درمان کم‌خونی ماکروسیتیک؛ در این کم‌خونی گلبول‌های قرمز بزرگ می‌شوند - جامعه پزشکان ایران

بیماری‌‌ها و راه درمان, پیشگیری بهتر از درمان , بهنوش فرجی , تغذیه سالم , دارونامه

کم‌خونی ماکروسیتیک نوعی کم‌خونی‌ست که گلبول‌های قرمز در آن به‌طور غیرعادی بزرگ می‌شوند. و مانند سایر کم‌خونی‌های دیگر کم‌خونی ماکروسیتیک هم سطح گلبول‌های قرمزش پایین است.

هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن است که اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می‌کند. کمبود ویتامین B-12 یا فولات اغلب باعث کم‌خونی ماکروسیتیک می‌شوند، و گاهی به این نوع کم‌خونی، کم‌خونی فقر ویتامین گفته می‌شود.

در این مقاله به بررسی علل و علائم کم‌خونی ماکروسیتیک و به گزینه‌های درمانی و نحوه جلوگیری از عوارض در آن می‌پردازیم.

کم‌خونی ماکروسیتیک چیست؟

کم‌خونی ماکروسیتیک در صورتی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز بزرگ‌تر از حد معمول باشند. فمولولیتر (fL) واحدی‌ست که برای اندازه‌گیری اندازه سلول‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً گلبول‌های قرمز بین ۸۰ تا ۱۰۰ fL است.

گلبول‌های قرمز خون در کم‌خونی ماکروسیتیک بزرگ‌تر از ۱۰۰ fL می‌باشد. وقتی که اندازه‌ سلول‌ها زیاد بزرگ می‌شوند، تعدادشان کم می‌شود. و باعث می‌شوند هموگلوبین کم‌تری حمل شود.

و این بدان معنا است که به‌ خون به‌ اندازه‌ کافی اکسیژن نرسیده‌ است. و کمبود اکسیژن خون می‌تواند طیف وسیعی از علائم و مشکلات سلامتی را ایجاد کند.

کم‌خونی ماکروسیتیک یک بیماری تنهایی نیست بلکه نشانه‌ای از چندین بیماری پزشکی و مشکلات تغذیه‌ایی است. که یکی از شایع‌ترین انواع کم‌خونی ماکروسیتیک کم‌خونی مگروبلاستیک است. زمانی این اتفاق رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز DNA خیلی آهسته تقسیم می‌کنند.

علائم کم‌خونی ماکروسیتیک

کم‌خونی به تدریج بروز می‌کند، ممکن است فرد تا زمانی که کم‌خونی شدید نباشد هیچ علائمی را متوجه نشود. هنگامی که علائم ظاهر می‌شود، ممکن است این موارد ظاهر شود:

ضعف
رنگ‌پریدگی
خستگی
قرمزی یا تورم زبان (گلوسیت)
اسهال
کاهش اشتها
افسردگی
گیجی
ناباروری

کم‌خونی ماکروستیک فقط یک نوع کم‌خونی است. که این علائم کم‌خونی در همه نوع کم خونی مشابه است.

بنابراین استفاده از آزمایش خون برای تشخیص نوع کم‌خونی که شخص دارد، فرد مهم است. زمانی که فردی به علت کمبود ویتامین B12 دچار کم‌خونی ماکروسیتیک می‌شود، ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد. این علائم شامل موارد زیر می‌باشد:

ضعف، درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن دستها یا پاها
تعادل به هنگام پیاده‌روی
کمبود حافظه

این نشانه‌ها ممکن است بعد از درمان برطرف شوند، اما اگر درمان نشود می‌توانند دائمی شوند.

علل کم‌خونی ماکروسیتیک

کم‌خونی ماکروسیتیک تقریباً همیشه به دلیل کمبود فولات یا ویتامین B-12 ایجاد می‌شود. کسی به علت بیماری زمینه‌ای بدنش نتواند این ویتامین‌ها را جذب کند یا به دلیل غذاهایی که حاوی این ویتامین‌ها هستند به حد کافی مصرف نکند، ممکن است دچار کمبود این ویتامین‌ها شود.

B12 در فراورده‌های حیوانی فراوان است بنابراین افراد گیاهخوار و وگانها بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند. در بعضی موارد ممکن است افراد غذاهای حاوی ویتامین B12 را به حد کافی مصرف کنند اما به دلیل بیماری‌های خودایمنی، سرطان ، اعتیاد به الکل یا بیماری التهاب روده قادر به جذب آن نباشند.

کمبود فولات هم در برخی اوقات به عنوان کمبود ویتامین B9 شناخته می‌شود، و می‌تواند موجب کم‌خونی ماکروسیتیک شود. زنان باردار و شیرده بیش‌تر فولات مصرف می‌کنند و در معرض خطر بالای کمبود فولات قرار دارند. افرادی هم که غذاهای غنی از فولات را به حد کافی نمی‌خورند دچار کمبود این ویتامین می‌شوند.

بیماری‌هایی که مانع جذب این مواد مغذی می‌شوند که یکی از آن بیماری‌ها بیماری سلیاک است که می‌توانند منجر به کمبود فولات شود.

