دارونامه؛ آشنایی با داروی آلپرازولام
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, دارونامه
آلپرازولام (به انگلیسی: Alprazolam)
ردۀ درمانی: بنزودیازپینها
اَشکال دارویی: قرص، ۰٫۵, ۱mg
آلپرازولام دارای چندین نام تجاری ازجمله Apo-alperaz ،Xanal ،Razoalperazolam، زاناکس (Xanax)، نیراوام (Niravam)، آلپرازولام تی اس (Alprazolam-ts) و آلپرازولام تی دی (Alprazolam-td) است.
_ موارد مصرف
این دارو برای تسکین اضطراب، اختلالات خواب و اختلالات هراس تجویز میشود. این دارو دارای اثر ضدافسردگی است و بنابر این در بعضی موارد برای افراد افسرده تجویز میشود.
آلپرازولام از بنزودیازپینها است.
الف) اضطراب و فشار عصبی
بزرگسالان: مقدار معمول شروع دارو ۵/۰-۲۵/۰ میلیگرم سه بار در روز است. هر ۴-۳ روز، مقدار مصرف بر حسب نیاز افزایش مییابد. حداکثر مقدار تام مصرف mg/day4 در مقادیر منقسم است. در بیماران سالمند یا ناتوان یا در اختلال عملکرد کبدی مقدار معمول شروع دارو ۲۵/۰ میلیگرم دو یا سه بار در روز است.
ب) اختلال پانیک
بزرگسالان: ابتدا مقدار ۵/۰ میلیگرم سه بار در روز مصرف میشود. هر ۴-۳ روز بر حسب نیاز و تحمل بیمار بر مقدار مصرف افزوده میشود. اکثر بیماران به بیش از mg/day4 نیاز دارند؛ با این وجود، مقادیر mg/day10-1 هم گزارش شده است.
پ) ترس از جمعیت و مکانهای باز (agoraphobia)
بزرگسالان: مقدار mg/day8-2 مصرف میشود.
ت) افسردگی، سندرم پیش از قاعدگی.
بزرگسالان: مقدار mg25/0 سه بار در روز مصرف میشود.
_ مکانیسم اثر این دارو
مانند سایر بنزودیازپینها بهعنوان آگونیستهای گیرنده بنزودیازپین برروی غشای سلولهای عصبی اثر میکند و باعث تسهیل ورود و یا افزایش عمل گابا میشود و ورود یون کلر را به سلولها افزایش میدهد.
آلپرازولام سیستم اعصاب مرکزی را در سطوح لیمبیک و زیر قشر مغز تضعیف میکند. این دارو از طریق افزایش اثر نوروترانسمیتر گاما – آمینوبوتیریک اسید (GABA) بر روی گیرندهاش در سیستم فعالکننده مشبک بالارونده اثر ضد اضطراب خود را اعمال میکند و به افزایش مهار و انسداد تحریک لیمبیک و نواحی قشری مغز منجر میشود.
_ فارماکوکینتیک:
موارد منع مصرف و احتیاط
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط به دارو یا سایر بنزودیازپینها، گلوکوم حاد با زاویه بسته و بیمارانی که در حال دریافت یک ترکیب ضدقارچ آزول هستند.
موارد احتیاط: بیماری کبدی، کلیوی یا ریوی یا در کسانی که سابقه سوءمصرف مواد دارند.
_ چگونگی مصرف
آلپرازولام در مقادیر متفاوت برای مشکلات گوناگون تجویز میشود. هیچگاه نباید بیشتر یا کمتر از مقدار تجویزشده مصرف کرد. شکل مایعِ آلپرازولام را میتوان با مایعات یا غذاهای نیمهجامد مانند مارمالاد مخلوط کرد. نباید اجازه داد آلپرازولام مایع یخ بزند. اگر بیمار، یک نوبت دارو را فراموش کند، بهمحض یادآوری، باید آن را مصرف کند. اگر نزدیک نوبت بعدی باشد، باید نوبت بعدی را حذف کند و سپس به برنامۀ داروییِ منظم خود بازگردد. مقدار دارو را نباید دوبرابر کرد.
