سوال و پاسخ ( انواع عفونتها در بیماران دیابتی )
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان,سلامت پوست و مو
_ از عوارض دیابت روی پوست چه میدانید.
خطرات دیابت برای پوست مستعد کردن آن برای ایجاد انواع زخمهاست . دیابت را سرطان عروق نام گذاشتهاند. وجود قند بیش از حد در گردشخون، به تدریج اکثر عروق و اعصاب را تخریب میکند. در واقع همه عوارض دیابت به دلیل تخریب عروق و اعصاب ریز و انتهایی رخ میدهد، مثل درگیری عروق چشمی، کلیوی، قلبی و بسیاری ارگانهای دیگر. پوست هم از این قاعده مستثنا نیست.
عروق بدن هر چه به سمت انتهای اندامها نزدیکتر شوند، ریزتر خواهند شد. بنابراین در صورت عدم کنترل قندخون، عروق دستها و پاها در بیماران دیابتی کم کم شروع به از بین رفتن خواهد نمود.
نرسیدن خون کافی موجب تخریب اعصاب ریز این نواحی میشود. لذا اگر پوست دست یا پای فرد دیابتی صدمه ببیند، به دلیل از بین رفتن اعصاب، فرد متوجه صدمه پوستی نخواهد شد. از این بدتر آن که به دلیل نرسیدن خون کافی به منطقه، این زخم (آسیب پوستی) نمیتواند در مدت زمان معمول ترمیم شود.
اما واقعیت این است که بیماری دیابت را هم با همه عوارض وحشتناکاش میتوان تحت کنترل درآورد.
دیابت روی قسمتهای مختلف بدن، از جمله پوست که آیینه بدن است تأثیر میگذارد و حتی گاهی علائم و مشکلات پوستی میتوانند اولین علامت ایجاد بیماری دیابت باشند که فرد را متوجه بیماری خود میکنند. خوشبختانه اکثر این تغییرات و مشکلات با رسیدگی به موقع و صحیح قابل درمان است.
علائم و عوارض شایع پوستی در بیماران دیابتی شامل چند نوع اصلی است:عفونتهای باکتریایی یا قارچی، مخمری، خارش، عوارض ناشی از اختلالات عروقی در پا، انواع لکهها، دانهها و تغییرات در رنگ یا ضخامت پوست و … که توضیح مختصری در مورد هر کدام ارائه میشود.
_ عفونتهای باکتریال در بیماران دیابتی:
این عفونتها میتوانند قسمتهای مختلف پوست و نیز ضمائم آن (مثل ریشه مو یا ناخن) را مبتلا کنند و درجات مختلفی از کاملاً سطحی تا کاملاً عمیق داشته باشند. بافتهای عفونی معمولاً گرم، متورم، قرمز و دردناک هستند.
عفونتها به دلیل پاسخ ضعیفتر سیستم ایمنی بدن و نیز مشکلات در خونرسانی بافتی در افراد دیابتی بیشتر بروز کرده و بسیار خطرناکتر از افراد عادی میباشند، به طوریکه یک زخم ساده که در یک فرد غیردیابتی به راحتی و بدون مراقبت ویژه بهبودی مییابد ممکن است در یک فرد دیابتی عفونی شده و در صورت عدم درمان صحیح و به موقع و پیشرفت عفونت حتی منجر به قطع عضو شود.
لذا برای درمان عفونتها حتما نیاز به مراقبت و توجه ویژه تحت نظر پزشک وجود دارد. درمان علاوه بر مصرف آنتیبیوتیک مناسب (به مدتی طولانیتر از فرد غیردیابتی ) و کنترل دقیق قندخون که هر دو بسیار ضروری میباشند میتواند شامل موارد متعدد دیگری بسته به شدت و محل عفونت باشد.
_ عفونتهای قارچی در بیماران دیابتی:
این عفونتها قسمتهای مختلف پوست به خصوص نواحی گرم و مرطوب آن (مثل زیر سینهها، گوشههای لب، زیر بغل، کشاله ران و فضای بین انگشتان به خصوص انگشتان پا و همچنین ناخنها و کناره آنها) را درگیر میکند. این عفونتها به صورت دانههای قرمز ریز و خارشدار گاهی همراه تاولها و پوستههای کوچک و یا حالت لهیدگی بروز میکنند و لازم است حتماً زیر نظر پزشک درمان شوند.