علت‌های دیگر کم‌خونی ماکروسیتیک ممکن است شامل موارد زیر باشند:

داروها. از جمله داروهای HIV، داروهای سرطان و انواع دیگری که بر سیستم‌ایمنی تاثیر می‌گذارد؛
بیماری کبد
کم‌کاری تیروئید
اختلالات متابولیک نادر

هر یک از این عوامل می‌تواند باعث شود بدن به سختی این مواد مغذی را جذب و عناصر را متابولیزه کند. در موارد بسیار نادر هم، کم‌خونی ماکروسیتیک می‌تواند به علت یک اختلال مغز استخوان ایجاد شود که بدن را از ساختن سلول‌های خونی سالم، باز دارد.

انواع کم‌خونی ماکروسیتیک

پزشکان ماکروسیتیک‌ها را به دو گروه تقسیم‌بندی می‌کنند.

ماکروسیتیک‌های مگالوبلاستیک: که این نوع از کم‌خونی شایع‌تر می‌باشد. این نوع زمانی رخ می‌دهد که کمبود ویتامین باعث می‌شود DNA نتواند ساخته شود؛
ماکروسیتیک‌های غیرمگالوبلاستیک: زمانی رخ می‌دهد که مشکلات کبدی، طحال یا مغز استخوان وجود داشته باشد؛

درمان کم‌خونی ماکروسیتیک

هنگامی که علائم کم‌خونی ماکروسیتیک در فردی ظاهر شود، پزشک چندین آزمایش خون را انجام خواهد داد تا علت زمینه‌ای را پیدا کند. آنها ممکن است سوالاتی در مورد رژیم غذایی، سبک زندگی وعلائم دیگر شخص بپرسند. در اکثر موارد، تزریق ویتامین نخستین راه درمان است. تزریق ویتامین‌ها این اطمینان را می‌دهد که حتی در صورت داشتن بیماری مثل سلیاک که از جذب ویتامین‌ها جلوگیری شود، در این حالت بدن می‌تواند ویتامین‌ها را جذب کند. اگر شخصی به دلیل نوع رژیم غذایی دچار کمبود ویتامین B12 شده باشد، مصرف بیش‌تر عذاهای حاوی این ویتامین علائم می‌تواند در فرد بهبود یابد.

گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

تغییر داروها به هنگامی که دارو با جذب ویتامین تداخل دارد؛
مصرف دارو برای بیماری‌های خودایمنی یا کبدی؛
مصرف دارو برای اختلال تیروئید؛
تغییر سبک زندگی مثل اجتناب از الکل؛
تزریق خون یا تزریق مغز استخوان برای اختلالات مغز استخوان؛

اختلالات و عوارض

وقتی خون هموگلوبین کافی نداشته باشد، اکسیژن کافی هم نخواهد داشت. و بدن سعی می‌کند با افزایش ضربان قلب یا فشارخون این مشکل را برطرف کند. که اگر کم‌خونی بدون درمان رها شود، موجب نارسایی قلبی، بزرگ شدن قلب و مشکلات گردش خون می‌شود.

وقتی که کم خونی ماکروسیتیک به علت مشکلاتی در مغز استخوان یا یک اندام باشد، این عامل زمینه‌ای می‌تواند اختلالات را بیشتر کند. به عنوان فردی با اختلالات مغز استخوان درمان نشده ممکن است مبتلا به لوسمی شود.

اکثر موارد کم‌خونی ماکروسیتیک به دلیل کمبود ویتامین هستند که می‌توانند موجب اختلالات متفاوت وابسته به ویتامین شوند:

کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب موارد زیر شود:

نقص لوله عصبی در نوزادان متولد شده در زنان دچار کمبود ویتامین B12
سرطان معده
مشکلات حرکتی و سوزش دست و پاها
از دست دادن حافظه

کمبود فولات

کمبود فولات می‌تواند موجب علائم زیر شود:

نقص لوله عصبی در نوزادان متولد شده از زنان دچار کمبود فولات
ناباروری
افزایش خطر سرطان‌ها از جمله سرطان کولون
مشکلات سلامتی قلبی عروقی
افزایش خطر زایمان زودرس در زنان باردار
افزایش خطر پارگی جفت قبل یا حین زایمان

سخن آخر

اکثر موارد کم‌خونی ماکروسیتیک را می‌توان با تزریق ویتامین کنترل کرد. و پزشک به کنترل سطح فولات یا ویتامین B12 شخص ادامه خواهد داد و از آزمایش استفاده می‌کند تا مشخص کند که آیا گلبول‌های قرمز به اندازه طبیعی خود برگشته‌اند یا خیر. در عین حال که اکثر افراد با درمان بهبود می‌یابند لازم است که به‌صورت دوره‌ای کم‌خونی خود را چک کنند.

هنگامی که کم‌خونی ماکروسیتیک به علت بیماری زمینه‌ای باشد، درمان بستگی به این دارد که چه بیماری موجب کمبود آن شده است و چگونه باید درمان شود. کم‌خونی ماکروسیتیک در اکثر اوقات بدون تشخیص باقی می‌ماند تا زمانی که علائم شدید می‌شود. افرادی که علائم کم‌خونی یا سابقه خانوادگی کم‌خونی دارند یا کسانی که در خطر بیماری‌های مربوط به کم‌خونی ماکروسیتیک هستند باید به پزشک مراجعه کنند.

آزمایش خون منظم می‌تواند به شناسایی انواع کم‌خونی قبل از به خطر افتادن سلامتی شخص، کمک می‌کند. اکثر موارد کم‌خونی به آسانی تشخیص داده شده و درمان می‌شوند.

منبع: medicalnewstoday.com