان را بنویسید

نام کاربری یا آدرس ایمیل خود را وارد کنید بخش های مورد نیاز علامت گذاری شده اند