خارش:خارش میتواند به صورت وسیع در اثر کاهش رطوبت و چربی پوست و خشک شدن آن ایجاد شود. البته به دلیل عفونت قارچی اختلال در گردشخون و یا درگیری عصبی ممکن است در نواحی کوچکتر و محدودتری نیز ایجاد شود. توصیه کلی برای درمان خارش، افزایش رطوبت پوست با استفاده از صابونهای ملایم و مرطوب کننده و کرمهای مرطوب کننده پوستی میباشد.
عفونتهای درموپاتی و اکانتوزیس نیگریکانس در بیماران دیابتی:
_ گاهی اوقات بنام نقطههای براق shin spots نیز نامیده میشود. این بیماری پوستی بر اثر تغییرات رگهای خونی تغذیه کنندۀ پوست ایجاد میشود. درموپاتی بصورت عارضۀ گرد یا بیضی شکل براقی بروی پوست نازک نواحی قدامی و پائینی پاها بهصورت لکههای قرمز ظاهر شده که با اسکارهای قهوهای رنگ خوب میشود . این نواحی غالباً سبب ایجاد خارش یا سوزش یا آسیب دیگری برای فرد نمیشوند و درمان طبی خاصی نیاز ندارد.
در این ضایعه معاینه و پیگیریهای منظم زیر نظر پزشک ضروری است.
_ اکانتوزیس نیگریکانس
نوعی ناراحتی پوستی است که با تیره و ضخیم شدن قسمتهایی از پوست بخصوص بخشهایی که تا میخورند، همراه است. پوست تیره و یا قهوهای شده و گاهی برجسته میشود که به اصطلاح بحالت مخملی در میآید. این ضایعات گوشتی کوچک مخملی در دو طرف یا پشت گردن، زیر بغل- زیر سینه و کشالۀ ران دیده میشوند. در این بیماری غالباً برجستگیهای سر انگشتان ظاهر غیرعادی و مشخصی پیدا میکند. این بیماری بیشتر در افراد دارای اضافه وزن دیده میشود. با اینکه درمان مشخصی برای آن وجود ندارد، اما کاهش وزن بر بهبود این بیماری تأثیر دارد. آکانتوزیس نیگریکانس معمولاً به دنبال بیماری دیابت ایجاد میشود و به عنوان یکی از علائم مشخصه دیابت بحساب میآید. عوامل دیگری غیر از دیابت نیز باعث ایجاد بیماری آکانتوزیس نیگریکانس می شود که از آن جمله میتوان به آکرومگالی و سندرم کوشینگ اشاره کرد. بنظر میرسد این بیماری، پاسخ پوست در برابر مقاومت به انسولین است.
_ سایر ضایعات پوستی بیماران دیابتی
_ برص یا ویتیلیگو– لک و پیس
این ناراحتی پوستی دربیماران دیابتی نوع۱ شایعتر از نوع ۲ است. در این بیماری رنگ پوست تغییر میکند و سلولهای ویژۀ تولید کنندۀ رنگدانههای پوست از بین میروند که در نتیجۀ آن لکههای بیرنگی بروی پوست ایجاد میشود . بیماری برص بیشتر بروی قفسۀ سینه و شکم ایجاد میشود، اما ممکن است بروی صورت، اطراف دهان یا سوراخهای بینی یا چشمها نیز ایجاد شود. در اینگونه موارد حتما باید با نظر پزشک از ضدآفتاب مناسب استفاده گردد.
_ نکروبیوزیس لیپوئیدیکا دیابتیکوروم
این مشکل یک بیماری بافت همبند پوست است که در آن کلاژن تجزیه شده و دیوارهی رگهای خونی در آن ضخیم میشود و رسوبات چربی در عروق تشکیل میگردد. این بیماری در مردان شایعتر از زنان است. معمولا با راشهای قرمز آغاز میشود و نهایتاً به محل زخم براقی با مرزی بنفش و مرکزی زرد تبدیل میشود، دراین بیماری عروق خونی از زیر پوست دیده میشوند.
این زخمها میتوانند بصورت ضایعات تکی یا چند تایی مشاهده شوند که معمولاً بروی پاها بخصوص ساق پا مشاهده میشوند این ضایعات میتوانند همچنین بروی شکم ، پوست سر یا بازو ایجاد شوند. این ضایعات میتوانند همراه با خارش بوده و دردناک باشند و به زخمهای بازی تبدیل شوند اما در برخی افراد هیچ علامتی بجز دانههای قرمز رنگ مشاهده نمیشود.
