بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

 

پلاکت‌ها (به انگلیسی: Platelets) یا ترومیوسیت‌ها اجسام کروی یا بیضوی کوچکی به قطر ۴ – ۲ میکرون هستند که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول‌های بزرگی به نام [[مگا کاریوسیت]] (Mega karyocytes) در مغز استخوان حاصل می‌شود، فاقد هسته‌اند. با وجود این در مهره‌داران پست سلولهای هسته داری به نام ترومبوسیت معادل پلاکت می‌باشد. پلاکت‌ها را ترومبوسیت نیز می‌نامند.

تعداد پلاکت‌ها ۴۰۰ – ۱۵۰ هزار در هر میکرولیتر خون می‌باشد. و عمر آنها ۱۱ – ۸ روز می‌باشد. هر پلاکت توسط غشایی غنی از گلیکوپروتئین محصور شده و بررسی‌ها بیان‌گر وجود آنتی‌ژن‌های گروه خونی ABO در غشای پلاکت‌ها می‌باشد.

عملکرد
کار اصلی پلاکت جلوگیری از خونریزی است. که این عمل با چسبیدن پلاکت‌ها به همدیگر و محل آسیب‌دیده رگ و ترشح مواد دخیل در انعقاد انجام می‌گیرد. تحریک پلاکت‌ها در محل آسیب عروقی باعث ترشح ADP می‌گردد که ADP چسبیده به سطح پلاکت موجب چسبیدن پلاکت‌ها به‌هم و تشکیل توده پلاکتی را می‌کند که به صورت درزگیر عمل کرده و از ادامه خونریزی جلوگیری می‌کند.

هم‌زمان با ترشح ADP، سروتونین و ترومبوبلاستین پلاکتی نیز ترشح می‌گردد. که اولی باعث انقباض رگ‌ها و دومی باعث تبدیل پروترومبین به ترومبین می‌شود. ترومبین، فیبرینوژن محلول پلاسما را به فیبرین غیر محلول تبدیل می‌نماید که سلول‌های خونی در لابه‌لای توری ظریف حاصل از فیبرین گرفتار شده و لخته تشکیل می‌گردد.

پلاکت‌ها در رشد و تکامل، ایجاد یا از بین بردن سلول‌های سرطانی و فاکتور رشدی مشتق از پلاکت ( PDGF ) نیز مشارکت دارند.

تعداد طبیعی پلاکت
تعدا پلاکت طبیعی در خون بین ۱۵۰٫۰۰۰ تا ۴۵۰٫۰۰۰ در هر میکرومیلی‌لیتر است. پلاکت بالای ۴۵۰٫۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت‌های کمتر از ۱۵۰٫۰۰۰ را بیماری ترومبوسیتوپنی می‌نامند.

چه چیزهایی پلاکت را کاهش می‌دهد

بزرگ شدن طحال، خون‌ریزی شدید و مصرف پلاکت، لوسمی یا سرطان خون، ترومبوسیتوپنی، انواع وراثتی کمبود پلاکت، انعقاد منتشر خون در داخل رگ‌ها، شیمی‌درمانی بعد از سرطان، عفونت و نارسایی مغز استخوان باعث کاهش پلاکت می‌شوند. عدم تولید پلاکت می‌تواند به خاطر مشکلات استخوانی نیز باشد.

چه چیزهایی پلاکت را افزایش می‌دهد

بیماری‌ آرتریت روماتویید، کم‌خونی فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی سرطان‌ها و بیماری‌های ژنتیکی خاص باعث افزایش مقدار پلاکت می‌شوند.
نکاتی در رابطه با پلاکت خون

• ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می‌شود.

• در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت خون کمی کاهش پیدا می‌کند.

• قرص‌های ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می‌شوند.

• داروی استامینوفن پلاکت را کاهش می‌دهد.