_ عوارض جانبی
در صورت بروز هریک از علایم نادر ولی جدی زیر، آلپرازولام را قطع کرده با پزشکتان تماس بگیرید:
اعصاب مرکزی: خوابآلودگی، منگی، سردرد، گیجی، سرگیجه، سنکوپ، افسردگی، بیخوابی، عصبانیت، بیقراری، آکاتژیا، اختلال میل جنسی، اضطراب، آتاکسی، گیجی، اختلال در تکلم، اختلال حافظه، کابوس شبانه، گزگز اندامها، خودکشی، لرزش.
قلبی ـ عروقی: هایپوتانسیون، تاکیکاردی، درد قفسه سینه، طپش قلب، گرگرفتگی.
چشم، بینی، حلق: تاری دید، احتقان بینی، گلودرد، رینیت آلرژیک.
دستگاه گوارش: خشکی دهان، تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، درد شکمی، بیاشتهایی، سوء هاضمه، افزایش یا کاهش اشتها.
پوست: درماتیت.
سایر عوارض: سفتی عضلانی، افزایش یا کاهش وزن، اشکال در ادرار، قاعدگی دردناک، سندرم پیش از قاعدگی.
این علایم ممکن است رخ دهند ولی فقط در صورتی که مشکلساز شوند باید گزارش شوند: سرگیجه، خوابآلودگی، خشکی دهان، سردرد ، تهوع ، یبوست ، اسهال، ضربان قلب تند یا شدید، یا لرزش.
موارد منع مصرف و احتیاط
تداخل دارویی آلپرازولام اثر مضعف CNS فنوت یازینها، داروهای مخدر، باربیتوراتها، الکل، بیهوشکنندههای عمومی، آنتیهیستامینها، مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز و ضدافسردگیها را تشدید میکند.
مصرف همزمان با سایمتیدین و احتمالاً دیسولفیرام متابولیسم کبدی آلپرازولام را کاهش داده و سبب افزایش غلظت پلاسمایی آن میشود.
استعمال زیاد دخانیات متابولیسم آلپرازولام را تسریع کرده و اثربخشی بالینی آن را کاهش میدهد.
بنزودیازپینها ممکن است غلظت سرمی هالوپریدول را کاهش دهند.
غلظت پلاسمایی دیگوکسین ممکن است افزایش یابد.
اثر آلپرازولام ممکن است با مصرف ریفامپین کاهش یابد.
تئوفیلین ممکن است تسکینبخشی آلپرازولام را افزایش دهد.
کاربامازپین و پروپوکسیفن، ممکن است سطح آلپرازولام را کاهش دهند، لذا مصرف همزمان آنها باید با احتیاط باشد. ممکن است نیاز باشد دوز آلپرازولام افزایش یابد.
فلوکونازول، ایتراکونازول، کتوکونازول و مایکونازول میتوانند منجر به افزایش سطح آلپرازولام شده و باعث تضعیف CNS و اختلالات موتور شوند و باید از مصرف همزمان آنها پرهیز گردد.
ممکن است در مصرف همزمان با ضد افسردگیهای سهحلقهای، سطح این داروها بالا رود لذا لازم است بیمار از نزدیک پایش شود.
_ موارد احتیاط
در صورت وجود هریک از موارد زیر پیش از مصرف آلپرازولام پزشکتان را مطلع سازید:
حساسیت به آلپرازولام یا دیگر بنزودیازپینها، یا به هر نوع ماده غذایی، رنگهای خوراکی، یا نگهدارندهها.
بارداری یا شیردهی.
مصرف داروهای دیگر، به ویژه الکل، آرامبخشها، ضدافسردگیها، و داروهای ضدصرع و تشنج.
سابقه یا ابتلا به گلوکوم (افزایش فشار داخل چشم)، سوءمصرف الکل یا مواد مخدر، میاستنی گراو، بیماری انسدادی ریوی مزمن شدید، یا آمفیزم.
_ توصیه هنگام مصرف
مراجعات مقطعی به پزشکتان داشته باشید تا بهبودتان را زیر نظر داشته باشد.