بهترین راه برای پیشگیری از آن حفظ قندخون درسطح مطلوب است و برای افراد دیابتی انجام مراقبتهای فردی از بیماری دیابت بسیار مهم میباشد.
در صورت بروز ضایعه حتما باید با نظر پزشک اقدامات درمانی گوناگونی اجر گردد.
_ ضایعات پوستی بیماران دیابتی
دانههای قرمز و برآمدگی: واکنشهای آلرژیک به غذاها، نیش حشرات و داروها میتواند باعث ایجاد راش یا دانههای قرمز پوستی و فرورفتگیها یا برآمدگیهایی بروی پوست شود. این موضوع در افراد دیابتی بخصوص برای کسانی که انسولین تزریق میکنند، موضوع مهمی است. وجود هر نوع دانۀ قرمز و برجستگی در نواحی اطراف محل تزریق باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود.
_ تاولهای دیابتی:
در موارد نادر، افراد مبتلا به دیابت به مشکلات پوستی نظیر تاول که مشابه تاولهای حاصل از سوختگی است، مبتلا میشوند. اینگونه تاولها میتواند بروی انگشتان دست و پا، بروی دستها و پاها یا بازوها و رانها ایجاد گردد.
تاولهای دیابتی غالباً بدون درد هستند و خود بخود از بین میروند. اینگونه مشکلات پوستی در افرادی که دیابتشان کنترل نشده و حاد است یا به نوروپاتی دیابتی مبتلا هستند، دیده میشود. کنترل دقیق قندخون همراه با مصرف صحیح داروهای دیابت میتواند باعث بهبود مشکلات پوستی گردد.
_ راشهای حلقوی منتشر:
این مشکل پوستی کاملاً بصورت یک حلقۀ مشخص یا یک ناحیۀ قوسی شکل بروی پوست ظاهر میشود. اینگونه راشهای پوستی غالباً بروی انگشتان و گوشها ایجاد میشود اما می تواند بروی قفسۀ سینه یا شکم نیز ظاهر شود. این راشها میتوانند بهرنگ قرمز، قرمز قهوه ای یا بهرنگ پوست باشند و به درمان دارویی احتیاجی ندارند، اما گاهی اوقات داروهای موضعی استروئیدی نظیر هیدروکوتیزون میتواند به بهبود آنها کمک کند.
_ اروپتیو اگزانتوماتوزیس:
این ضایعۀ پوستی زمانی ایجاد میشود که قندخون تحت کنترل نبوده و مقدار تری گلیسرید بیمار بسیار بالا باشد. مقاومت شدید بدن به انسولین، پاکسازی چربی را از خون مشکل میکند. افزایش زیاد چربی خون باعث پانکرانیت ( التهاب پانکراس) میشود.
در این بیماری برجستگیهای کوچک براق و زرد رنگی در پوست ایجاد میشود. این برجستگیهای کوچک بوسیلۀ هالۀ قرمز رنگی همراه با خارش احاطه شدهاند و غالباً در ناحیۀ صورت و باسن و گاهی در قسمت پشت بازو و رانها دیده میشوند.
_ دیابت و عفونتهای مخمری
مخمر بهصورت طبیعی در بدن ما زندگی میکند. در هر حال، اگر مخمر بیش از حد رشد کند و به عفونت مخمری تبدیل شود، سبب بروز مشکلاتی خواهد شد.
مخمر را در پوست و نزدیک غشاءهای مخاطی میتوان یافت و به تحت نظر داشتن باکتریهای مجاور کمک میکند. ایجاد تودۀ مخمری، عفونت مخمری نامیده میشود و میتواند سبب بروز درد، خارش و ناراحتی شود.
مخمر در محیط گرم و مرطوب رشد میکند بنابراین عفونتهای مخمری میتوانند در چند جای مختلف ظاهر شوند:
• دهان
• ناحیۀ تناسلی
• زیر پستانها
• در چین و شکنهای پوست
گذشته از اینها، عفونتهای مخمری واژن رایج است.
بر مبنای اعلام CDC تا ۷۵ درصد زنان در مقطعی از زندگی خود دستکم دچار یک مورد عفونت مخمری میشوند.
دیابت و عفونت مخمری چطور به هم مرتبط میشوند.