پلاکت خون بالا یا ترومبوسیتوز
اصطلاح پزشکی داشتن پلاکت زیاد یا افزایش پلاکت ترومبوسیتوز نامیده می‌شود و به دو دسته بندی زیر تقسیم می‌گردد:
ترومبوسیتوز اولیه یا اساسی:
در این بیماری سلول‌های ناهنجار در مغز استخوان باعث ساخت مقدار زیادی پلاکت می شوند، اما دلیل تغییر هنجار سلول‌ها نامعلوم است.ترومبوسیتوز ثانویه:
شکل این بیماری مانند نوع اولیه است، اما دلیلش می تواند به خاطر، کم‌خونی، سرطان، التهاب یا عفونت باشد.

در ترومبوسیتوز نوع اول و دوم علائم بیماری در بدن یکسان است. این علائم شامل لخته های خون در دست‌ها و پاها می‌شود و درصورتی‌که درمان نشوند ممکن است به سکته قلبی منجر شود.
تفاوت ترومبوسیتوز اولیه و ثانویه در نحوه درمان آن‌هاست:

برای درمان ترومبوسیتوز اولیه می‌بایست، خون را تصفیه کرد و پلاکت را از خون جدا نمود، تا سطح آن به میزان طبیعی برسد.

اما در ترومبوسیتوز ثانویه، برای درمان می‌بایست علت آن معلوم شود، و سپس با درمان آن علت مانند درمان سرطان یا کم‌خونی، ترومبوسیتوز نیز درمان می‌شود.

ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی یعنی کاهش تعداد پلاکت‌های خون به کمتر از ۱۴۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون. پلاکت‌ها را ترومبوسیت نیز می‌نامند. تعداد پلاکت‌ها به‌طور طبیعی ۴۵۰ – ۲۰۰ هزار در هر میکرولیتر خون می‌باشد.

معمولاً وجود اختلالات و نارسایی‌های انعقاد خون (هموستاز) به صورت خونریزی زیرپوستی و کبودشدگی مخاطی بروز می‌یابد به خصوص اگر دلیل اختلال انعقاد خون کاهش تعداد پلاکت‌ها یا عدم عملکرد صحیح پلاکت‌ها باشد. این لکه‌های خونریزی زیرپوستی (وگاه زیر مخاطی) بر اساس اندازه به نام‌های پتشی، پورپورا و اکیموز نام‌گذاری می‌شوند.

_ علل ترومبوسیتوپنی
علل این اختلال به دو دسته کلی کاهش تولید پلاکت و افزایش تخریب پلاکت تقسیم می‌شوند. علل کاهش تولید مانند نارسایی مغز استخوان، سندرم میلودیسپلازی،سندروم ویسکوت آلدریچ، ارتشاح مغز استخوان، ساپرسیون مغز استخوان، پرتودرمانی، کمبود تغذیه‌ای، الکلیسم مزمن و عفونت‌های ویروسی مانند ایدز هستند.

علل افزایش تخریب مانند پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، انعقاد داخل عروقی منتشر، هپارین، تخریب مکانیکی (مثلاً ناشی از اختلال عملکرد دریچه آئورت) و… می‌باشند.

_ عوامل تشدیدکننده ترومبوسیتوپنی

– عفونت‌ حاد

– بیماری ایدز

– مصرف‌ آسپیرین‌ یا سایر داروهای‌ ضد‌التهاب‌ غیراستروییدی‌

– مصرف‌ داروهایی‌ چون‌ کینیدین‌، داروهای‌ گوگردار، داروهای‌ ضد‌دیابتی‌ خوراکی‌، نمک‌های‌ طلا، ریفامپین‌ و غیره‌

– بزرگی‌ طحال‌

– کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ بدن‌

– انتقال‌ خون‌

– مصرف‌ الکل‌

– پره‌اکلامپسی‌

– بیماری‌های‌ دیگر از جمله‌ لوپوس‌ اریتماتوی‌ سیستمیک‌، کم‌خونی‌، لوسمی‌، سیروز و غیره‌

– مواجهه‌ با اشعه‌ ایکس

عوارض‌ ترومبوسیتوپنی

– سکته‌ مغزی‌ (خونریزی‌ مغزی‌)

– از دست‌ دادن‌ شدید خون‌

– عوارض‌ جانبی‌ دارو درمانی‌

درمان
معمولاً افزایش خونریزی ناشی از ترومبوسیتوپنی نیست مگر اینکه تعداد پلاکت‌ها زیر ۵۰۰۰۰ باشد. در تعداد زیر ۲۰۰۰۰ خطر خونریزی خودبخودی و کشنده گوارشی و مغزی وجود دارد.