تا هنگامی که پاسخ بدنتان به آلپرازولام مشخص نشده است در رانندگی و کار با وسایل خطرناک احتیاط کنید. برخی افراد در طی مصرف این دارو دچار خوابآلودگی و کاهش سطح هوشیاری میشوند.
اگر به مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد این دارو مشکوک هستید، بلافاصله تقاضای کمک پزشکی کنید.
اگر در طی درمان با آلپرازولام دچار افکار یا احساسات عجیب شدید، حتماً موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.
همیشه برگهای همراه داشته باشید که نشان دهد تحت درمان با آلپرازولام قرار دارید.
آلپرازولام را دور از دسترس کودکان، و دور از حرارت، نور مستقیم، و حرارت مرطوب نگهداری کنید. (در این شرایط آلپرازولام فاسد میشود).
آلپرازولام تاریخ گذشته را دور از دسترس کودکان در توالت دور بریزید.
_ مسمومیت و درمان
تظاهرات بالینی: خوابآلودگی، اغتشاش شعور، اغما، کاهش رفلکسها، تنگی نفس، اشکال در تنفس، افت فشارخون، برادیکاردی، اشکال در تکلم و اختلال در حفظ تعادل.
درمان: عبارت است از حفظ فشارخون و تنفس تا از بین رفتن اثر دارو و پیگیری علائم حیاتی بیمار. فلومازنیل (Flumazenil) که یک آنتاگونیست اختصاصی بنزودیازپینها است، ممکن است مفید باشد. برای حفظ راه هوایی بیمار و تامین اکسیژن کافی، ممکن است کمک تهویه مکانیکی از طریق لوله داخل نای ضروری باشد. در صورت نیاز، تزریق وریدی مایعات و تنگکنندههای عروقی مانند دوپامین و فنیلافرین برای درمان افت فشارخون تجویز شود. اگر بیمار هوشیار باشد میتوان او را وادار به استفراغ کرد. در صورت مصرف اخیر دارو، لاواژ معده، در صورت وجود لوله داخل نای برای جلوگیری از آسپیراسیون، توصیه میشود. بعد از استفراغ یا لاواژ، ذغال فعال با یک مسهل به صورت مقدار واحد تجویز میشود. دیالیز اثر محدودی دارد. در صورت بروز هیجان از تجویز باربیتوراتها خودداری شود، زیرا احتمال تشدید هیجان یا تضعیف CNS وجود دارد.
_ نبایدها
مصرفکنندۀ آلپرازولام نباید نوشیدنیهای الکلی یا دیگر داروهای خوابآور استفاده کند. این کار، خوابآلودگی را افزایش و سطح هشیاری را کاهش میدهد.
نباید آلپرازولام را بهعنوان یک قرص خوابآور استفاده کرد، مگر آنکه برنامۀ درمانیِ بیمار اجازه دهد تا ۷-۸ ساعت خواب داشتهباشد. در غیر این صورت، تا زمان خروج دارو از بدن، شخص ممکن است خوابآلوده باشد و یا اختلال حافظه داشتهباشد. دوز مصرف این دارو زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب یا پزشک متخصص اعصاب و روان داده شود.
تداخل دارویی قرص آلپرازولام
قرص آلپرازولام Alprazolam با داروهای زیر تداخل ایجاد میکند :
داروهای خوابآور ( مصرف قرص آلپرازولام Alprazolam با داروهای خواب میتواند باعث مرگ ناگهانی در خواب شود )
داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن و …
داروهای سرفه
داروهای شلکننده عضلات
داروهای صرع و ضد تشنج
داروهای افسردگی
تداخلات دارویی Drug Interactionsside effects
قبل از استفاده از این دارو با دکتر خود در مورد تمام نسخهها و داروهایی که استفاده میکنید ( حتی ویتامین ها، مواد معدنی، داروهای گیاهی و … ) مشورت نمایید٬ به خصوص داروهای زیر :
• قرصهای ضدبارداری
• داروهای سرع
• آنتی بیوتیکهایی مثل :فلوکونازول، ایتراکونازول، کتاکونازول
• داروهای ضدافسردگی مثل فلووکسامین، دسپیرامین، امی پیرامین
• سایمیتیدن
• دیلتیازم
• ایزونیازید
• پروپوکسی فن
بهتر است قبل از مصرف این دارو، لیست کلیه داروهایی که مصرف میکنید را به پزشک اطلاع دهید. اعم از داروهای تجویزی و غیرتجویزی مثل ویتامینها، مواد معدنی، داروهای گیاهی
فاکتورهای مهم در خصوص آلپرازولام
قرص آلپرازولام یکی از قرصهای متداول برای بیماریهای روانی در آمریکا است.
