بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان

_ ساختار کلویید ( keloid )
کیست‌های کلوئیدی، کیست‌های غیر نئوپلاستیکی هستند که سطح شان از سلول‌های اپیتلیوم سیستم اعصاب مرکزی که بیشتر از سقف بطن سوم (چسبیده به خلف فورامن مونرو) نشأت گرفته، تشکیل شده است. این کیست‌های پوشیده شده از اپیتلیوم، از میوسین (Mucin) پُر شده‌اند و در بیمارانی که هیچ علائمی از خود بروز نمی‌دهند نیز قابل مشاهده است؛ اما وابسته به اندازه کیست، محل قرارگیری آن و میزان گرفتگی جریان مایع مغزی – نخاعی، بیمار می‌تواند علائم مختلف عصبی داشته باشد. هر چند این تومورها مادرزادی هستند اما بروز آن‌ها در کودکان به ندرت پیش می‌آید (جوان‌ترین مورد مربوط به یک نوزاد دو ماهه است). ۸۰% بیمارانی که دارای کیست‌های کلوئیدی هستند، بین ۶۰-۳۰ سال سن دارند. با رشد کیست، احتمال تشخیص بیماری با استفاده از سی تی اسکن و ام آر آی بیشتر می‌شود. تقریباً ۱-۰/۱ درصد از تومورهای اولیه مغز و ۲۰-۱۵ درصد از تومورهای درون جمجمه‌ای از نوع کیست‌های کلوئیدی هستند.

با توجه به این‌که این تومورهای مادرزادی در کودکان به ندرت دیده می‌شوند می‌توان نتیجه گرفت که رشد آن‌ها نیازمند زمان زیادی است. دیواره این کیست‌ها از انواع مختلف سلول‌های اپیتلیوم و سلول‌هایی که از خود، مایع میوسینی ترشح می‌کنند تشکیل شده که این امر خود می‌تواند موجب رشد اندازه کیست گردد. به علاوه حفره کیست می‌تواند از مواد تجزیه شده رگ‌های خونی مانند کریستال‌های کلسترول پُر شده باشد. هر گاه آسیبی به پوست برسد که موجب التهاب یا زخمی در آن شود، مکانیسم طبیعی بدن به ترمیم زخم می‌پردازد. این سیستم اغلب دقیق عمل می‌کند به نحوی که اثر مختصری از زخم ایجاد شده باقی می‌ماند ولی گاهی این پروسه به طور معمول پیش نمی‌رود و زخم با ایجاد بافتی قرمز و سفت ترمیم می‌شود که به نام کلویید یا گوشت اضافه شناخته می‌شود.
کلویید اغلب از زخم اولیه بزرگ‌تر است و گاهی اوقات خارش دارد. دلیل پیدایش کلویید هنوز دقیقاً مشخص نیست. کلوئید معمولاً در سیاه پوستان شایع‌تر است و استعداد به آن ممکن است به صورت خانوادگی دیده شود.در افرادی که مستعد کلویید هستند ممکن است پس از هر نوع آسیب پوستی از جمله بریدگی، سوختگی، جوش صورت، گزش حشرات، خالکوبی، سوراخ کردن جهت جواهرات و هر نوع جراحی کوچک ایجاد گردد.

_ نقاط مستعد بدن
از نظر محل، پیدایش کلویید (keloid) ممکن است تقریباً در هر جایی از بدن ایجاد شود ولی معمولاً روی سینه، شانه‌ها و لاله‌های گوش به وجود می‌آید. کلوییدها معمولاً بی‌ضررند و به جز مواردی‌که خارش ایجاد می‌کنند مشکل خاصی ندارند، هرچند کلوئیدهای بزرگ ممکن است ظاهر ناخوشایندی داشته باشند و از نظر زیبایی برای بیمار مشکل ساز باشند.

_ درمان کلویید
۱- استفاده از ژل‌های سیلیکونی و فشار درمانی روش‌هایی هستند که بیمار می‌تواند در منزل به کار برد.
۲- رایج‌ترین درمان برای کلویید تزریق مکرر آمپول‌های کورتونی توسط پزشک متخصص است که با فواصل مشخص تزریق می‌شود. این تزریق‌ها معمولا اندازه و خارش ضایعه را کم می‌کند. تزریق داخل ضایعه داروهایی مثل Bleomycinیا ۵FU هم در درمان کلویید مفید است. تزریق با دوز یا غلظت نامناسب یا در سطح غلط ممکن است موجب فرورفتگی در محل شود.
۳- لیزرها دو نوع هستند: تخریبی(ablative) یا غیرتخریبی(Non ablative). لیزرهای تخریبی همیشه احتمال ایجاد کلویید در بیمارانی که در قسمتی دیگر مبتلا به کلویید هستند را دارد ولی این ریسک در مورد لیزرهای غیر تخریبی بسیار کم است. بهترین روش برای کاهش حجم و قرمزی ضایعه لیزر PDL میباشد.IPL هم در بعضی با موفقیت به کار رفته است. معمولا سه جلسه لیزر برای درمان کلویید کافی است ولی در مواردی احتمال دارد جلسات بیشتری مورد نیاز باشد. لیزر درمواردی که اسکار صرفاً قرمز است روش انتخابی می‌باشد.استفاده همزمان از تزریق داخل ضایعه و لیزر موثرتر از کاربرد هر کدام به تنهایی می‌باشد.
۴- سرما درمانی نیز در درمان کلویید موثر است. این روش معمولاً همراه تزریق داخل ضایعه به کار می‌رود. معمولاً چند جلسه کرایوتراپی برای درمان لازم است.
۵- نهایتاً در صورتی که بیمار به همه روش‌های فوق مقاوم باشد باید از جراحی برای درمان کلویید استفاده کرد. هدف از جراحی، رفع هیدروسفالی و کاهش ریسک وخیم تر شدن شرایط کلینیکی بیمار است. کیست‌های کلوئیدی با استفاده از یکی از سه روش جراحی ترانس کورتیکال (Transcortical)، روش درون نیمکره‌ای ترانس کالوسال(Interhemispheric Transcallosal) و روش آندوسکوپیک مهار می‌شود. قبل و بعد از جراحی باید از تزریق داخل ضایعه و تابش اشعه استفاده کرد تا شانس عود ضایعه به حداقل برسد. دقت کنید که جراحی مخصوصاً در محل‌های خاص مثل سینه و پشت ممکن است با عود بدتر از ضایعه اولیه همراه باشد.