افراد دیابتی دارای کنترل ضعیف بر بیماری در بالاترین ریسک ابتلاء به عفونتهای شدیدتر و مکرر مخمری قرار دارند.
محققان اکنون در تلاش هستند تا به طور کامل چگونگی ارتباط دیابت و عفونت مخمری را درک کنند. به هر جهت، شواهدی مبنی بر چند احتمال وجود دارد:
قند بیش از حد در نواحی مورد علاقۀ مخمر
وقتی سطح قند خون بالا میرود، احتمال ترشح زیاد قند در موارد زیر وجود دارد:
• مخاط
• عرق
• ادرار
از آنجا که مخمر از قند تغذیه میکند، این ترشحات آشکارترین مقصر این رشد بیش از حد است.
افزایش سطح گلیکوژن، پلیساکاریدی که برای ذخیرۀ گلوکز استفاده میشـــود، نیز در دیابت بروز میکند. وجود گلیکوژن بیش از حد در ناحیۀ واژن میتواند به کاهش اسیدیته منجر شود، که این نیز به رشد مخمر کمک میکند.
مطالعهای در نشریۀ زنان و زایمان آمریکا با استفاده از موشهای صحرایی ماده شواهدی در این مورد ارائه میدهد.
سازشکاری سیستم ایمنی بدن
نشان داده شده است که کنترل ضعیف دیــابت باعث به تعویق افتادن پاسخ ایمنی میشود. این میتواند بخش از دلایل این موضوع باشد که چرا افراد دیابتی در مقابله با عفونتهای مخمری دچار مشکل هستند.
ارتباط دقیق میان دیابت و سیستم ایمنی هنوز در دست مطالعه است. در هر حال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که هیپرگلیسمی میتواند به سرکوب پروتئینهای ایمنی منجر شود. این پروتئینها بتا – دیفنسین نامیده میشوند، که به سیستم ایمنی کمک میکنند تا به سمت عفونت حرکت کرده و میکربها را نابود کند.
وقتی این عملکرد متوقف شود، یک عفونت مخمری که به راحتی در فرد سالم مهار میشود، ممکن است در فرد دچار دیابت کنترل نشده رشد کند.
عوامل دیگر
وقتی مخمر در ناحیهای کلنیزه میشود، بازگشت عفونت آسانتر میشود. بر این اساس، کسی که مستعد ابتلا به عفونت مخمری است، به علت ضعف در کنترل دیابت، در ریسک بالاتری برای برگشت مشکلات قرار خواهد داشت.
دیابت همچنین میتواند چـــسبیدن به سلولهای پوست و غدد مخاطی را برای مخمر و دیگر پاتوژنها آسانتر کند. این موضوع ممکن است به علت وجود قند زیاد باشد، که به مخمر امکان میدهد تا در سطح ناسالم تجمع یابد.
_ علایم عفونتهای مخمری
عفونتهای مخمری ممکن است به راههای مختلف در نقاط مختلف بدن ظاهر شوند.
عفونت پوستی ممکن است سبب تغییر رنگ جزئی یا بروز بثورات پوستهدار خارشآور شود. در مردان، عفونت مخمری ممکن است به بروز یک راش خارشآور روی آلت تناسلی منجر گردد.
اگرچه عفونتهای مخمری ناحیۀ تناسلی مردان بسیار کمتر از عفونتهای مخمری واژن شایع است، مردان دیابتی دارای کنترل ضعیف بر بیماری در ریسک بالاتری قرار دارند.
چند علامت رایج برای عفونت مخمری واژینال وجود دارد. زنان در صورت مواجهه با موارد زیر باید به دکتر مراجعه کنند:
• خارش، سوزش یا درد واژن
• ترشح مواد پنیر مانند
• سوزش یا درد در هنگام ادرار کردن
• بوی نامطبوع
حتی اگر علایم بروز یافته در فرد با علایم مربوط به عفونت مخمری همخوانی داشته باشد، مراجعه به پزشک مهمتر از خودتشخیصی است.
این بدین دلیل است که عفونتهای مخمری دارای علایم مشترکی با عفونتهای دستگاه ادراری و برخی عفونتهای واگیردار جنسی هستند. این موارد بسیار جدیتر از مورد عفونت مخمری هستند و به درمانهای متفاوتی نیاز دارند.
_ تشخیص
برای تشخیص عفونت مخمری واژن به احتمال زیاد دکتر گرفتن نمونۀ ترشحات واژن را درخواست میکند.
