همه نکاتی که باید در مورد رفلاکس معده بدانید
بیماریها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان, دارونامه ,تغذیه سالم
رفلاکس چیست؟
غذایی که میخوریم از طریق لولهای به نام مری وارد معده میشود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز میگردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و بالعکس دیواره مری به دلیل اینکه بهطور معمول در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه ا ی بنام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه میدهد غذا از مری وارد معده شود، ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری میکند.
اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بیموقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر میگردند. همانطور که قبلا ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیبپذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری میگردد. به بازگشت غیرعادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحاً رفلاکس گفته میشود.
علایم رفلاکس کدامند؟
- مهمترین علایم رفلاکس عبارتند از:
۱- ترش کردن: یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان
۲- سوزش زیر جناغ سینه.
- علاوه بر اینها، بیماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علایم دیگری هم داشته باشند.
- این نشانهها عبارتند از: درد در زیر جناغ سینه، گیر کردن غذا، حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح)، باد گلو و آروغ زدنهای مکرر، جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفههای مکرر بدون علت، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان.
باید توجه داشت که اگر چه علایم مهم رفلاکس، ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه هستند، اما بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس این علایم را ندارند و فقط از سایر علایم ذکر شده شکایت میکنند.
رفلاکس باعث چه مشکلاتی میشود؟
رفلاکس اصولا بیماری آزاردهندهای است. علایم رفلاکس فرد مبتلا را آزار میدهند و میتوانند در فعالیتها و کارهای روزانه او اختلال ایجاد کنند. همچنین برخی علایم رفلاکس با بیماریهای دیگر اشتباه میشوند. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با دردهای قلبی اشتباه میشوند. در چنین مواردی حتما باید بیماری خطرناکتر (در این مورد بیماری عروق قلب) به دقت بررسی شود و از نبودن مشکل قلبی مطمئن شویم و سپس به رفلاکس بپردازیم چرا که همانطور که گفته شد رفلاکس عمدتا بیماری آزاردهندهایست نه خطرناک.
از سایر عوارض رفلاکس بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری میباشد که با تشخیص به موقع و درمان مناسب رفلاکس، به راحتی میتوان این عوارض را کنترل کرد.
چرا رفلاکس ایجاد میشود؟
هنوز به درستی علت ایجاد رفلاکس مشخص نشده اما به خوبی میدانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس میشوند.
مهمترین این عوامل عبارتند از:
۱٫ پرخوردی؛
۲٫ سریع غذا خوردن و کامل نجویدن غذا یا غذا خوردن با استرس و نگرانی؛
۳٫ مصرف غذاهای بسیار چرب، تند و شور؛
۴٫ مصرف ادویه و فلفل زیاد، سیبزمینی سرخ شده؛
۵٫ مصرف غذاهای حاوی ادویه و سیر و پیاز و نگهدارندههای نظیر سوسیس و کالباس و سایر آنچه که به فستفود معروف هستند (ساندویچ و پیتزا ) و …
۶٫ مصرف انواع سسهای چرب و پرنمک (به خصوص سس قرمز)؛
۷٫ مصرف مرکبات ترش (مثل پرتقال و نارنگی ترش)؛
۸٫ مصرف کافئین زیاد (شکلات، قهوه، نسکافه)؛
۹٫ مصرف زیاد چای به خصوص اگر پررنگ بوده و تازه دم نباشد (به مقدار زیاد)؛
۱۰٫ مصرف نانهایی که خمیر آنها به خوبی نمیپزد مثل نان باگت، نان سفید و نان بربری؛
۱۱٫ چاقی و افزایش وزن؛
۱۲٫ دراز کشیدن در فاصله کوتاه پس از غذا؛
۱۳٫ سیگار کشیدن و مصرف دخانیات؛
۱۴٫ مصرف الکل و نوشابههای گازدار؛
۱۵٫ استرس و فشار روانی و عصبی؛
۱۶٫ پوشیدن لباسهای تنگ؛
۱۷٫ صحبت کردن حین غذا؛
۱۸٫ حجم زیاد غذا در وعده.