درمان ترومبوسیتوپنی بسته به عامل بیماری‌زا است و درمان‌های مختلف از تزریق پلاکت، پلاسمافرزیس، IVIg، کورتیکواستروئید، اسپلنکتومی، داروهای تضعیف کننده ایمنی مانند سیکلوفسفاماید و آزاتیوپرین و تعویض پلاسما وجود دارد.

پلاکت‌ها و سلامت قلب و عروق

در گفت‌وگو با متخصص قلب و عروق بیوطب بخوانید:

اگر میزان پلاکت خون شما زیاد باشد، می‌تواند ریسک لخته شدن خون را افزایش داده و منجر به خطرات مهم‌تر مانند سکته قلبی شود.

اما بعضی از مواقع حتی با اینکه شما میزان نرمالی پلاکت در خون‌تان دارید، ممکن است بعلت چسبندگی بیش از حد آن‌ها به هم خطر سکته و حمله قلبی را افزایش می‌دهد.

تعداد پلاکت کم یا زیاد در خون و همچنین پلاکت‌هایی که به درستی عمل نمی‌کنند و می‌توانند باعث لخته خون، سکته و یا حمله قلبی شوند، بعضی اوقات بدلیل بیماری‌های ارثی هستند.

از اینرو در صورتی‌که سابقه این نوع بیماری را در خانواده‌تان دارید بهتر است با یک پزشک در این زمینه صحبت کنید.
• آزمایش مقدار پلاکت خون

در گفت‌وگو با متخصص داخلی بیوطب بخوانید:

پلاکت‌ها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلو‌ل‌های خونی بسیار کوچک‌ترند. این ساختارها حاوی آنزیم‌هایی هستند که باعث انعقاد خون می‌شوند و وظیفه اصلی آن‌ها جلوگیری از خون‌ریزی و خارج شدن گلبول‌قرمز از داخل رگ است.
علامت Plt در آزمایش خون نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است.

غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری‌های خونی هم استفاده می‌شود.

مقادیر طبیعی : پلاکت بین ۱۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار در هر میلی‌مترمکعب خون برای بزرگسالان طبیعی است. در نوزادان این مقدار کمی بیشتر است.

محدوده خطر : پلاکت زیر ۵۰ هزار یا بیشتر از یک میلیون غیر طبیعی است و نیازمند توجه خاص است.

به غیر از اجزای اصلی آزمایش خون مثل مقدار پلاکت، گلبول‌سفید و قرمز، هموگلوبین، مقادیر دیگری مثل:

• MCV یا mean corpuscular volume

• MCH یا mean corpuscular hemoglobin

• MCHC یا mean corpuscular hemoglobin concentration

وجود دارند که همه مربوط به گلبول‌قرمز و اندازه و شکل و مقدار هموگلوبین آن هستند. مقادیر متفاوت هر کدام از این‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ی نوع خاصی از کم‌خونی باشد.

چگونگی انجام آزمایش پلاکت خون

آزمایش خون یکی از ساده‌ترین روش‌های آزمایشی است. با پیشرفت تکنولوژی و وجود دستگاه‌های جدید معمولا پس از چند دقیقه می‌‌توان پاسخ این آزمایش را دریافت کرد.

برای انجام این آزمایش حدود ۵ تا ۷ میلی‌لیتر از خون وریدی (سیاهرگی) لازم است که معمولا آن را در یک لوله آزمایش که با ماده ضدانعقاد خون پوشیده شده است جمع‌آوری می‌کنند.

برای ترکیب شدن بهتر ماده ضدانعقاد با خون، موقع‌ خون‌گیری و کمی بعد از آن، لوله را تکان می‌دهند. در طی انجام آزمایش باید از هر اتفاقی که موجب تخریب سلول‌های خونی می‌شود جلوگیری کرد. بعد از انجام آزمایش باید مدتی روی محل خون‌گیری فشار آورد تا خون بند بیاید.