نمونه زیر میکرسکپ بررسی میشود تا تعیین گردد که آیا دارای مقادیر غیر طبیعی قارچ کاندیدا هست یا خیر، نوعی مخمر که در اغلب عفونتها دیده میشود.
همچنین ممکن است دکتر برای تست دیگر عفونتها یک نمونۀ ادرار از فرد بگیرد.
_ درمان
اگر دکتر تعیین کند که نمونۀ گرفته شده از فرد نشان دهندۀ عفونت قارچی است، چند راه برای درمان فرد وجود دارد.
کرمها و شیافهای ضد قارچ
دکتر معمولاً در قدم اول از کرم و شیاف ضد قارچ استفاده میکند زیرا این داروها اگر عفونت مخمری در مراحل اولیه باشد کارکرد خوبی دارند.
بر مبنای توصیۀ پزشک کرمهای ضد قارچ را میتوان تا هفت روز برای ناحیۀ آسیب دیده مورد استفاده قرار داد. کرمها و شیافهای ضد قارچ به صورت غیر نسخهای به فروش میرسند اما مشورت با دکتر پیش استفاده از آنها اهمیت دارد. این کار به دو دلیل مهم است.
اول اینکه فرد ممکن است با مشکلی غیر از عفونت مخمری مواجه باشد. دوم اینکه در صورت استفادۀ مکرر از این داروها، مخمر میتواند نسبت به آنها مقاوم شود.
داروهای ضدقارچ خوراکی
اگر کرم یا شیاف کارآیی نداشته باشد، یا اگر فرد در یک فاصلۀ زمانی کوتاه دچار چند نوع عفونت مخمری شود، دکتر احتمالاً یک داروی ضد قارچ خوراکی برای بیمار تجویز میکند.
یک داروی رایج در این مورد فلوکونازول یا دیفلوکان است. یک دوز فلوکونازول اغلب اوقات برای مداوای عفونت کافی است.
مداواهای طبیعی و خانگی
راههایی برای درمان عفونت مخمری در محیط خانه وجود دارد. این راهها شامل موارد زیرند:
• استفاده از کرمهای غیر نسخهای
• ماست
• بوریک اسید (اسید بوریک)
• روغن پونه کوهی
• روغن نارگیل
• روغن درخت چای
اگرچه برخی مردم این مداواها را مفید مییابند، اگر آنها سبب رفع عفونت نشوند این موضوع اهمیت دارد که دیگر گزینههای درمانی استفاده شود یا فرد به پزشک مراجعه کند.
_ دورنما و پیشگیری
عفونتهای مخمری بسیار درمانپذیرند، حتی اگر فرد بیمار دچار دیابت باشد.
بر مبنای اعلام CDC، یک دورۀ درمان کوتاه مدت با داروی ضد قارچی خوراکی در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد کارآیی دارد. اگر عفونت به این طریق مداوا نشود، آن را معمولاً میتوان با یک دورۀ درمانی طولانیتر رفع کرد.
در هر حال یافتن راهی برای درمان عفونت مخمری در اسرع وقت اهمیت دارد. در صورت عدم درمان، عفونت قارچی ادامه مییابد و ناراحت کنندهتر میشود. در عین حال این امکان هست که یک عفونت مخمری تناسلی از فرد بیمار به شریک جنسی وی انتقال یابد.
در صورت درمان عفونت مخمری چند راه ساده برای پیشگیری از بروز دوبارۀ آن وجود دارد:
• از لباس زیر راحت و نخی و پارچههای دارای هواخور استفاده کنید و از لباسهای تنگ و چسبان دوری کنید.
• از صابونهای معطر، دوش واژن، و تامپونها و پدهای معطر استفاده نکنید. این محصولات میتوانند اسیدیتۀ واژن را تغییر دهند، که باعث به هم خوردن تعادل طبیعی مخمر و باکتری میشود.
• پس از حمام کردن خود را کاملاً خشک کنید و ناحیۀ تناسلی و چین و شکنهای پوست را در سراسر روز تمیز و خشک نگه دارید.
• ماست بخورید و از مکملهای پروبیوتیک استفاده کنید.