_ انواع روش‌های جراحی عبارتند از:
تخلیه یا آسپیراسیون استریوتاکتیک نیز از دیگر روش‌های مورد استفاده است اما از آن می‌توان به عنوان یک روش کورکورانه یاد کرد زیرا در صورت ویسکوز بودن مایع درون کیست، تخلیه موفقیت آمیز نخواهد بود. به علاوه، احتمال رشد مجدد کیست در این روش نیز بیشتر است زیرا دیواره کیست بعد از عمل در بدن باقی می‌ماند. به طور مشابه، روش آندوسکوپیک توانایی لازم برای برداشتن کامل کیست را ندارد در نتیجه می‌تواند منجر به افزایش احتمال رشد مجدد گردد. همچنین جراحی‌های ظریف جهت برداشتن کیست مانند روش ترانس کورتیکال، ترانس ونتریکال یا ترانس کولوسال به عنوان روش‌های استاندارد جراحی برای بیماران دارای علائم کیست کلوئیدی در نظر گرفته می‌شوند.
روش ترانس کورتیکال شامل یک کورتیسکتومی بر روی چین سینوسی قدامی تا شیپور قدامی – جانبی بطنی است. سونوگرافی از بطن‌ها می‌تواند در حین عمل مورد استفاده قرار گیرد. با برش ایجاد شده باید کیست از طریق فورامن مونرو قابل مشاهده باشد. در این مرحله کیست سوراخ شده و محتوای آن با اعمال فشار بر دیواره کیست تخلیه می‌شود.
روش درون نیمکره‌ای ترانس کالوسال از برش قشر مغز جلوگیری می‌کند. انجام کرانیوتومی از دو سوم قدامی به یک سوم خلفی ساختار تاجی (Coronal Suture) و با عبور از خط میانی، دسترسی به سینوس ساجیتال را فراهم می‌آورد. لوب راست قدامی از جانب فشرده شده تا جسم پینه ای در دسترس باشد. تا آن‌جا که ممکن است باید از تخلیه کردن ورید قشری پرهیز شود. ام آر آی قبل از عمل می‌تواند در تشخیص محل ورید بالقوه کمک کند. یک برش یک سانتی‌متری در جسم پینه ای ایجاد می‌شود که امکان ورود به بطن جانبی را فراهم می‌کند. در این مرحله فورامن مونرو قابل مشاهده خواهد بود و سپتوم پلوسیدوم (Septum Pellucidum) را می‌توان تقسیم کرد تا دید کافی در داخل بطن جانبی مخالف به وجود آید. در نهایت از طریق روش ترانس‌کالوسال می‌توان به هر یک از بطن‌ها وارد شد.

_ علائم
کیست‌های کلوئیدی معمولا تصادفی یافت می شوند اما در هنگام بروز علائم، موجب گرفتگی هیدروسفالی و سر دردهای پروگزیمال می‎شوند. این سر دردها معمولاً هنگام صبح شدیدتر است و با خم کردن سر به جلو تشدید می‌شود.
علائم دیگر شامل عدم تعادل در راه رفتن
از دست دادن حافظه کوتاه مدت
حالت تهوع
تغییرات رفتاری
ضعف ناگهانی در پاها بدون از دست دادن هوشیاری
فشار نرمال هیدروسفالی (به طور مثال جنون و عدم تعادل در راه رفتن)
در موارد نادر، کیست کلوئیدی می‌تواند موجب مسدود شدن کامل و غیر قابل بازگشت فورامن مونرو شود که سبب از دست دادن ناگهانی هوشیاری و در صورت عدم درمان حتی منجر به کما و مرگ می‌شود.

_ پیشگیری
۱- از جراحی غیر ضروری مخصوصا در ناحیه سینه، شانه، آویزه گوش ، چانه و پشت پرهیز کنید
۲- بعد از هر اسکار تا مدت طولانی حتی یکسال مراقب آن باشید و در صورت مشاهده علایم شروع کلویید به پزشک مراجعه کنید.
۳- در صورتی که سابقه خانوادگی شما مثبت است بهتر است از سوراخ کردن گوش یا سایر اعضا و تاتو کردن پرهیز کنید.
۴- وقتی به اسکار شما ضربه می‌خورد یا ملتهب می‌شود حتما زیر نظر متخصص باشید.
۵- در صورتی که زخم یا اسکار شما در مناطق مستعد است بهتر است تا مدتی از سونا و سولاریوم و اقداماتی که این محل را گرم می‌کنید، پرهیز کنید.
منابع
۱- دکتر علیرضا واعظ شوشتری؛ متخصص پوست ، مو و زیبایی
۲- دکتر گیو شریفی ؛ متخصص جراحی مغز و ستون فقرات
۳- دکتر علیرضا ابیانه؛ جراح پلاستیک بینی و صورت ، متخصص گوش، حلق و بینی

نویسنده مهمان: زهرا خوشبخت