قرص آلپرازولام را می توان به دوزهای کمتر تقسیم کرد.
قرص آلپرازولام سفید است اما معمولا به رنگهای زرد و سبز نیز وجود دارد.
قرص آلپرازولام حدود بیست برابر نسبت سایر قرصهای گروه بنزودیازپین موثر میباشد.
قرصها باعث افزایش انتقالدهندههای عصبی در مغز میشود. بنابراین باعث افزایش آرامش میشود.
مصرف قرص آلپرازولام باعث اعتیاد میشود.
قطع ناگهانی قرص باعث علائمی مانند تومور، عرق کردن، افسردگی، فکر خودکشی و سردرد میشود. نوزاد نیز علائمی مانند گریه، به هم خوردن زمان خواب و خارش نشان میدهد.
مصرف بیش از حد قرص آلپرازولام در طول شیردهی باعث مشکلاتی مانند خوابآلودگی، سردرد، گیج شدن، اختلالات هماهنگی بدن و درد میشود.
مصرف بیش از حد قرص آلپرازولام به همراه الکل، قرصهای قاچاق و ضدافسردگی باعث مسمومیت شدید میشود.
آلپرازولام باعث افزایش پرولاکتین و تولید بیش از حد شیر میشود. اما افزایش مقدار پرولاکتین باعث کاهش پروژسترون و تغییر حالات روحی و هورمون میشود.
مصرف آلپرازولام در هنگام شیردهی
توصیه شده است که قرص آلپرازولام در طول شیردهی مصرف نشود. زیرا این ماده وارد شیر مادر میشود. اگرچه مقدار ماده مصرفی مرگبار نیست، اما باعث بیماریهای تنفسی در نوزاد می شود. اگر پزشک قرص آلپرازولام برای شما تجویز کرد مراقب عوارض جانبی آن بر روی نوزاد باشید.
برخی مشکلاتی که نوزاد تجربه میکند شامل:
خوابآلودگی
کاهش وزن
مشکل غذایی
بیحالی
نکته: در هنگام شیردهی برای مصرف قرص نیاز به تجویز پزشک دارید.
داروی جایگزین آلپرازولام
زولپیدم با نام تجاری آمبین خواص یکسانی مانند آلپرازولام دارد. مشخصه آن برای کمک به خواب است. در موارد شدیدتر استفاده از کلونازپام و لورازپام توصیه میشود.
چه نکاتی برای تحمل بهتر دوره ترک دارو باید رعایت شود؟
– اینکه فرد از نظر مایعات تامین باشد بسیار اهمیت دارد. کم آبی (دهیدراتاسیون) به طور جدی علائم ترک را بدتر میکند.
– از مصرف محرکهایی مثل کافئین باید اجتناب شود، چرا که موجب تشدید علائم ترک میشود.
– از مصرف الکل هم باید شدیداً اجتناب شود.
– به علت احتمال بروز تهوع در افرادی که در حال گذراندن دوره ترک هستند، مصرف غذاهای کم ادویه یا بیادویه توصیه میشود.
– غذاهای با پروتئین بالا میتواند باعث افزایش قدرت بیمار شود و انرژی کافی برای او تامین کند.
اولین قدم برای کاهش دوز دارو این است که تصمیم گرفته شود با چه دوزی درمان شروع شود. این امر نیاز به نظارت مستقیم پزشک در تیم درمانگر دارد که مقدار مصرف و طول دوره مصرف دارو را برای بیمار در نظر بگیرد.
منابع:
۱- سایت دارویاب
۲- سایت نبض ما