چگونه میتوان از بروز علایم رفلاکس جلوگیری کرد؟
پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است میتواند به بهبود علایم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن کمک کند. بنابراین خوردن غذا به اندازه، پرهیز از پرخوری، کاهش مصرف فستفود، نوشابههای گازدار، سس آماده به خصوص سس قرمز و غذاهای سنگین و بسیار چرب، کم کردن نوشیدن چای، ترک سیگار و قلیان، کاهش وزن و داشتن برنامه منظم ورزشی (حداقل روزانه ۳۰ دقیقه پیادهروی) در کاهش علایم یا پیشگیری از رفلاکس موثر هستند.
همچنین کنترل استرس و تعدیل فشارهای روانی در کنترل رفلاکس بسیار موثر است. ممکن است آدامس جویدن در بهبود علایم در بعضی افراد موثر باشد.
روش مناسب در برخورد با رفلاکس کدام است؟
همانطور که گفته شد رعایت برخی توصیههای تغذیه ای، روش زندگی مناسب و کاهش استرس میتوانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با این روش ها در مدت کوتاه علایم بهبود چشمگیر نباشد بهتر است به پزشک مراجعه کنیم. پزشک معالج با توجه به علایم و انجام معاینات لازم، بررسیهای مناسب را انجام و درمان را شروع خواهد کرد.
براساس مطالعات انجام شده در کشور ما، حدود یک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان زخم های معده یا اثنیعشر دارند و حدود نیمی از افراد مبتلا به رفلاکس روده تحریکپذیر نیز دارند.
بنابراین بررسی و تشخیص و درمان مناسب بیماریهای همزمان از اهمیت به سزایی برخوردار است. همانطور که اشاره شد استرس و فشارهای روانی از عوامل مهم تشدید و بروز رفلاکس هستند. توجه کافی به این مطلب و در صورت لزوم برخورداری از کمک مشاورین و روانپزشکان می توانند بسیار کمک کننده باشد.
بیماریهای کمیابی هم هستند که می توانند با علایم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما می تواند در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز بپردازد.
درمان رفلاکس چگونه است و چه مدت طول میکشد؟
خوشبختانه امروزه داروهای بسیار موثری برای رفلاکس وجود دارند. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانوادههایش نظیر پانتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول هستند.
علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین و فاموتیدین نیز میتوانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج درمان را شروع می کند و برحسب نیاز آن را ادامه خواهد داد.
در بیش از نیمی از موارد، فرد مبتلا به رفلاکس نیاز به درمان دراز مدت (سالها) با دارو دارد. داروهایی نظیر امپرازول را میتوان برای مدت طولانی (حتی سالها) استفاده نمود. اگر چه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است، اما در مجموع کنترل علایم رفلاکس در دراز مدت با این دسته داروها بسیار موفقیتآمیز و مطمئن است.
آیا عمل جراحی برای درمان رفلاکس کمک کننده است؟
در بیمارانی که به خوبی به درمان با دارو جواب میدهند و علایمشان کنترل میشود اما با کم کردن یا قطع دارو علایم برمیگردد امکان انجام اعمال جراحی ضدرفلاکس وجود دارد. عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی ندادهاند مناسب نیست. امروزه این اعمال جراحی به روش لاپاراسکوپیک انجام میشوند. انجام عمل جراحی میتواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن بهطور خلاصه میتوان گفت که حدود ۷۵ درصد افرادی که عمل آنها موفقیتآمیز بوده باشد پس از ده سال نیز مشکلی نخواهد داشت. اما در حدود ۲۰ تا۳۰ درصد افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند. ضروری است که قبل از تصمیم به عمل جراحی با پزشک متخصص گوارش مشورت شود.
منبع: rpsi.ir