اگرچه اثربخشی رویکرد اخیر (ماست و پروبیوتیک) نیاز به شواهد بیشتری دارد، اداره بهداشت زنان سازمان ملل متحد عنوان میکند که خوردن ۸ اونس ماست در روز، حاوی کشتهای پروبیوتیک زنده، یا گرفتن کپسولهای پروبیوتیک لاکتوباسیل اسیدوفیل میتواند در پیشگیری از عفونتهای مخمری کمک کننده باشد. پروبیوتیک ساکارومیسز بولاردی نیز در مقابله با عفونتهای قارچی مؤثر نشان داده است.
در کنار اینها، مهمترین عامل پیشگیری در مورد مردم دچار دیابت کنترل بهتر گلوکز خون است.
مردم به کمک دکتر میتوانند برای تنظیم و کنترل قند خون برنامهریزی کنند. این ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی، انجام ورزش منظم، یا تنظیم انسولین یا رژیم دارویی بیمار باشد.
اجتناب از دچار شدن به هیپرگلیسمی فقط برای پیشگیری از عفونت مخمری نیست که اهمیت دارد. این کار همچنین میتواند برای موارد زیر مفید باشد:
• سلامت قلبی عروقی
• عملکرد سیستم عصبی
• بینایی
• سلامت اسکلتی عضلانی
• سلامت عمومی
_ توصیههای کلی برای مراقبت از پوست در بیماران دیابتی
مهمترین عامل برای جلوگیری از بروز مشکلات پوستی در افراد دیابتی کنترل دقیق قندخون در این افراد است عامل مهم دیگر، تبعیت از نصایح مشاورین دیابت در مورد تغذیه، ورزش و استفاده منظم و صحیح داروها است. عامل مهم دیگر مراقبت فردی از پوست برای کاهش خطر ابتلاء به مشکلات پوستی دیابتی است.
• کنترل صحیح و دقیق قندخون
• تمیز و خشک نگه داشتن پوست و استفاده از پودر تالک در قسمت چینهای پوستی مانند زیر بغل و کشاله ران
• اجتناب از حمام داغ گرفتن (اگر پوست شما خشک است از شامپو بدن یا کف حمام استفاده نکنید).
• استفاده از صابونهای مرطوب کننده یا صابونهای مخصوص کودک یا صابون گلیسرین برای استحمام
• استفاده از یک کرم روغنی مناسب بعد از استحمام به منظور جلوگیری از تبخیر آب از پوست و در نتیجه خشک شدن آن (در ضمن هیچگاه بین انگشتان پا را چرب نکنید، رطوبت بیش از حد میتواند باعث رشد قارچ شود).
• پرهیز از خشکی پوست. خراشیده شدن پوست خشک یا خارش آن می تواند منجر به ایجاد زخمهای باز و در نتیجه ایجاد عفونت شود. مرطوب کردن پوست به ویژه در هوای سرد یا در هنگام وزش باد میتواند از ترک خوردن پوست جلوگیری کند.
• درمان هرگونه بریدگی در بدن به شیوه صحیح بریدگیهای کوچک را با آب و صابون شستشو دهید. از محلولهای آنتیسپتیک مانند مرکوکروم، الکل و بتادین برای تمیز کردن پوست استفاده نکنید. میتوانید از محلول نرمال سالین استفاده نمایید. بریدگی های کوچک را با گاز استریل بپوشانید واگر به یک زخم، سوختگی، بریدگی و یا عفونت مبتلا هستید حتماً به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار بگیرید.
• در ضمن اگر قادر به حل مشکل پوستی خود نیستید به یک متخصص پوست مراجعه کنید.
• از دوش آب خیلی داغ استفاده نشود.
• مصرف روزانه مایعات افزایش یابد و حداقل در روز ۸ لیوان آب مصرف گردد
• هر نوع بریدگی، آسیب دیدگی و یا زخم را باید به سرعت درمان نمود. و در صورت بروز هر گونه بریدگی یا زخم یا عفونت باید سریعاً به پزشک مراجعه گردد.
• بیمار دیابتی هر روزه باید پاها را معاینه و وارسی کند و در صورت بروز هرگونه قرمزی، التهاب یا زخم سریعا به پزشک مراجعه کند. و از کفش های صاف و بدون پاشنه و متناسب با اندازه پایتان استفاده کنید و قبل از اینکه کفش خود را بپوشید درون آن را از نظر وجود جسم خارجی بررسی کنید.
منابع:
۱- سایت namnak.com
۲- سایت mehrinmednews.com
۳- سایت drentezari.com