نوتروپنی چیست؟
نوتروپنی چیست؟ در مورد این عارضه چقدر اطلاعات دارید؟ آیا نوتروپنی نوعی بیماری محسوب میشود یا فقط شرایطی است که میتواند باعث بروز بیماری شود؟ علائم نوتروپنی چیست و چگونه باعث بروز مشکل میشود؟ آیا میدانید چگونه میتوان از این عارضه پیشگیری کرد و یا آن را تشخیص داد؟
نوتروپنی (به انگلیسی: Neutropenia)، یک نارسایی ایمنی ناشی از نقص نوتروفیل است. تعداد نوتروفیل کمتر از ۲۰۰۰ در میلی مترمکعب غیرطبیعی است، که در نتیجه کاهش تولید نوتروفیل یا افزایش تخریب این سلولها حادث میشود.
وجود نوتروفیلها در پیشگیری و محدودیت عفونتهای باکتریایی ضروری است، لذا بیمار مبتلا به نوتروپنی بیشتر در معرض خطر عفونتهایی با منشا داخلی و خارجی قرار میگیرد (مسیر معدی رودهای و پوست از منابع داخلی میباشند).
خطر عفونت در افراد مبتلا به نوتروپنی نه فقط به دلیل شدت کاهش (شمارش نوتروفیلها) آن، بلکه طول مدت زمان ابتلا به نوتروپنی نیز در بروز آن دخالت دارد. تعداد واقعی نوتروفیلها معروف به “شمارش کامل نوتروفیلها ” به اختصار ANC با محاسبهٔ ساده ریاضی و به کارگیری اطلاعات به دست آمده از آزمایش CBC و آزمون افتراقی بدست میآید.
خطر عفونت با طول مدت زمان ابتلا به نوتروپنی افزایش پیدا میکند، حتی اگر نوتروپنی ملایم باشد. بهطور معکوس نیز در نوتروپنی شدید اگر طول مدت زمان آن زیاد نباشد، عفونتی ایجاد نمیشود، مثل آنچه بعد از شیمی درمانی ایجاد میشود.
نوتروپنی میتواند شما را در برابر عفونت آسیبپذیر کند. وقتی نوتروپنی شدید است، حتی باکتریهای معمولی موجود در دهان و دستگاه گوارش شما نیز میتواند موجب بیماریهای جدی شود.
_علل نوتروپنی
عوامل متعددی ممکن است منجر به نوتروپنی شود، عواملی مانند:
تخریب نوتروفیل
کاهش تولید نوتروفیل
ذخیره غیر عادی نوتروفیل
سرطان و درمان سرطان
شیمی درمانی یکی از علل متداول نوتروپنی است. شیمی درمانی علاوه بر از بین بردن سلولهای سرطانی میتواند نوتروفیلها و دیگر سلولهای سالم را نیز مختل کند.
_داروها
داروهایی مانند متیمازول و پروپیل تیواوراسیل که برای درمان تروئید فعال به کار میروند
استفاده از آنتیبیوتیکهای خاص از جمله وانکومایسین، پنیسیلین و اوکساسیلین
داروهای ضدویروسی مانند گان سیکلوویر و والگان سیکلوویر
داروهای ضدالتهاب برای شرایطی مانند کولیت زخمی یا روماتیسم مفصلی، مانند سولفاسالازین
برخی داروهای ضدروان پریشی مانند کلوزاپین و کلرپرومازین
داروهای مورد استفاده برای درمان ریتمهای نامنظم قلب، مانند کینیدین و پروکائین آمید
لوامیزول- یک داروی دامپزشکی که در آمریکا برای استفاده انسان تایید نشده است، اما ممکن است با کوکائین مخلوط شود.
_عفونتها و بروز نوتروپنی
آبله مرغان
اپشتین بار ویروس
هپاتیت آ
هپاتیت بی
هپاتیت سی
اچ آی وی / ایدز
سرخک
عفونت سالمونلا
سپتیسمی (یک عفونت شدید در جریان خون)
_بیماریهای خودایمنی
گرانولوماتوز وگنر
لوپوس
آرتروز روماتوئید
اختلالات مغز استخوان
کمخونی آپلاستیک
سندرم میلودیسپلاستیک
میلوفیبروز
_علل دیگر
شرایط مادرزادی، مانند سندرم کاستمن (نوعی اختلال شامل تولید کم نوتروفیل)
دلایل نامعلوم، موسوم به نوتروپنی ایدیوپاتیک مزمن
کمبود ویتامین
ناهنجاریهای طحال
افراد میتوانند بدون افزایش خطر ابتلا به عفونت نیز، نوتروپنی داشته باشند. این امر به عنوان نوتروپنی خوش خیم شناخته میشود.
_ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نوتروپنی علائم آشکاری را از خود بروز نمیدهد، بنابراین به تنهایی شما را وادار به مراجعه به پزشکتان نمیکند. نوتروپنی معمولا زمانی فهمیده میشود که به دلایل دیگری، آزمایشهای خون انجام میشوند.
در مورد مفهوم نتایج آزمایش تان با پزشک خود صحبت کنید. یافتن نوتروپنی به وسیله نتایج حاصل از آزمایشهای دیگر ممکن است علت وضعیت شما را نشان دهد. همچنین ممکن است لازم باشد تست خونی را برای تایید نتایج انجام دهید و یا این امکان وجود دارد که برای تعیین علل نوتروپنی آزمایشهای دیگری انجام شود.
اگر مبتلا به نوتروپنی تشخیص داده شدید و اگر علائم عفونت، که میتواند شامل موارد زیر باشد در شما آشکار شد، سریعا با پزشک خود تماس بگیرید:
تب بالاتر از ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد)
تعرق و لرز
سرفه جدید یا بدتر
تنگینفس
دهان درد
گلو درد
هر گونه تغییر در ادرار
گرفتگی گردن
اسهال
استفراغ
قرمزی یا تورم در اطراف هر ناحیهای که پوست ترک خورده یا بریده میشود
ترشح واژنی جدید
درد جدید
_درمان نوتروپنی
بسته به اینکه علت اصلی این عارضه در شما چیست، فرق میکند. در ادامه بعضی از درمانهایی که برای این بیماری ارائه میشود را ذکر میکنیم:
_عامل تحریک کلنی گرانولوسیت یا G-CSF
در این روش مغز و استخوان را مجبور به تولید بیشتر نوتروفیل و دیگر گرانولوسیت میکنند. در اثر این درمان مغز و استخوان نوتروفیل و گرانولوسیت بیشتری را به خون جاری میکند. استفاده از دارویی به نام فیلگراستیم در این بخش وجود دارد.
_عامل تحریک کلنی گرانولوسیت – ماکروفاژ یا GM-CSF
در این روش هم مانند روش عامل تحریک کلنی گرانولوسیت، مغز و استخوان برای ساختن نوتروفیل بیشتر تحریک میشود.
_تجویز آنتیبیوتیکها
پروفیلاکتیک یکی از آنتیبیوتیکهایی است که متخصصان در این زمینه توصیه میکنند. این آنتیبیوتیک، باعث کاهش و درمان عفونت احتمالی در بدن میشود.
_ عادات و سبک زندگی موثر در پیشگیری و کاهش نوتروپنی
حتما پس از رفتن به دستشویی، دستان خود را با آب و صابون بشویید.
سعی کنید از افرادی که بیمار هستند دوری کنید حتی اگر یک سرماخوردگی خیلی خفیف باشد.
با هیچ کسی از وسایل غذاخوری و حوله و هیچ وسیله ای به صورت اشتراکی استفاده نکنید.
گوشت و تخممرغ را به طور کامل بپزید و مصرف کنید.
از خوردن مواد غذایی که بسته بندی معیوبی دارند، خودداری کنید.
میوهها و سبزیجات را به خوبی بشویید و سپس مصرف کنید.
از حیوانات خانگی دوری کنید و به هیچ وجه به آنها دست نزنید. در صورت تماس پیدا کردن ناخواسته، دستان خود را با آب و صابون بشویید.
در هنگام باغبانی و گل کاری حتما از دستکش استفاده کنید.
از مسواک نرم استفاده کنید.
از تیغ اصلاح استفاده نکنید و سعی کنید بیشتر از ماشین ریش تراش استفاده کنید.
هر جایی از بدنتان که زخم شد سریعا از مواد ضدعفونی استفاده کنید.
هر سال واکسنهای آنفولانزا استفاده کنید.
اگر نوتروپنی داشته باشید، پزشک شما ممکن است اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، مانند تزریق مداوم واکسن، شستن دستها بهطور مرتب و کامل، زدن ماسک صورت و جلوگیری از قرار گرفتن در بین جمعیت زیاد و افراد مبتلا به سرماخوردگی و یا سایر بیماریهای مسری، توصیه کند.
منابع:
۱- دانشنامهآزاد
۲- مجله پزشکی دکتر سلام