در موارد کم‌‌خونی شدید هم، خون‌گیری برای انجام آزمایش خون مشکلی ایجاد نمی‌کند. برای کسانی که از سوزن یا مشاهده ی خون ترس دارند، باید تمهیدات ویژه در نظر گرفت.

بهترین زمان برای انجام آزمایش خون صبح و در شرایط طبیعی بدن است. استرس، فعالیت بدنی شدید و یا خون‌ریزی حاد می‌تواند نتایج آزمایش را کمی تغییر دهد.
درمان گیاهی پلاکت پایین خون

این بار می‌خواهیم گیاه و جوانه گیاهی را به شما معرفی کنیم که به ندرت اشخاص به آن توجه نشان داده‌اند، بی‌تردید این گیاه یکی از اعجاز طبیعت در معالجه کم‌خونی و پلاکت پایین می‌باشد، البته باید این نکته را هم یادآوری کنم که خواص درمانی این گیاه در نوع خود بی‌نظیر بوده و شاید بتوان در مکمل‌های غذایی گرانقیمت این خواص درمانی را یافت و آن چیزی نیست جز جوانه‌های گیاه آلفا آلفا یا شبدر و به زبان ساده همان یونجه، این گیاه که در گذشته یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی در طب سنتی بوده و امروزه نیز جایگاهی به مراتب والاتر از گذشته را کسب کرده و همچنان پیشتاز میدان رقابت در مقابل مکمل‌های غذایی مصنوعی و غیرطبیعی است

که برای درمان کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرند، بعضی تا قبل از خواندن این مطلب حتی با شنیدن اسمش هم دچار ناراحتی می‌شدند چه برسد این‌که آن به صورت خوراکی استفاده کنند. در ادامه مطلب به طرز تهیه ، خواص درمانی و شیوه مصرف اشاره خواهیم کرد.

در گفت‌وگو با متخصص طب سنتی بیوطب بخوانید:
خواص درمانی جوانه شبدر:

• بهترین در درمان کم‌خونی و پلاکت پایین

• تصفیه کننده‌ی خون و تنظیم فعالیت‌های کبدی

• درمان گرگرفتگی و بدخلقی ناشی از علائم یائسگی

• حاوی مقایدر بسیار کمی کالری و ویتامین‌های A ، C ، تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین

• آرام‌بخش اعصاب

• مفید در درمان افسردگی

• آنتی‌اکسیدان قوی(ضد‌سرطان)

• مفید در مانع شدن از بروز چین و چروک زودرس در پوست

• پیشگیری از پوکی‌استخوان و بیماری‌های قلبی
طرز تهیه جوانه شبدر:

برای تهیه جوانه شبدر ابتدا ۱۰۰ تا ۲۵۰ گرم دانه شبدر را پاک‌سازی و شستشو کرده در ظرف آبی خیس کرده و در جای خنک و دور از نور زیاد گذاشته و روزانه یک تا دو بار آب آن را عوض کنید، پس از حدود دو روز خیس بودن آن‌ها داخل آبکش ریخته و دستمالی مرطوب روی آن‌ها قرار دهید و سطح دستمال را مرطوب نگاه دارید و این عمل را تا تا زمانی که جوانه سر از پوسته دانه بیرون بزند ادامه دهید، اگر مراقبت‌های لازم را انجام دهید ظرف ۳ الی ۵ روز با توجه به نوع دانه جوانه‌ها آماده می‌گردد بعد از این‌که جوانه آماده شد در یک ظرف در بسته در یخچال نگهداری کنید .

روش مصرف:

• روش اول : یکی از روش‌های استفاده به این صورت است که می‌توانید جوانه تازه را هر وعده یک قاشق مرباخوری بعد از این‌که خوب جویده شد میل کنید.

• روش دوم : هر زمان سالاد تهیه می‌کنید مقداری از آن‌را به سالاد اضافه و نوش‌جان کنید.

• روش سوم : جوانه شبدر را پس از خشک کردن آسیاب کنید واز آن به همراه سبزیجات و سایر جوانه‌ها سوپ جوانه تهیه کنید که فوق‌العاده پر خاصیت می‌باشد.

منبع: مجله سلامتی راستینه